نمونه برداری پستان شامل برداشتن نمونه‌ای از بافت پستان یا سلول‌های آن، برای بررسی وجود سرطان در سینه است.
نمونه برداری پستان زمانی انجام می‌شود که نتیجه ماموگرافی فرد غیر طبیعی باشد، یا توده‌ای در بافت سینه یا غدد لنفاوی نزدیک به آن احساس شود.، یا تغییراتی غیر طبیعی در نوک سینه مثل فرو رفتگی، ضخیم شدن، پوسته پوسته شدن و یا سخت شدن آن ایجاد شده باشد.
نحوه انجام نمونه برداری پستان و انواع روش‌های آن
روش‌های متعددی برای انجام بیوپسی پستان وجود دارد. برخی از این روش‌های متداول شامل موارد زیر است:
نمونه برداری FNA
در نمونه برداری از نوع آسپیراسیون سوزنی ظریف یا FNAB (Fine Needle Aspiration Biopsy)، جراح، متخصص پاتولوژی یا رادیولوژیست، با استفاده از یک سوزن بسیار ظریف که به یک سرنگ متصل است، برای برداشتن یا تخلیه چندین سلول از یک توده قابل لمس استفاده می‌کند. اگر توده قابل لمس باشد، بدین معنا است که شخص می‌تواند با دست خود آن را حس کند.
اگر توده به صورت حفره‌ای پر از مایع باشد، مثل کیست‌های سینه، پزشک از طریق بیوپسی FNA، مقدار کمی از مایع درون این کیست‌ها را برای بررسی، خارج می‌کند.
FNAB روشی است که به صورت زیر جلدی انجام می‌شود، یعنی طی این فرایند، پزشک سوزن را از پوست رد می‌کند تا به ناحیه‌ی مورد نظر برای نمونه برداری برسد.
سوزنی که در روش FNAB مورد استفاده قرار می‌گیرد، معمولا ظریف‌تر از سوزن مورد استفاده برای آزمایش خون است، در نتیجه اغلب نیازی به بی حسی موضعی در محل نمونه برداری نیست.
اگر بیمار می‌تواند توده یا محل ضایعه را با دست لمس کند، پزشک می‌تواند سوزن بیوپسی را تنها با لمس کردن توده، وارد کند.
اما در صورتی که ضایعه بسیار کوچک و یا بسیار عمقی باشد و نتوان با لمس کردن آن را احساس کرد، پزشک می‌تواند با گاید سونوگرافی و مشاهده توده در مانیتور، سوزن را به محل صحیح وارد کند. به این روش، بیوپسی با هدایت سونوگرافی گفته می‌شود.
در بیوپسی سوزنی استریوتاکتیک (stereotactic)، ماموگرافی از دو زاویه گرفته می‌شود و از این طریق، محل دقیق توده را می‌توان مشخص کرد.
در مرحله بعد از نمونه برداری، متخصص آزمایشگاه، مایع یا سلول‌های نمونه برداری شده را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند و نمونه را از نظر وجود سلول‌های سرطانی چک می‌کند.
اگر نمونه بیوپسی، حاوی مایع شفاف باشد، احتملا نمونه از یک کیست خوش خیم و بدون سلول‌های سرطانی گرفته شده است. اگر مایع کدر یا خونی است، ممکن است یک کیست خوش خیم و یا سرطانی در سینه فرد وجود داشته باشد.
به دلیل آن که سوزن مورد استفاده بسیار نازک است، احتمال آن که سلول‌های سرطانی در اطراف محل نمونه برداری، وارد سوزن نشوند و تشخیص به درستی صورت نگیرد، وجود دارد. در نتیجه در این حالت اگر تشخیص به طور قطعی صورت نگیرد، پزشک می‌تواند از روش دیگری برای بیوپسی استفاده کند.
نمونه برداری CNB
در بیوپسی سوزنی هسته‌ای یا CNB (Core Needle Biopsy)، پزشک نمونه کوچک و جامدی از بافت مورد نظر را خارج می‌کند. سوزن مورد استفاده در این روش توخالی است و قطر آن کمی بزرگتر از سوزن موردِ استفاده در روش FNAB است.
پزشک معمولاً از طریق سونوگرافی یا اشعه X برای هدایت سوزن به بافت مورد نظر، استفاده می‌کند. اگر توده با دست قابل لمس باشد، می‌توان تنها با لمس محل توده، نمونه برداری را انجام داد.
