سرطان مثانه
سرطان مثانه یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها بوده و سالانه حدود ۶۸هزار بزرگسال را در ایالات متحده درگیر میکند. سرطان مثانه مردان را بیشتر از زنان درگیر کرده و در افراد مسن‌تر رخ می‌دهد، اگرچه میتواند در هر سنی به‌وجود بیاید.
سرطان مثانه معمولا از سلول‌های پوشاننده ی داخل حفره‌ی مثانه ارگانی عضلانی که ادرار را در خود نگه‌میداردشروع میشود. گرچه این نوع سرطان در مثانه شایع‌تر است ولی میتواند در سایر قسمت‌های سیستم ادراری ایجاد شود.
حدود ۷تا از هر ۱۰ سرطان مثانه در مراحل اولیه که به راحتی قابل درمان است، تشخیص داده میشود. ولی حتی کنسر مثانه در مراحل اولیه نیز میتواند عود داشته باشد. بنابراین افرادی که دچار سرطان مثانه می‌شوند، حتی پس از درمان کامل سال‌ها تحت پیگیری قرار می‌گیرند تا مبادا سرطان عود کرده یا به مراحل پیچیده‌تر پیشرفت کند.
در زیر به بررسی علائم سرطان مثانه می پردازیم.
علائم دقیق سرطان مثانه چیست
علائم سرطان مثانه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• وجود خون در ادرار(هماچوری)
• درد حین ادرار کردن
• درد لگنی
اگر شما هماچوری پیدا کنید، رنگ ادرارتان به رنگ قرمز روشن یا قهوه ای سوخته درخواهد آمد. در برخی موارد رنگ ادرار تغییر خاصی نمی‌یابد و برای تعیین مقادیر بسیار اندک خون در ادرار، باید آن را زیر میکروسکوپ بررسی کرد.
همچنین افرادی که سرطان مثانه دارند، ممکن است دو‌مورد زیر را تجربه کنند:
• درد کمر
• تکرر ادرار
ولی این علائم زمانی پدید می‌آیند که شرایط دیگری علاوه بر سرطان مثانه وجود داشته باشد. علائم سرطان مثانه ممکن است در برخی افراد بطور کامل بروز کرده و در برخی وجود نداشته باشند.
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
اگر در ادرار خود خون می‌بینید(هماچوری) سریعا با پزشک خود ملاقات کرده و آن را بررسی کنید. همچنین اگر سایر علائمی داشته باشید که نگران‌کننده باشند، به پزشک خود مراجعه کنید.
علل سرطان مثانه
سرطان مثانه هنگامی به وجود می‌آید که سلول‌های مثانه شروع به رشد غیر نرمال می‌کنند. این سلول‌ها علاوه بر رشد و تقسیم زیاد، جهش‌های زیادی پیدا کرده که باعث میشود بدون کنترل تقسیم شده و مقاوم به مرگ باشند. این سلول‌ها یک تومور را تشکیل خواهند داد.
دلایل ایجاد سرطان مثانه شامل:
• مصرف سیگار و تنباکو و سایر دخانیات
• مواجهه با مواد شیمیایی؛ به ویژه کار در محیط‌هایی که مواجهه پی در پی با مواد شیمیایی دارند
• سابقه‌ی مواجهه با پرتو(رادیاسیون)
• تحریک مداوم پوشش مثانه
• عفونت‌های انگلی، به خصوص افرادی که مسافرت‌هایی به برخی مناطق خاص داشته‌اند.
برخی اوقات سرطان مثانه دلیل خاصی ندارد و افراد هیچ یک از دلایل بالا را ذکر نمی‌کنند.
انواع سرطان مثانه
سلول‌های مختلفی در مثانه می‌توانند سرطانی شوند. نوع سلولی که سرطان مثانه از آن آغاز میشود، تعیین کننده‌ی نوع سرطان مثانه خواهد بود. نوع سرطان مثانه تعیین خواهد کرد که کدام درمان برای شما بهترین است. علائم سرطان مثانه نیز در تعیین نوع درمان میتواند تاثیرگذار باشد.
انواع سرطان مثانه شامل:
• کارسینوم یوروتلیال: قبلا کارسینوم سلول ترنزیشینال نامیده می‌شد. سلول ترنزیشینال سلولی است که سطح داخی مثانه را می‌پوشاند. سلول‌های یوروتلیال هنگامی که مثانه پر است، عریض شده و‌هنگامی که خالی باشد به هم می‌چسبند. همچنین این سلول‌ها داخل حالب و‌پیشابراه را نیز می‌پوشانند و این نوع سرطان میتواند در این مناطق نیز گسترش یابد. کارسینوم یوروتلیال شایع‌ترین نوع سرطان مثانه در ایالات متحده است.
