آناتومی و عملکرد پریکارد، کیسه پوشاننده‌ی قلب

پریکارد کیسه‌ای فیبروسروزی است که قلب و ریشه‌ی عروق بزرگ را احاطه کرده است. در مجموع، پریکارد مانع حرکات اضافی قلب شده و انقباض ان را روان‌تر می‌کند. پریکارد در مدیاستینوم میانی بوده و از قدام، در خلف تنه‌ی استرنوم و غضروف سینه‌ای ۲-۶ و از خلف، در قدام مهره‌های سینه‌ای ۸-۵ قرار دارد. کیسه‌ی پریکارد از دو جزء سروزی و فیبروزی تشکیل شده است.
پریکارد فیبروزی
پریکارد فیبروزی کیسه‌ی مخروطی شکل از بافت همبند متراکم [محکم] می‌باشد که آپکس آن، با لایه‌ی خارجی (ادونتیس) عروق بزرگ، شامل آئورت، تنه‌ی ریوی، ورید‌های اجوف فوقانی و تحتانی و ورید‌های ریوی، ممتد می‌شود.
قاعده‌ی این کیسه بر روی تاندون مرکزی دیافراگم و بخش کوچکی از قسمت عضلانی سمت چپ آن قرار دارد. پریکارد فیبروزی با لیگامنت استرنوپریکاردیال به سطح خلفی استرنوم متصل شده است که این اتصال، به تثبیت موقعیت قلب در حفره‌ی توراسیک کمک می‌کند.
پریکارد سروزی
پریکارد سروزی خود از دو لایه‌ی جداری (Peripheral) و لایه‌ی احشایی (Visceral) تشکیل شده است.

1. لایه‌ی جداری پریکارد سروزی، لایه‌ی داخلی پریکارد فیبروزی را می‌پوشاند؛ و در اطراف عروق بزرگ برگشته، و آن‌ها را در بر می‌گیرد و با لایه‌ی احشایی پریکارد سروزی ممتد می‌شود.
2. لایه‌ی احشایی پریکارد سروزی که «اپیکارد» خوانده می‌شود به قلب پیوسته و لایه‌ی خارجی آن را تشکیل می‌دهد.
   در بین دو لایه‌ی پریکارد سروزی، فضای بالقوه‌ای وجود دارد که محتوی مقدار کمی مایع بافتی ( ml 50 ) است و حرکت قلب را تسهیل می‌کند.
   پریکاردیت وضعیت التهابی پریکارد سروزی است که علل شایع آن عفونت‌های باکتریایی، ویروسی، بیماری‌های سیستمیک و پس از انفارکتوس قلبی است.
   افیوژن پریکارد وجود مایع بافتی مازاد بر مقدار طبیعی در میان فضای بین پریکارد سروزی احشایی و سروزی است.
   سینوس‌های پریکاردیال
   در سطح خلفی قلب، انعطاف و برگشت پریکارد سروزی در اطراف ریشه‌ی عروق بزرگ، دو فضا ایجاد می‌کند که یکی فوقانی‌تر بوده و شریان ها را احاطه می‌کند و دیگری کمی خلفی‌تر بوده و ورید‌ها را در بر می‌گیرد. ناحیه‌ی منعطف شده‌ای که ورید‌ها را احاطه کرده J شکل بوده و سینوس مایل نامیده می‌شود. مسیر عبوری بین ۲ انعطاف را نیز سینوس عرضی می‌نامند.
   این سینوس‌ها در دوران تکامل جنینی تشکیل شده‌اند و از نظر بالینی [اهمیت چشم گیری ندارند.]
   اعصاب و عروق پریکارد
   اعصاب فرنیک که به دیافراگم عصب‌رسانی کرده و از طناب نخاعی C3-C5 مبدأ می‌گیرد، از پریکارد سروزی جداری عبور کرده و در مسیر خود از منشأ تا مقصد، به پریکارد فیبروزی نیز عصب‌رسانی می‌کند. پریکارد سروزی احشایی نیز با اعصابی که از عصب واگ [X] و تنه‌ی سمپاتیک منشعب می‌شوند عصب‌رسانی می‌شود.
   باید در خاطر داشت که حس سوماتیک (درد) پریکارد جداری با فیبر‌های آوران سوماتیک در عصب فرنیک حمل می‌شود. به همین دلیل، درد مرتبط با مشکلات پریکارد به نواحی سوپراکلویکولار شانه یا درماتوم‌های خارجی گردن از سگمنت‌های نخاعی C3، C4 و C5 باز می‌گردد.
   پریکارد با انشعاباتی از شریان‌های توراسیک داخلی، پریکاردوفرنیک، ماسکولوفرنیک، فرنیک تحتانی و آئورت سینه‌ای خون‌رسانی می‌شود. ورید‌های پریکارد به سیستم وریدی آزیگوس، و ورید‌های توراسیک داخلی و فرنیک فوقانی تخلیه می‌شوند.
   قلب
   قلب یک اندام عضلانی توخالی است که شکل کلی آن، مشابه هرمی می‌باشد که بر روی یکی از وجوه خود خوابیده است. جهت‌گیری رأس نوک این هرم به پایین، قدام و چپ بوده؛ قاعده‌ی آن در جهت مخالف آپکس، رو به خلف می‌باشد.
   سطوح قلب
   قلب از ۴ سطح تشکیل شده است:
3. قاعده یا سطح خلفی
4. سطح دیافراگماتیک یا تحتانی که هرم روی آن قرار دارد.
5. سطح استرنوکوستال یا قدامی
6. سطح ریوی راست
7. سطح ریوی چپ

