تیروئیدکتومی یا جراحی تیروئیدکتومی پروسه‌ای است که در آن کل یا بخشی از غده تیروئید را برمی‌دارند. تیروئید یک غده پروانه‌ای شکل بوده که در قاعده گردن قرار گرفته است. این غده هورمون‌هایی ترشح می‌کند که جنبههای مختلف متابولیسم را از فعالیت قلبی گرفته تا اینکه با چه سرعتی و چه مقدار کالری بسوزد؛ تنظیم می‌کنند.
تیروئیدکتومی برای درمان بیماری‌های تیروئیدی مانند سرطان، بزرگ‌شدگی غیر سرطانی تیروئید (گواتر) و تیروئید پرکار (هیپرتیروئیدیسم) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اینکه چه مقدار از غده تیروئید برداشته شود، وابسته به نوع عارضه می‌باشد. در صورتی که تنها بخشی از تیروئید برداشته شود (تیروئیدکتومی پارشیال)، تیروئید ممکن است قادر به ادامه فعالیت طبیعی بعد از عمل جراحی باشد. منتهی اگر کل تیروئید برداشته شود (تیروئیدکتومی توتال) بیمار نیازمند درمان‌های روزانه با هورمون‌‌های تیروئیدی برای جایگزینی عملکرد طبیعی تیروئید است.
عمل جراحی تیروئیدکتومی به چه علتی انجام می‌شود
تیروئیدکتومی ممکن است در موارد زیر توصیه شود:
- سرطان تیروئید. سرطان معمول‌ترین دلیل تیروئیدکتومی می‌باشد. اگر بیمار سرطان داشته باشد؛ در صورتی که کل تیروئید برداشته نشود (توتال تیروئیدکتومی انجام نگیرد)، بیشتر تیروئید برداشته می‌شود.
- بزرگ‌شدگی غیر سرطانی تیروئید (گواتر). زمانی که بزرگ‌شدگی تیروئید باعث ناراحتی شده باشد یا مشکل در تنفس یا بلع به وجود بیاورد و یا این که در بعضی موارد منجر به هایپرتیروئیدیسم یا پرکاری تیروئید شود؛ در این صورت نیاز است که کل یا بخشی از تیروئید برداشته شود.
- تیروئید پرکار (هیپرتیروئیدی). هیپرتیروئیدیسم عارضه‌ای است که در این حالت غده تیروئید بیش‌از حد مورد نیاز هورمون تیروکسین تولید می‌کند. در صورتی که بیمار به داورهای آنتی‌تیروئیدی حساسیت داشته باشد و درمان ید رادیواکتیو را قبول نکند؛ ممکن است تیروئیدکتومی تنها روش درمانی باقی‌مانده باشد.
- ندول تیروئیدی مشکوک یا با علت نامعلوم. در بعضی ندول‌های تیروئیدی ممکن است نتوان بعد از بررسی نمونه‌های بیوپسی، سرطانی یا غیرسرطانی بودن آنها را با قطعیت مشخص کرد. پزشکان ممکن است پیشنهاد کنند که در این افراد در صورتی که احتمال افزایش خطر سرطان باشد؛ تیروئیدکتومی صورت گیرد.
حتماً بخوانید:
تیروئیدکتومی چه خطراتی دارد
تیروئیدکتومی در حالت کلی یک روش ایمن بوده اما مثل هر عمل جراحی دیگری، تیروئیدکتومی نیز می‌تواند عوارضی داشته باشد. عوارض بالقوه تیروئیدکتومی عبارتند از:
- خونریزی
- عفونت
- سطح پایین هورمون پاراتیروئیدی (هیپوپاراتیروئیدیسم) که به دلیل آسیب ناشی از جراحی یا برداشتن غدد پاراتیروئید به وجود می‌آید. این غدد در پشت تیروئید قرار گرفته و میزان کلسیم خون را تنظیم می‌کنند. هیپوپارتیروئیدیسم به وسیله کاهش سطح کلسیم خون، می‌تواند منجر به بی‌حسی، سوزن‌سوزن شدن یا گرفتگی عضلات شود.
- انسداد راه‌های هوایی به دلیل خونریزی
- صدای بم یا ضعیف دائمی به دلیل آسیب‌های عصبی
چگونه برای عمل تیروئیدکتومی باید آماده شد؟
غذا و داروها
اگر بیمار هیپرپاراتیروئیدیسم داشته باشد، پزشک ممکن است داروهایی مانند محلول‌های یدی و پتاسیمی برای تنظیم عملکرد تیروئیدی و کاهش خطر خونریزی را برای بیمار تجویز کند.
امکان دارد بیمار قبل از عمل از خوردن و نوشیدن به یک مدت خاص و بیشتر به دلیل عوارض ناشی از بیهوشی منع شود.
اقدامات احتیاطی دیگر
قبل از برنامه‌ریزی برای عمل، بهتر است از یکی از نزدیکان درخواست شود تا بعد از عمل جراحی در منزل به وی کمک کند. قبل از عمل نیز باید تمام جواهرات درآورده شوند.