• کارسینوم سلول سنگفرشی: کارسینوم سلول سنگفرشی در اثر تحریک مداوم مثانه به دلایلی مانند عفونت طولانی یا استفاده از سوند ادراری مداوم ایجاد میشود. این نوع سرطان مثانه در ایالات متحده بسیار نادر است و در مناطقی از دنیا که عفونت‌های انگلی خاصی مانند شیستوزومیا رایج هستند، شیوع بیشتری دارد.
• آدنوکارسینوم: در سلول‌هایی از مثانه که موکوس تولید و ترشح می‌کنند، ایجاد میشود. این نوع از سرطان مثانه خیلی نادر است.
ریسک فاکتورهای ایجاد سرطان مثانه
فاکتور هایی وجود دارند که ریسک ابتلا به سرطان مثانه را افزایش می‌دهند، مانند:
• دخانیات: مصرف سیگار، پیپ و انواع تنباکوها به دلیل افزایش تجمع مواد شیمیایی در ادرار، میتواند احتمال ابتلا به سرطان مثانه را بسیار افزایش دهد. هنگامی که دخانیات مصرف می‌کنید، بدنتان مقداری از مواد شیمیایی آن را پردازش کرده و مقداری را بصورت ترشح در ادرار دفع میکند. این مواد شیمیایی می‌توانند پوشش مثانه را تحریک کرده و باعث گسترش سرطان مثانه شوند.
• افزایش سن: با افزایش سن، احتمال ابتلا به سرطان مثانه نیز افزایش می‌یابد. گرچه این سرطان میتواند در تمام سنین رخ دهد، ولی وجود آن در افراد زیر ۴۰سال بسیار نادر است.
• نژاد سفید: افراد سفیدپوست دارای ریسک بیشتری برای ابتلا به سرطان مثانه هستند.
• جنس مذکر: مردان در مقایسه با زنان، احتمال بالاتری برای ابتلا به سرطان مثانه دارند.
• مواجهه با برخی مواد شیمیایی: کلیه‌هایتان نقش کلیدی در تصفیه‌ی مواد شیمیایی از خونتان وانتقال آنها به مثانه جهت دفع دارند. به همین دلیل این تفکر به وجود می‌آید که مواجهه با برخی مواد شیمیایی خاص میتواند ریسک ابتلا به سرطان مثانه را افزایش دهد. مواد شیمیایی که در ارتباط با سرطان مثانه اند شامل آرسنیک، مواد مورد استفاده در صنعت رنگ‌سازی، لاستیک، چرم و پارچه سازی است.
• سابقه‌ی درمان سرطان قبلی: داروهایی که در سرطان‌ها استفاده می‌شوند مانند سیکلوفسفامید، ریسک ابتلا به سرطان مثانه را افزایش می‌دهند. افرادی که جهت درمان سرطان، پرتوتابی به لگن داشته اند، در معرض ریسک بالایی از سرطان مثانه هستند.
• التهاب مزمن مثانه: عفونت‌های مثانه یا التهاب آن(سیستیت) در اثر مواردی مانند استفاده از کاتتر ادراری، میتواند باعث ایجاد سرطان سلول سنگفرشی مثانه شود. در برخی از مناطق دنیا، سرطان سلول سنگفرشی مثانه در ارتباط با عفونت انگلی مداوم مانند شیستوزومیا است.
• سابقه سرطان در خود یا خانواده: اگر قبلا سرطان مثانه داشته اید، الان خیلی محمتل است که دوباره به آن دچار شوید. اگرچه بسیار نادر است که سرطان مثانه تجمع خانوادگی داشته باشد، ولی اگر فامیل درجه یک یا خواهر و‌برادر و یا فرزندتان دچار سرطان مثانه شده، احتمال ابتلای شما نیز بالا می‌رود. سابقه وجود سرطان کولورکتال که بصورت ارثی منتقل میشود و سندرم لینچ نام دارد، میتواند باعث ایجاد سرطان در مثانه، رحم و سایر اجزا شود.
پیشگیری از سرطان مثانه
اگرچه تضمینی برای پیشگیری از ایجاد سرطان مثانه وجود ندارد، ولی با گام‌هایی میتواند احتمال ابتلا را پایین‌تر آورد، مانند:
• سیگار نکشید. عدم استعمال دخانیات به این معنی است که مواد شیمیایی موجود در آنها نمی‌توانند در مثانه تجمع یابند. اگر سیگار نمی‌کشید، آن را شروع نکنید. اگر سیگار می‌کشید، با دکترتان مشورت کرده تا در ترک آن کمک کند.