قاعده‌ی (سطح خلفی) قلب ۴ ضلعی بوده و به سمت خلف می‌باشد. این سطح عمدتاً از دهلیز چپ، بخش کوچکی از دهلیز راست، و قسمت‌های پروگزیمال ورید‌های بزرگ (ورید‌های اجوف فوقانی و تحتانی و ورید‌های ریوی) تشکیل شده است.
قاعده‌ی قلب به دلیل ورود ورید‌های اجوف به ۲ انتهای بالایی و پایینی دهلیز راست، و ورود ورید‌های ریوی به دو سمت چپ و راست دهلیز چپ در دیواره‌ی پریکارد محکم شده است. در سایر سطوح و بخش‌ها، قلب درون پریکارد آزاد می‌باشد. قاعده‌ی قلب در حالت ایستاده هم‌سطح با مهره‌های سینه‌ای ششم تا نهم، و در حالت نشسته، هم ‌سطح با مهره‌های پنجم تا نهم است.
آپکس قلب از بخش تحتانی – خارجی بطن چپ تشکیل شده و در عمق فضای بین دنده‌ای پنجم، ۸ تا ۹ سانتی‌متر دورتر از خط میداسترنال قرار دارد.
سطح قدامی قلب عمدتاً از بطن راست و نیز کمی از دهلیز راست و بطن چپ تشکیل شده است.
سطح تحتانی عمدتاً از بطن چپ و بخش کوچکی از بطن [و دهلیز] راست تشکیل شده است. این سطح از قاعده‌ی قلب توسط شیار سینوس کرونری جدا می‌شود؛ شیار بین بطنی خلفی نیز در این سطح قرار دارد.
سطح ریوی چپ رو به ریه‌ی چپ بوده و از بطن و دهلیز چپ تشکیل شده است.
سطح ریوی راست رو به ریه‌ی راست بوده و از دهلیز راست تشکیل شده است.

کناره‌های قلب
کناره‌های راست و چپ قلب، با سطوح ریوی راست و چپ یکی هستند.
کنار تحتانی به عنوان یک مرز تیز در بین سطوح قدامی و تحتانی قلب تعریف می‌شود؛ این کناره‌ عمدتا از بطن راست و بخش کوچکی از بطن چپ و نیز دهلیز چپ تشکیل شده است.
کناره‌ی کند سطوح قدامی و ریوی چپ را جدا می‌سازد. این کناره گرد بوده و از اوریکل چپ و بطن چپ تشکیل می‌شود. این کناره از اوریکل تا آپکس قلب کشیده شده است.

شیار‌های خارجی
تقسیم‌بندی داخلی قلب، موجب ایجاد چهار حفره (دو دهلیز و دو بطن) و شیارهای خارجی (سطحی) می‌شود. این شیارهای خارجی «سولکوس» نامیده می‌شوند.
شیار کرونری قلب را دور زده و دهلیز‌ها را از بطن‌ها جدا می‌سازد. این شیار، ضمن دور زدن قلب محتوی شریان کرونری راست، ورید کوچک قلبی، سینوس کرونری و شاخه‌ی سیرکومفلیکس شریان کرونری چپ می‌باشد.
شیارهای بین‌بطنی قدامی و خلفی، دو بطن راست و چپ را از هم جدا می‌سازد. شیار بین‌بطنی قدامی در سطح قدامی قلب بوده و محتوی شریان بین‌بطنی قدامی و ورید قلبی بزرگ است. شیار بین بطنی خلفی در سطح دیافراگماتیک بوده و محتوی شریان بین‌بطنی خلفی و ورید بینابینی قلبی است.