کلیه نابجا چیست؟
کلیه نابجا یا اکتوپیک، کلیه‌ای است که در بالا، پایین یا در سمت مخالف جایگاه اصلی و نرمال کلیه در سیستم ادراری قرار می‌گیرد. هردو کلیه معمولا در پهلو وپشت درست زیر دنده‌ها و در دو طرف نخاع قرار دارند.
کلیه نابجا معمولا هیچ علائمی ایجاد نمی‌کند و مشکلی برای سلامتی بوجود نمی‌آورد. بیشتر افراد هیچ گاه از وجود کلیه اکتوپیک در بدن خود باخبر نمی‌شوند. کلیه اکتوپیک معمولا در طی اولتراسوند جنینی (سونوگرافی)_ یک آزمایش تصویر برداری که از امواج صدا برای تهیه تصویری از چگونگی رشد جنین در شکم مادر استفاده می‌کند_ یا در طی آزمایش‌های پزشکی برای بررسی عفونت مجاری ادراری یا برای یافتن علت درد شکم، کشف می‌شود.
در ابتدای تشکیل کلیه‌ها در رحم مادر، کلیه‌ها به شکل دو جوانه کوچک هستند که در پایین شکم و در داخل لگن قرار دارند. در۸ هفته ابتدایی رشد، کلیه‌ها به آرامی شروع به حرکت کرده و به محل اصلی خود در پشت کمر و نزدیک دنده‌ها می‌روند. بنابراین کلیه نابجا ایجاد می‌شود اگر:
- کلیه در لگن و نزدیک مثانه بماند.
- حرکت آن به سرعت خاتمه یابد و در قسمت پایین شکم بماند.
- در شکم خیلی بالا برود.
- کلیه به سمت مخالف محل اصلی خود برود و به کلیه سمت مقابل بپیوندد یا با آن رشد کند درنتیجه هردو کلیه در یک سمت بدن باشد.
اسامی دیگر کلیه نابجا
زمانی که کلیه در لگن می‌ماند به آن کلیه نابجای لگنی می گویند. اگر کلیه به سمت مخالف بدن برود به آن crossed renal ectopia می‌گویند.
علل ایجاد کلیه نابجا
کلیه نابجا یک نقص مادرزادی است که هنگام رشد جنین بوجود می‌آ ید. محققان هنوز نمیدانند علت دقیق ایجاد نقص‌های مادرزادی و کلیه اکتوپیک چیست.
کلیه اکتوپیک ممکن است در اثر علل زیر ایجاد شود:
- رشد ضعیف جوانه کلیوی
- وجود اختلال در بافت کلیه که مستقیما بر محلی که کلیه می‌رود، اثر می‌گذارد.
- یک نقص ژنتیکی که منجر به یک بیماری ژنتیکی می‌شود.
- یک بیماری، عفونت، دارو یا هر واکنش شیمیایی در طی رشد جنینی
احتمال ایجاد کلیه نابجا چقدر است؟
بیشتر افراد دارای کلیه نابجا هیچ علائمی ندارند در نتیجه پژوهشگران آمار دقیقی در باره این حالت ندارند. بعضی تحقیقات تخمین می‌زنند که احتمالا حدود ۱ از هر ۱۰۰۰ نفر دارای کلیه نابجا هستند.
کلیه نابجا باعث چه مشکلاتی می‌شود؟
به طور معمول کلیه نابجا مشکل یا عارضه ای ندارد و به طور نرمال کار می‌کند. بیشتر افراد با دو کلیه بدنیا می‌آیند بنابراین اگر کلیه نابجا کار نکند، کلیه دیگر می‌تواند کار هردو کلیه را انجام دهد. در بعضی موارد نادر، کلیه نابجای فاقد عملکرد باید از بدن خارج شود. تا زمانی که کلیه دیگر به درستی کار بکند مشکلی برای فرد بوجود نمی‌آید. به این کلیه، کلیه منفرد نیز می‌گویند.
بنظر می‌رسد افراد دارای کلیه نابجا به رفلاکس وزیکویورترال (VUR) یا ریفلاکس ادراری هم دچار بشوند.
VUR وضعیتی است که در آن ادرار از مثانه به به یک یا هردو میزنای و حتی گاها به کلیه برمیگردد. در بعضی افراد، کلیه اکتوپیک سبب می‌شود تخلیه صحیح ادرار از بدن انجام نشود یاهمراه با ایجاد VUR باشد.
مشکلات شایع
مکان غیرنرمال کلیه اکتوپیک و پتانسیل آن برای انسداد خروج ادرار یا کند کردن کردن آن، می‌تواند سبب ایجاد مشکلات دیگری نیز شود مانند:
- عفونت مجاری ادرار: هنگامی که تخلیه ادرار از بدن کند یا مسدود شود یا رفلاکس ادراری صورت گیرد، باکتری‌های موجود در ادرار از مجاری ادراری خارج نمی‌شوند و سبب بروز عفونت می‌شود.