• در باره مواد شیمیایی هشیار باشید. اگر شغلتان به مواد شیمیایی مربوط است، نسبت به راه‌های عدم مواجهه و ایمنی از آنها آگاه باشید.
• انواع مختلفی از سبزی و‌میوه مصرف کنید. آنتی‌اکسیدان‌های مختلف در انواع مختلف میوه و سبزی ها، ریسک ابتلای شما به سرطان‌هارا کاهش خواهد داد.
تشخیص سرطان مثانه
پروسه‌ها و تست‌هایی که در تشخیص سرطان مثانه به کار می‌روند، شامل:
• سیستوسکوپی: برای انجام سیستوسکوپی، پزشک‌یک لوله‌ی کوچک و باریک را وارد پیشابراهتان میکند. این لوله حاوی دوربین کوچکی بوده که پزشک‌را قادر می‌سازد داخل مثانه را ببیند و علائم بیماری‌هارا بررسی کند.
• بیوپسی: حین سیستوسکوپی ممکن است پزشک وسیله کوچکی را داخل آن فرستاده تا از مناطق خاصی از مثانه نمونه‌برداری کند. گاهی این پروسه برداشتن تومور از طریق مجاری مثانه(TURBT) نامیده میشود. همچنین در درمان سرطان مثانه کاربرد دارد.
• سیتولوژی ادرار: نمونه کوچکی از ادرارتان جهت بررسی وجود سلول‌های سرطانی بررسی میشود.
• تصویربرداری: تست‌های تصویربرداری مانند CT یوروگرام، پیلوگرام رتروگراد به پزشک‌اجازه می‌دهد ساختار دستگاه ادراری را بررسی نماید.
در حین CTیوروگرام، یک‌نوع رنگ کنتراست از طریق ورید دستتان تزریق میشود که به داخل عروق کلیه، حالب و‌مثانه انتشار خواهد یافت. در این حین تصویربرداری اشعه ایکس میتواند جزئیات دستگاه ادراری‌تان را برای پزشک نشان دهد.
پیلوگرام رتروگراد یک نوع تصویربرادری از طریق اشعه ایکس بوده که به بررسی دقیق جزئیات سیستم ادراری فوقانی‌تان کمک میکند. طی این پروسه، پزشک لوله کوچک از طریق پیشابراه وارد مثانه کرده و نوعی رنگ کنتراست را به حالب تزریق میکند. رنگ در کلیه‌ها جریان یافته و در این حین تصویربرداری اشعه ایکس انجام میشود.
تعیین گسترش سرطان مثانه
بعد از آنکه سرطان مثانه تشخیص داده شد، پزشک تست‌های بیشتری جهت تعیین میزان گسترش سرطان درخواست میکند که آیا سرطان به گره‌های لنفی مجاور یا سایر اجزا سرایت کرده است یا نه. این تست‌ها ممکن است شامل:
• CT
• MRI
• اسکن استخوان
• عکس قفسه سینه
پزشک از اطلاعات این تست‌ها جهت تعیین مرحله سرطان استفاده خواهد کرد. مراحل سرطان مثانه با اعداد رومی ۰تا۴ نشان داده میشود. پایینترین نمره یعنی ۰ نشان می‌دهد که سرطان محدود به لایه داخلی مثانه بوده و لایه عضلانی را درگیر نکرده است. و بالاترین نمره یعنی ۴نشان می‌دهد که سرطان به گره‌های لنفی و سایر مناطق دورتر انتشار یافته است.
سیستم مرحله‌بندی سرطان هم‌چنان در حال پیشرفت بوده و پیچیده‌تر میشود تا پزشک تشخیصی دقیق با استفاده از آن بگذارد. پزشکتان با استفاده از سیستم مرحله بندی، بهترین درمان را برای شما انتخاب خواهد کرد.
تعیین درجه سرطان مثانه
تومورهای سرطانی مثانه معمولا بر اساس ظاهر سلول‌های سرطانی در زیر میکروسکوپ طبقه بنذی می‌شوند. و این به عنوان درجه سرطان شناخته شده و‌پزشک ممکن است با استفاده از آن، سرطان را درجه پایین یا درجه بالا توصیف کند:
• درجه پایین: در این درجه، سلول‌های سرطانی ظاهری بسیار شبیه به سلول‌های نرمال منشا خود دارند(خوب_تمایزیافته) تومور درجه پایین به آهستگی پیشرفت کرده و به ندرت به دیواره عضلانی مثانه سرایت میکند.
