فشار خون بالا یکی از شایع‌ترین بیماری‌های قرن اخیر است که حتی از آن به عنوان قاتل خاموش یاد می‌شود. فشار خون بالا عوارض خطرناک را برای قلب به دنبال دارد یکی از این عوارض هایپرتروفی بطن چپ است. هیپرتروفی بطن چپ به بزرگ شدن و ضخیم شدن دیواره‌های محفظه اصلی پمپاژ قلب یعنی بطن چپ گفته می‌شود. هیپرتروفی بطن چپ در افرادی که فشار خون بالای کنترل نشده دارند بیشتر دیده می‌شود. اما جدا از میزان فشار خون، هیپرتروفی بطن چپ فرد را در معرض خطر بیشتر حمله قلبی و سکته مغزی قرار می‌دهد. در این مقاله به بررسی بیشتر این اختلال و روش‌های درمان آن می‌پردازیم.
هیپرتروفی بطن چپ چیست؟
هیپرتروفی بطن چپ می‌تواند در پاسخ به برخی از عوامل مانند فشار خون بالا یا بیماری قلبی ایجاد شود به گونه‌ای که کار بطن چپ بیشتر می‌شود. با افزایش بار کاری، بافت عضلانی دیواره بطن ضخیم‌تر شده و گاهی اوقات ابعاد بطن نیز افزایش می‌یابد. عضله قلب بزرگ شده خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهد و در نهایت ممکن است نتواند با قدرت لازم خون را پمپاژ کند.
درمان فشار خون بالا می‌تواند در کاهش علائم کمک کننده باشد و حتی پروسه هیپرتروفی را معکوس کند.
علائم هیپرتروفی بطن چپ
هایپرتروفی بطن چپ معمولاً به تدریج ایجاد می‌شود. به خصوص در مراحل اولیه بیماری ممکن است هیچ یک از نشانه‌ها و علائم هیپرتروفی بطن چپ مشاهده نشود.
با پیشرفت هایپرتروفی بطن چپ ممکن است ممکن است فرد علائم زیر را تجربه کند:
چه موقع باید پزشک مراجعه کنیم
در شرایط زیر باید به پزشک مراجعه کرد:
- درد قفسه سینه که بیش از چند دقیقه طول بکشد
- مشکل شدید در تنفس
- سبکی سر شدید یا از دست دادن هوشیاری
اگر دچار تنگی نفس خفیف یا علائم دیگر مانند تپش قلب هستید، به پزشک مراجعه کنید.
اگر بیمار هایپرتنشن یا بیماری دیگری داشته باشد که خطر هیپرتروفی بطن چپ را افزایش می‌دهد، پزشک احتمالاً ویزیت‌ها مکرر را برای نظارت بر عملکرد قلب توصیه می‌کند. حتی اگر احساس سلامتی کنید، باید سالانه فشار خون خود را چک کنید، و در شرایط زیر باید این چک اپ‌ها با فواصل کمتری انجام شوند:
- دود سیگار
- اضافه وزن داشتن
- داشتن بیماری‌های دیگر که خطر هایپرتنشن را افزایش می‌دهد
علل هیپرتروفی بطن چپ
هیپرتروفی بطن چپ زمانی اتفاق می‌افتد که برخی از عوامل باعث شوند قلب برای پمپاژ خون به کل بدن، بیش از حد طبیعی خود کار کند.
عواملی که می‌توانند علل هیپرتروفی بطن چپ محسوب شوند، عبارتند از:
- فشار خون بالا (هیپرتنشن). هیپرتنشن یکی از شایع‌ترین علل هیپرتروفی بطن چپ است. بیش از یک سوم افراد با شواهد هیپرتروفی بطن چپ، در زمان تشخیص فشار خون بالا نیز دارند.
- تنگی دریچه آئورت. این بیماری با باریک شدن دریچه آئورت که بطن چپ را از آئورت جدا می‌کند، مشخص می‌شود. با تنگ شدن دریچه آئورت کار بطن چپ برای پمپاژ خون به آئورت بیشتر می‌شود.
- کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک. این بیماری ژنتیکی زمانی اتفاق می‌افتد که عضله قلب به طور غیر طبیعی ضخیم می‌شود، حتی با وجود فشار خون کاملا طبیعی، پمپاژ خون برای قلب دشوارتر می‌شود.
- تمرینات ورزشی. تمرین شدید، طولانی مدت و استقامتی می‌تواند باعث سازگاری قلب برای کنترل حجم کار اضافی شود. مشخص نیست که آیا این نوع هایپرتروفی بطن چپ ناشی از ورزش می‌تواند منجر به سفت شدن عضله قلب و بیماری شود یا خیر.
عوامل خطر هیپرتروفی بطن چپ
علاوه بر فشار خون بالا و تنگی دریچه آئورت عواملی که خطر هایپرتروفی بطن چپ را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- سن. هایپرتروفی بطن چپ در افراد مسن بیشتر دیده می‌شود.
- وزن. اضافه وزن خطر ابتلا به فشار خون و هایپرتروفی بطن چپ را افزایش می‌دهد.
- سابقه خانوادگی. برخی بیماری‌های ژنتیکی با بروز هیپرتروفی بطن چپ همراه هستند.
- دیابت. مشخص شده است که هایپرتروفی بطن چپ با خطر بالای دیابت مرتبط است.
- نژاد. نژاد آفریقایی-آمریکایی بیشتر از سفیدپوستان در معرض خطر هیپرتروفی بطن چپ و فشار خون بالا است.
- جنسیت. زنان مبتلا به فشار خون بالا نسبت به مردان با فشار خون مشابه، در معرض خطر بالاتر هیپرتروفی بطن چپ هستند.
عوارض هیپرتروفی بطن چپ
هایپرتروفی بطن چپ باعث تغییر ساختاری و عملکردی قلب می‌شود مانند:
- ضعیف شدن
- سفت شدن و از دست دادن خاصیت ارتجاعی، که مانع از پر شدن صحیح محفظه بطن و افزایش فشار در قلب می‌شود
- رگ‌های خونی بطن (شریان‌های کرونر) فشرده شده و خون رسانی آن‌ها محدود می‌شود
در نتیجه این تغییرات، عوارض هیپرتروفی بطن چپ عبارتند از:
- کاهش خون‌رسانی به قلب
- ناتوانی قلب در انتقال خون کافی به بدن (نارسایی قلبی)
- ریتم غیرطبیعی قلب (آریتمی)
- ضربان قلب نامنظم و اغلب سریع (فیبریلاسیون دهلیزی) که باعث کاهش خون رسانی به بدن می‌شود
- عدم تأمین اکسیژن کافی ببرایه قلب (بیماری ایسکمیک قلب)
- سکته مغزی
- از دست دادن ناگهانی و غیرمنتظره عملکرد قلب، تنفس و هوشیاری (ایست ناگهانی قلب)
پیشگیری از هیپرتروفی بطن چپ
بهترین راه برای پیشگیری از هیپرتروفی بطن چپ ناشی از فشار خون بالا، حفظ فشار خون در محدوده نرمال خود است. برای مدیریت بهتر فشار خون می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
- کنترل فشار خون بالا. یک دستگاه اندازه گیری فشار خون در منزل را خریداری کنید و مرتباً فشار خون خود را اندازه بگیرید.. برای ویزیت و معاینات منظم با پزشک خود برنامه ریزی کنید.
- برای فعالیت بدنی خود وقت بگذارید. فعالیت بدنی منظم به کاهش فشار خون و حفظ آن در رنج طبیعی کمک می‌کند. بیشتر روزهای هفته ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی متوسط داشته باشید.
- رژیم غذایی سالم داشته باشید. از غذاهایی که چربی اشباع و نمک زیادی دارند خودداری کنید؛ در عوض، میوه و سبزیجات بیشتری مصرف کنید. از نوشیدنی‌های الکلی پرهیز کنید و یا به میزان متوسط بنوشید.
- سیگار کشیدن را ترک کنید. ترک سیگار سلامت کلی فرد را بهبود می‌بخشد و از بروز حملات قلبی جلوگیری می‌کند.
تشخیص هیپرتروفی بطن چپ
پزشک شرح حال و سابقه خانوادگی بیمار ار پرسیده و معاینه کامل بدنی، از جمله بررسی فشار خون و عملکرد قلب، را انجام خواهد داد.