سوزنِ توخالی، نمونه‌های کوچک کروی شکل از بافت توده را خارج می‌کند. می‌توان تا ۶ مرتبه سوزن را از نقاط مختلف وارد بافت توده کرد تا نمونه‌های متعددی از توده به دست آید. پزشک می‌تواند محل بیوپسی را با بی حس کننده‌های موضعی سِر کند تا درد بیمار کمتر شود.
اگرچه پروسه انجام CNB نسبت به FNAB طولانی‌تر است، اما احتمال آن که توده سرطانی تشخیص داده شود، در روش CNB بیشتر است، در نتیجه، نتایج حاصل از آن قابل اعتماد‌تر است.
پس از انجام CNB ممکن است محل نمونه برداری کبود شود، اما جای زخم آن باقی نمی‌ماند و نیازی به بیخه زدن ندارد.
وکیوم بیوپسی (vacuum-assisted biopsy)
در این روش پزشک برش کوچکی به اندازه کمتر از یک چهارم اینچ (حدودا ۰.۶ سانتی متر) ایجاد می‌کند. سپس یک لوله توخالی را از محل برش وارد می‌کند و با هدایت MRI، سونوگرافی یا اشعه X، لوله را به محل توده می‌رساند.
در یک سمت این لوله، سوراخی وجود دارد که با ایجاد خاصیت مکش، شبیه جارو برقی ?، بافت مد نظر را به درون لوله می‌کشد. پزشک می‌تواند لوله را در محل توده بچرخاند تا بتواند نمونه‌های متعددی به دست آورد.
بیمار پس از نمونه برداری پستان نیازی به بخیه کردن محل برش ندارد و جای زخم هم معمولاً چندان باقی نمی‌ماند.
بیوپسی باز (open biopsy)
نام‌های دیگر این روش بیوپسی جراحی یا اِکسیژنال (excisional) است. در این حالت پزشک یا جراح یک برش ۱ تا ۲ اینچی بر روی پستان ایجاد می‌کند و بخشی از توده یا کل توده را خارج می‌کند و سپس آن را زیر میکروسکوپ بررسی می‌نماید.
این روش معمولاً در بخش سرپایی بیمارستان‌ها با بیهوشی عمومی یا بی حسی موضعی صورت می‌گیرد، بنابراین بیمار درد را احساس نمی‌کند.
اگر جراح نتواند توده را با لمس دست پیدا کند، از طریق اشعه ایکس، یک سوزن باریک و توخالی را وارد توده می‌کند و سپس یک سیم بسیار نازک را که سر آن یک قلاب دارد، وارد سوزنِ توخالی می‌نماید و در نهایت قلاب را به توده متصل می‌کند.
پس از خارج کردن سوزن، سیم و قلاب ِ انتهای آن،همچنان در محل توده باقی می‌ماند و در نتیجه پزشک محل دقیق توده را برای بیوپسی جراحی پیدا می‌کند.
بیوپسی جراحی به بخیه نیاز دارد و پس از عمل، جای زخم باقی می‌ماند. اگر مقدار قابل توجهی از بافت پستان برداشته شود باعث می‌شود شکل دو پستان با یکدیگر تفاوت پیدا کند و غیر قرینه شود.
پس از بیوپسی جراحی، تورم و خونریزی محل برش شایع است و به نظر می‌رسد توده بزرگتر شده است و بیمار از این بابت دچار نگرانی می‌شود، اما باید دانست که این مسئله طبیعی است و کبودی و خونریزی معمولاً طی چند روز تا یک هفته به کلی برطرف می‌شود.
نشانه گذاری محل نمونه برداری پستان
پس از خارج کردن نمونه بافتی، ممکن است پزشک یک کلیپس یا نشانگر کوچک دیگری که از جنس مواد مورد استفاده در جراحی هستند، در محل توده قرار دهد تا بعداً اگر نیاز شد، بتواند به راحتی محل دقیق بیوپسی را تشخیص دهد. این نشانگر‌ها در ماموگرافی قابل رؤیت هستند.
این کار به خصوص در مواردی که بیمار تحت شیمی درمانی یا درمان سیستمیک دیگری قرار دارد، استفاده می‌شود. چون در چنین حالت‌هایی این درمان‌ها ممکن است باعث تغییر سایز و شکل توده شوند و یا توده در اثر مصرف این داروها به کلی غیر قابل رؤیت شود.
در طی جراحی مجدد، پزشک کلیپس و بافت اطراف آن را، حتی در صورتی که توده دیگر وجود نداشته باشد، کامل خارج می‌کند.