• درجه بالا: در این درجه، سلول‌های سرطانی طاهری غیرطبیعی داشته و شباهتی به سلول‌های منشا خود ندارند(بدون تمایز). تومورهای درجه بالا به سرعت رشد کرده و تمایل نفوذ به دیواره عضلانی و سایر ارگان‌ها دارد.
ایا سرطان مثانه درمان قطعی دارد
سوال‌های رایجی که در این زمینه پرسیده میشود این است که آیا سرطان مثانه کشنده است ؟ احتمال مرگ در سرطان مثانه چقدر است ؟درمان سرطان مثانه به عوامل مختلفی مانند نوع سرطان، درجه و مرحله آن بستگی خواهد داشت که در طی تشخیص و بررسی‌ها تعیین می‌شوند.
درمان سرطان مثانه ممکن است شامل:
• جراحی: جهت برداشتن بافت توموری
• شیمی‌درمانی در مثانه(شیمی‌درمانی اینتراوزیکال): جهت درمان در توموهای محدود به لایه داخلی مثانه که تمایل به عود و پیشرفت بالا هستند.
• نوسازی: ایجاد یک محفظه جدید جهت تجمع ادرار پس از برداشتن مثانه
• شیمی‌درمانی کل بدن(سیستمیک): جهت افزایش شانس درمان در فردی که جراحی شده است، یا گزینه مناسب برای فردی که نمی‌تواند جراحی شود.
• رادیاسیون(پرتودرمانی): معمولا به عنوان درمان اولیه در فردی که مناسب جراحی نیست، جهت از بین بردن سلول‌های سرطانی
• ایمونوتراپی: جهت تقویت سیستم ایمنی بدن برای مقابله با سلول‌های سرطانی در مثانه یا کل بدن
ممکن است ترکیبی از درمان‌های فوق توسط دکترتان پیشنهاد شود.
جراحی در سرطان مثانه
پروسه جراحی ممکن است شامل:
• برداشتن تومور از طریق مجاری مثانه(TURBT): این پروسه جهت برداشتن سلول‌های سرطانی که محدود به لایه داخلی مثانه بوده و تهاجمی به لایه عضلانی ندارند، استفاده میشود. طی آن، پزشک یک سیم حلقه ای از داخل سیستوسکوپ به مثانه می‌فرستد و این سیم با جریان الکتریکی باعث سوختن سلول‌های سرطانی میشود. گاهی یک لیزر پر انرژی نیز جهت تخریب سلول‌های سرطانی استفاده میشود.
ترفند TURBT تحت بیهوشی قسمت تحتانی بدن یا بیهوشی عمومی بدن انجام میشود. چون پزشک از طریق پیشابراه این ترفند را انجام می‌دهد، پس هیچ برش یا زخمی در شکم نخواهید داشت.
ممکن است طی این پروسه، پزشک جهت ازبین بردن سلول‌های سرطانی باقی مانده، ماده شیمی‌درمانی به داخل مثانه تزریق کند. این ماده شیمیایی حدود یک ساغت در مثانه باقی مانده و سپس تخلیه میشود.
• سیستکتومی: برداشتن مثانه در سرطان مثانه را سیستکتومی گویند. طی سیستکتومی نسبی، فقط قسمتی از مثانه که حاوی یک تومور سرطانی است، برداشته میشود. سیستکتومی نسبی فقط هنگامی قابل اجراست که تومور فقط در یک قسمت از مثانه محدود بوده و بتوان بدون آسیب به هیچ قسمتی از مثانه، آن را برداشت.
سیستکتومی رادیکال را می‌توان از طریق ایجاد یک‌برش کوچک در قسمت تحتانی شکم یا چندین برش کوچک با استفاده از جراحی روباتیک انجام داد. جراح در یک قسمتی از اتاق نشسته و از کنترل‌های دستی برای مذیریت ابزار‌های جراحی استفاده میکند.
سیستکتومی حاوی ریسک عفونت و خونریزی است. در مردان برداشتن پروستات و کیسه سمینال ممکن است اختلالات انزالی به وجود بیاورد ولی جراحتان میتواند عصب‌های لازم جهت نعوظ را سالم نگه دارد. در زنان برداشتن تخمدان‌ها باعث نازایی و یائسگی زودرس شود.
• نوسازی مثانه جدید: پس از سیستکتومی رادیکال، باید راهی جدید جهت تخلیه ادرار ایجاد کند. یکی از گزینه ها، ایجاد مثانه جدید است. جراح محفظه ای توخالی و‌کره مانند از روده تان ایجاد کرده که مثانه جدید نام می‌گیرد و در داخل بدن قرار گرفته و‌به پیشابراه متصل میشود. در اکثر موارد شما تخلیه ادرار نرمالی خواهید داشت ولی در برخی از موارد ممکن است در تخلیه ادرار مشکل به‌وجود بیاید و یک کاتتر درون مثانه قرار گیرد.