- سنگ کلیه: که همچنین سنگ (calculi) مجاری ادراری هم نامیده می‌شود، از مواد معدنی موجود در ادرار مانند کلسیم و اگزالات بوجود می‌آید. زمانی که تخلیه ادرار کند تر از حالت عادی باشد، این مواد معدنی تجمع پیدا کرده و تبدیل به سنگ کلیه می‌شوند.
- تروما: وجود کلیه اکتوپیک در قسمت پایین شکم یا لگن یا کلیه بهم چسبیده در بدن، سبب افزایش خطر ابتلا به آسیب‌های کلیوی خاص یا تروما می‌شود. اگر شما یا فرزندتان دارای کلیه نابجا هستید و می‌خواهید در یک فعالیت ورزشی سنگین یا فعالیت‌های دیگری که احتمال ضربه به کلیه وجود دارد، شرکت کنید حتما با چزشک خود مشورت بکنید.
اگر هرکدام از این مشکلات مربوط به سلامتی را دارید با پزشک خود تماس بگیرید.
علائم کلیه نابجا
بیشتر افراد دارای کلیه نابجا هیچ علائمی ندارند. اما ممکن است علائم زیر هم بروز کند:
- درد در پهلو، پشت و یا شکم
- تکرر ادرار یا سوزش هنگام دفع ادرار
- تب
- هماتوریا یا وجود خون در ادرار
- فشار خون بالا
- وجود توده در شکم
تشخیص کلیه نابجا چگونه صورت می‌گیرد؟
بیشتر افراد متوجه وجود کلیه اکتوپیک خود نمی‌شوند تا زمانی که بخاطر مشکلات دیگر آزمایش دهند یا کلیه نابجا هنگام سونوگرافی قبل تولد تشخیص داده شود.
پزشکان برای تشخیص کلیه اکتوپیک و تمایز آن از مشکلات دیگر از تصویربرداری مجاری ادراری و تست‌های آزمایشگاهی استفاده می‌کنند. اگر شما کلیه نابجا دارید و وجودآن هیچ علائم یا مشکلاتی برای سامتی شما بوجود نمی‌آورد، به درمان یا آزمایش خاصی نیاز ندارید.
تست تصویربرداری
تکنسین مخصوص رادیولوژی کار تصویربرداری را انجام داده و پزشک متخصص رادیولوژی تصویر را بررسی خواهد کرد.
از تست های تشخیصی زیر برای تشخیص و کنترل کلیه نابجا استفاده می‌شود:
- اولتراسوند: از امواج صدا برای دیدن ساختارهای داخل بدن استفاده می‌کند. تصویر حاصل شده، مکان کلیه را نشان میدهد.
- سیستویورتروگرافی تخلیه‌ای: از امواج X برای نشان دادن چگونگی جریان ادرار از مثانه و پیش آبراه استفاده می‌کنند.
- اسکن رادیونوکلئید: که همچنین اسکن نوکلئار نامیده می‌شود، محل و سایز کلیه‌های نابجا و همچنین هرگونه انسداد در سیستم ادراری را نشان میدهد.
- MRI: از امواج رادیویی و زمینه مغناطیسی _بدون هیچ تشعشعاتی_ برای نشان دادن تصویر ارگان‌ها و ساختارهای داخل بدن استفاده می‌کند و می‌تواند محل، سایز، شکل و عملکرد کلیه‌هارا نشان دهد.
تست‌های آزمایشگاهی
برای تست عملکرد کلیه، آزمایش خون و ادرار انجام می‌گیرد.
کلیه اکتوپیک چگونه درمان می‌شود؟
اگر کلیه اکتوپیک شما علائمی نداشته باشد یا مشکلاتی برای سلامتی شما ایجاد نکند نیازمند درمان نخواهد بود. اگر آزمایش ها انسداد در سیستم ادراری یا هرگونه مشکل دیگری را نشان دهند پزشک درمان‌های مورد نیاز یا جراحی را انجام خواهد داد. اگر شما همراه علائم رفلاکس ادراری هم داشته باشید، پزشک حتما برای کنترل و درمان آن تجویز لازم را خواهد کرد.
آیا میتوان از ایجاد کلیه نابجا پیشگیری کرد؟
نه. همانند دیگر بیماری‌های مادرزادی، متاسفانه کسی نمیداند علت ایجاد این نقص‌ها چیست و چگونه میتوان از آن پیشگیری کرد.
کلینیکال ترایال برای کلیه نابجا
سازمان NIDDK از مطالعات کلینیکال ترایال برای بسیاری از بیماری ها از جمله بیماری‌های کلیوی حمایت می‌کند. این مطالعات برای یافتن راه‌های جدید برای پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌ها و بهبود کیفیت زندگی انجام می‌گیرند.
کلینیکال ترایال چیست
کلینیکال ترایال‌ها جزوی از مطالعات بالینی هستند که در واقع قلب مطالعات پزشکی را تشکیل می‌دهند. محققان از مطالعات کلینیکال ترایال برای جنبه دیگری از مراقبت که شامل بهبود زندگی افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن و طولانی مدت است، استفاده می‌کنند.
سایت کلینیال ترایال برای مطالعات بیشترhttps://www.clinicaltrials.gov/