آیا نمونه برداری درد دارد ؟
بسیاری از زنان از انجام بیوپسی یا نمونه برداری پستان واهمه دارند، زیرا آن را پروسه‌ای بسیار دردناک می‌دانند. این در حالی است که پیش از بیوپسی، بی حسی موضعی صورت می‌گیرد تا این فرایند دردناک نباشد و فرد تنها دردی مانند درد تزریقات معمول را در هنگام دریافت ماده بی حس کننده تجربه می‌کند. افرادی که ترس شدیدی داشته باشند، می‌توانند تحت بی هوشی کامل قرار بگیرند که اغلب توصیه نمی‌شود.
آمادگی لازم برای انجام نمونه برداری پستان
روز انجام بیوپسی پستان، نباید به بازوها و سینه‌ها عطر، پودر، لوسیون، کرم یا اسپری زد.
پیش از انجام نمونه برداری پستان، موارد زیر را به پزشک باید گزارش داد:
- آلرژی به هر ماده‌ای
- مصرف آسپرین در هفته گذشته
- مصرف داروی ضد انعقاد مثل هپارین یا وارفارین
- سابقه اختلالات انعقاد خون
- مصرف هر گونه داروی تجویزی، داروی بدون نسخه، داروی گیاهی یا مکمل‌های غذایی
- وجود ضربان ساز یا باطری در قلب، در صورتی که پزشک تصمیم به انجام MRI داشته باشد.
- بارداری یا احتمال بارداری
در صورت تورم محل نمونه برداری، کمپرس یخ می‌تواند تورم را بهبود بخشد. می‌توان پک یخ را درون لباس زیر قرار داد.
اگر بیوپسی نیازمند بیهوشی عمومی است، بیمار حداقل ۱۲ ساعت پیش از بیوپسی، ناشتا باشد و هیچ آب و غذایی دریافت نکند. در چنین شرایطی پزشک دستورالعمل دقیق را اعمال می‌کند.
پیش از ترک محل نمونه برداری، از زمان آماده شدن پاسخ آزمایش اطلاع پیدا کنید.
اقدامات پس از نمونه برداری
پس از نمونه برداری پستان، بیمارانی که بیهوشی کلی دریافت کرده‌اند، باید به اتاق ریکاوری منتقل شوند تا تحت نظر باشند.
زمانی که فشار خون، ضربان قلب و تنفس فرد به حالت پایدار برسد و به هوش آید، می‌تواند به خانه بازگردد. ممکن است فرد کمی احساس سرگیجه داشته باشد، به همین دلیل نباید رانندگی کند و باید کسی او را همراهی کند.
فردی که تنها بی حسی موضعی دریافت کرده است، بلافاصله پس از پایان زمان ریکاوری، می‌تواند مرخص شود.
پس از بیوپسی، نواحی اطراف هر بخیه باید تمیز و خشک نگه داشته شود. اگر بیخیه‌ای در کار نیست، کادر پزشکی دستورالعمل‌های لازم برای جدا کردن پانسمان و باندها را به فرد می‌دهد.
محل نمونه برداری تا چند روز قرمز و دردناک است. انجام اقدامات زیر ممکن است کمک کننده باشد:
- استفاده از داروی مسکن، به خصوص پس از بیوپسی جراحی
- استفاده از لباس زیر محافظت کننده و راحت
بیمار باید از مصرف آسپرین اجتناب کند، زیرا باعث رقیق شدن خون و افزایش ریسک خونریزی می‌شود.
پزشک ممکن است توصیه کند که فرد برای مدتی از انجام فعالیت‌های شدید اجتناب کند.
خطرات نمونه برداری پستان
بیوپسی پستان خطرات بسیار کمی دارد. گاهی این کار باعث موارد زیر می‌شود:
- درد بعد از بیوپسی در محل نمونه برداری یا در بازو و گردن
- خونریزی
- کبودی
در هر نوع بیوپسی، احتمال بسیار کوچکی برای ایجاد عفونت وجود دارد. در صورتی که علائم عفونت مشاهده شود، باید به پزشک مراجعه کرد.
علائم عفونت شامل موارد زیر است:
- تب و لرز
- قرمزی
- خونریزی
- تورم
- درد در ناحیه
نتیجه گیری
اگر فردی دچار سرطان سینه است و توده سرطانی همچنان در یک نقطه از سینه قرار دارد و زیاد و بزرگ نشده است، ۹۹ درصد شانس زندگی حداقل تا ۵ سال را دارد.
نکته مهم این است که درمان دائمی بسیار مؤثر است. حتی اگر نتیجه بیوپسی نشان دهنده سرطان باشد، تشخیص زودرس شانس درمان مؤثر را بالا می‌برد، به همین دلیل انجام غربالگری‌های دوره‌ای بسیار مفید و حائز اهمیت است.