• مجرای ایلئال: در این نوع، جراح با استفاده از مجرای ایلئال (قسمتی از روده‌تان)یک محل برای عبور ادرار ایجاد میکند. این مجرا از داخل حالب‌ها عبور کرده و ادرار را از کلیه ها به کیسه‌ای خارج از بدن که به شکم وصل است، تخلیه میکند.
• مخزن ادراری: طی ساخت این موارد، ادرار به کیسه ای از جنس روده‌تان که توسط جراح ایجادشده تخلیه خواهدشد و ادرار از این کیسه به بیرون راه خواهد یافت.
شیمی درمانی
در شیمی درمانی از داروها جهت ازبین بردن سلول‌های سرطانی استفاده میشود. شیمی‌درمانی در سرطان مثانه شامل چند دارو‌بوده که در ترکیبی از هم استفاده می‌شوند. داروهای شیمی‌درمانی از طریق زیر استفاده می‌شوند:
• از طریق ورید دست
• از طریق لوله ای که مستقیما وارد مثانه میشود
شیمی‌درمانی معمولا قبل از جراحی جهت بالا بردن شانس درمان استفاده میشود. همچنین شیمی‌درمانی جهت ازبین بردن سلول‌های باقی‌مانده سرطانی پس از جراحی استفاده میشود. در موارد بسیار خاصی بجای جراحی، از ترکیب شیمی‌درمانی و پرتودرمانی(رادیاسیون) استفاده میشود.
شیمی‌درمانی اینتراوزیکال، در مواردی که فقط لایه داخلی مثانه درگیر بوده و‌تهاجمی به سایر مناطق نداشته، بسیار مطلوب است.
پرتودرمانی
در پرتودرمانی از اشعه‌های با انرژی بالا جهت ازبین بردن سلول‌های سرطانی استفاده میشود. پرتودرمانی برای مثانه توسط دستگاهی انجام میشود که دورتادور بدن شما چرخیده و پرتوهارا دقیقا به یک نقطه‌ی خاص می‌تابد. در موارد خاصی، پرتودرمانی در ترکیبی با شیمی‌درمانی روشی جایگزین برای جراحی خواهد بود.
ایمونوتراپی
ایمونوتراپی یا درمان بیولوژیک با القای سیگنال‌هایی به سیستم ایمنی بدنتان، باعث افزایش توان آن در مبارزه با سرطان میشود. ایمونوتراپی برای مثانه معمولا با ورود لوله‌ای از طریق پیشابراه به مثانه بوده و دارو مستقیما وارد مثانه میشود.
داروی ایمونوتراپی که برای مثانه استفاده میشود، همان واکسن BCGبوده که جهت مقابله با بیماری سل تزریق میشود.داروی دیگر ایمونوتراپی نسخه‌ی خاصی از اینترفرون بوده؛ پروتئینی که بدن جهت مبارزه با عفونت‌ها آزاد میکند. اینترفرون صنعی با نام اینترفرون آلفا_بتا۲ یا اینترون A شناخته میشود و در برخی موارد در ترکیب با واکسن BCG تزریق میشود.
آتزولیزومب یا تسنتریگ داروی ایمونوتراپی جدیدی که در موارد سرطان موضعی ولی مهاجم استفاده میشود که به درمان‌های عادی پاسخ نداده و شیمی‌درمانی باعث بدترشدن آن میشود. همچنین طبق مطالعات اتزولیزومب در افرادی که برای شیمی‌درمانی مناسب نیستند، خط اولیه درمان توصیه میشود.
حفظ ساختار مثانه
استفاده از یک اپروچ درمانی ۳ شاخه میتواند به حفظ مثانه در بعضی از کیس ها بخصوص در بیمارانی که به لایه ی عضلانی تهاجم صورت گرفته، منجر شود. این اپروچ درمانی که با نام “تراپی سه گانه” شناخته میشود، شامل TURBT، شیمی درمانی و رادیوتراپی میباشد.
در مرحله اول، جراح شما روش TURBT را بکار می گیرد تا بیشترین حد ممکن بافت سرطانی را از مثانه تان بردارد، در حالیکه عملکرد مثانه حفظ شود. پس از TURBT، شما تحت رژیم شیمی درمانی همراه با رادیوتراپی قرار میگیرید، که هردوی آنها درطول چندین هفته پس از عمل جراحی ادامه می یابند.