پزشک ممکن است انجام آزمایش‌های غربالگری را نیز توصیه کند:
- الکتروکاردیوگرافی (نوار قلب یا EKG). سیگنال‌های الکتریکی هنگام عبور از قلب ثبت می‌شوند. در هیپرتروفی بطن چپ در نوار قلب پزشک به دنبال الگوهایی است که نشان دهنده عملکرد غیر طبیعی قلب و افزایش بافت عضلانی بطن چپ هستند.
- اکوکاردیوگرافی. امواج صوتی تصاویر زنده‌ای از قلب تهیه می‌کنند. اکوکاردیوگرافی می‌تواند بافت عضلانی ضخیم شده بطن چپ، جریان خون خارج شده از قلب با هر ضربان و ناهنجاری‌های قلبی مربوط به هیپرتروفی بطن چپ، مانند تنگی دریچه آئورت را نشان دهد.
- ام آر آی. از تصاویر حاصل از ام آر آی می‌توان برای تشخیص هیپرتروفی بطن چپ استفاده کرد.
درمان هیپرتروفی بطن چپ
درمان هیپرتروفی بطن چپ به علت اصلی آن بستگی دارد و ممکن است دارو درمانی یا جراحی را شامل شود.
درمان تنگی دریچه آئورت
هیپرتروفی بطن چپ که ناشی از تنگی دریچه آئورت است ممکن است نیاز به جراحی به منظور ترمیم دریچه تنگ شده یا جایگزینی آن با دریچه مصنوعی یا بافتی داشته باشد.
درمان کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک
هایپرتروفی بطن چپ در زمینه کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک ممکن است با دارو، اعمل غیر جراحی، جراحی، دستگاه‌های کاشتنی و تغییر سبک زندگی درمان شود.
استراتژی‌های کنترل فشار خون در هیپرتروفی بطن چپ به دلیل فشار خون بالا (فشار خون بالا)
احتمالاً پزشک اعمال تغییراتی به منظور داشتن سبک زندگی سالم برای قلب را توصیه می‌کند، از جمله:
- تمرینات منظم
- داشتن رژیم غذایی حاوی انواع میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و چربی‌های مفید و مقادیر کمتر کربوهیدرات‌های تصفیه شده، سدیم و چربی‌های اشباع
- ترک سیگار
داروهای فشار خون همچنین ممکن است از بزرگ شدن بیشتر بطن چپ جلوگیری کرده و حتی عضلات هیپرتروفیک را کوچک‌تر کنند. پزشک ممکن است داروهایی زیر را تجویز کند:
- مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE). این داروها برای کاهش فشار خون، بهبود جریان خون و کاهش بار قلبی، رگ‌های خونی را بزرگ‌تر می‌کنند. به عنوان مثال می‌توان کاپتوپریل (captopril)، انالاپریل (enalapril) با نام تجاری واسوتک (Vasotec) و لیزینوپریل (lisinopril) با نام تجاری زستریل (Zestril) اشاره کرد. عوارض جانبی این داروها شامل سرفه خشک تحریک کننده است.
- مسدود کننده‌های گیرنده آنژیوتانسین II یا ARBs. داروهایی مانند لوزارتان (losartan) با نام تجاری کوزار (Cozaar) مزایای مشابه مهار کننده‌های ACE را دارد اما باعث سرفه مداوم نمی‌شوند.
- مسدود کننده‌های کانال کلسیم. این داروها از ورود کلسیم به سلول‌های قلب و دیواره رگ‌های خونی جلوگیری کرده و در نتیجه فشار خون را کاهش می‌دهند. به عنوان مثال می‌توان به آملودیپین (amlodipine) با نام تجاری نورواسک (Norvasc) و دیلتیازم (diltiazem) با نام تجاری کاردیزم وتیازاک (Cardizem، Tiazac) اشاره کرد.
- داروهای مدر. داروهایی که به عنوان دیورتیک‌های تیازیدی شناخته می‌شوند می‌توانند جریان خون را تسهیل کرده و فشار خون را کاهش دهند. به عنوان مثال می‌توان به کلروتالیدون (chlorthalidone) و هیدروکلروتیازید (hydrochlorothiazide) اشاره کرد.