از تیروئیدکتومی چه انتظاری می‌توان داشت؟
قبل از عمل
به طور معمول جراحان، عمل تیروئیدکتومی را در طول بیهوشی عمومی انجام می‌دهند. متخصص بیهوشی یا مسئول مربوطه داروهای بیهوشی را به صورت گاز – از طریق تنفس با ماسک – یا تزریق داروی بیهوشی به صورت مایع و به داخل ورید منجر به بیهوشی بیمار می‌شود. بعد از بیهوشی لوله تنفسی در تراکئا بیمار برای کمک به تنفس وی در حین عمل قرار داده می‌شود.
سپس با قرار دادن مانیتورهای متعدد بر روی بدن از باقی ماندن ضربان قلب، اکسیژن خون و فشار خون در سطح نرمال اطمینان حاصل می‌کنند. این پایشگرها شامل کاف فشار خون بر روی بازو و لیدهای پایشگر قلب خواهند بود که به قفسه سینه متصل می‌شوند.
حین عمل
بعد از بیهوشی، جراح برشی در پایین مرکز گردن ایجاد خواهد کرد. این برش اغلب زیر چروک پوستی ایجاد می‌شود و به همین دلیل پس از التیام جای زخم زیاد به چشم نخواهد خورد. سپس بخشی از غده تیروئید یا کل آن، بسته به علت جراحی، برداشته می‌شود.
اگر تیروئیدکتومی به سبب سرطان تیروئید انجام می‌گیرد، جراح علاوه بر غده، گره‌های لنفاوی اطراف آن را نیز بررسی و در صورت لزوم خارج خواهد کرد. تیروئیدکتومی معمولاً یک تا دو ساعت زمان می‌برد، البته بسته به وسعت محل جراحی این زمان بیشتر یا کمتر خواهد شد.
چندین رویکرد به تیروئیدکتومی وجود دارد که از این قرارند:
تیروئیدکتومی متعارف. این روش با ایجاد یک برش در مرکز گردن به منظور دسترسی مستقیم به غده تیروئید صورت می‌گیرد. اکثر بیماران کاندید این عمل جراحی می‌شوند.
تیروئیدکتومی داخل‌دهانی. این روش با ایجاد برشی در داخل دهان انجام می‌شود.
تیروئیدکتومی اندوسکوپیک. این روش از برش‌های کوچک‌تری در گردن استفاده می‌کند. تجهیزات جراحی و دوربین از طریق برش داخل می‌شوند و راهنمای جراح حین عمل خواهند بود.
بعد از عمل
پس از عمل جراحی، تیم پزشکی بیمار را به اتاق ریکاوری برده و روند بازیابی از جراحی و بیهوشی را تحت نظر خواهند گرفت. پس از به هوش آمدن کامل، بیمار به بخش منتقل خواهد شد.
برخی از بیماران به تخلیه زیر برش گردنی نیازمند می‌شوند. این لوله تخلیه معمولاً صبح بعد از عمل برداشته می‌شود.
پس از تیروئیدکتومی، بعضی افراد درد گردن، خشونت یا ضعف صدا را تجربه می‌کنند. این نشانه‌ها به معنی آسیب دائمی به عصب حنجره‌ای نیست، بلکه در بیشتر مواقع موقتی بوده و بر اثر تحریک لوله تنفسی می‌باشد که حین عمل، داخل نای تعبیه می‌شود. تحریک مستقیم اعصاب در جراحی نیز عاملی دیگر است.
خوردن و آشامیدن پس از جراحی طبق معمول خواهد بود. بسته به نوع عمل جراحی، می‌توان در همان روز عمل مرخص شد، و یا به توصیه‌ی پزشک، شب را در بیمارستان صبح کرد.
پس از انتقال به خانه، بازگشت به فعالیت‌های معمول انتظار می‌رود. برای کارهای خشنی مثل بلند کردن وسایل سنگین یا ورزش‌های پربرخورد حداقل ۱۰ تا ۱۴ روز صبر کنید.
جای زخم جراحی یک سال بعد محو خواهد شد. شاید برای تسریع روند، پزشک کرم ضدآفتاب خاصی را برای بیمار تجویز نماید.
نتایج عمل تیروئیدکتومی
تاثیرات دراز مدت تیروئیدکتومی وابسته به این است که چه مقدار از تیروئید لازم است که برداشته شود.
برداشتن بخشی از تیروئید (تیروئیدکتومی پارشیال)
اگر تنها بخشی از تیروئید برداشته شود، بخش باقی مانده به طور معمول فعالیت خود را افزایش خواهد داد؛ طوری که حتی ممکن است نیاز به درمان با هورمون تیروئیدی نیز نباشد.
برداشتن کل تیروئید (تیروئیدکتومی توتال)
اگر کل تیروئید برداشته شود، بدن قادر به ساختن هورمون تیروئیدی نبوده و بدون مصرف دارو، علائم مربوط به تیروئید کم‌کار (هیپوتروئیدیسم) بروز خواهد کرد. به همین دلیل بیمار نیازمند این است که روزانه یک قرص که شامل هورمون تیروئید سنتتیک لووتیروکسین (لووکسیل، سین‌تروئید و یونی‌تروئید) است، مصرف کند.
این هورمون جایگزین، مشابه هورمون ساخته شده طبیعی توسط غده تیروئید بوده و همان عملکرد را در بدن خواهد داشت. پزشک مربوطه میزان داروی مورد نیاز را براساس آزمایش‌های خونی که بعد از انجام عمل جراحی انجام می‌شود، مشخص خواهد کرد.