- بتا بلوکرها. داروهایی مانند آتنولول (atenolol) با نام تجاری تنورمین (Tenormin) می‌توانند ضربان قلب و فشار خون را کاهش داده و از برخی از اثرات مضر هورمون‌های استرسی جلوگیری کنند. بتا بلوکرها معمولاً به عنوان درمان اولیه فشار خون بالا تجویز نمی‌شوند. اگر انواع دیگر داروها به تنهایی موثر نباشد، ممکن است پزشک بتا بلوکرها را نیز در کنار داروهای قبلی تجویز کند.
درمان آپنه خواب
اگر قبلاً دچار آپنه خواب شده‌اید، درمان این اختلال خواب می‌تواند فشار خون را کاهش داده و در صورتی که علت فشار خون بالا باشد، جریان هیپرتروفی بطن چپ را معکوس کند.
اگر آپنه خواب در بیمار تشخیص داده نشده باشد اما پارتنر فرد به او می‌گوید كه خروپف می‌كند یا موقع خواب تنفسش قطع می‌شود، باید با پزشک خود در مورد آزمایش آپنه خواب صحبت كنید.
درمان آپنه خواب شامل استفاده از دستگاهی است که فشار هوای مثبت مداوم (CPAP) را هنگام خواب تأمین می‌کند. CPAP مجاری تنفسی را باز نگه داشته و به فرد این امکان را می‌دهد که اکسیژن مورد نیازش را برای نگه داشتن فشار خون در سطح نرمال دریافت کند.
تغییر شیوه زندگی و درمان خانگی
اگر هیپرتروفی بطن چپ ناشی از فشار خون بالا باشد، تغییر در سبک زندگی می‌تواند به کاهش فشار خون، سلامت قلب و بهبود علائم کمک کند. راهکارهای زیر را در نظر بگیرید:
- کاهش وزن. هیپرتروفی بطن چپ اغلب در افراد چاق بدون در نظر گرفتن فشار خون مشاهده می‌شود. به نظر می‌رسد که کاهش وزن، هیپرتروفی بطن چپ را معکوس می‌کند. داشتن وزن مناسب یا کاهش وزن در صورت اضافه وزن یا چاقی، می‌تواند به کنترل فشار خون نیز کمک کند.
- رژیم غذایی سالم برای قلب. میوه‌ها، سبزیجات، غلات سبوس دار، لبنیات کم‌چرب، مرغ و ماهی رژیم غذایی مناسبی برای قلب محسوب می‌شوند.
- محدود کردن نمک رژیم غذایی. نمک زیاد می‌تواند فشار خون را افزایش دهد. غذاهای کم سدیم یا بدون نمک استفاده کنید و به وعده‌های غذایی خود نمک اضافه نکنید.
- نوشیدن الکل به اندازه متوسط. الکل همچنین می‌تواند فشار خون را افزایش دهد، به خصوص اگر در مقادیر زیادی مصرف شود.
- فعالیت بدنی منظم. هفته‌ای ۱۵۰ دقیقه فعالیت بدنی متوسط داشته باشید. به عنوان مثال، بیشتر روزهای هفته حدود ۳۰ دقیقه پیاده روی سریع کنید. حتی فعالیت‌های کمتری نیز سود چشمگیری خواهد داشت. اگر لازم است برخی از فعالیت‌های بدنی مانند وزنه برداری بسیار سنگین را که ممکن است فشار خون را به طور موقت افزایش دهد، محدود کنید. با پزشک خود در این مورد صحبت کنید.
- مدیریت استرس. روش‌هایی برای کنترل استرس مانند ریلکسیشن پیدا کنید.
آمادگی برای قرار ملاقات با پزشک
ممکن است فرد به متخصص قلب ارجاع داده شود.
شما چه کاری می‌توانید انجام دهید
- علائم خود را بنویسید، حتی علائمی که به نظر می‌رسد ارتباطی با دلیل ویزیت شما نداشته باشد.
- لیستی از تمام داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌های خود تهیه کنید.
- اطلاعات پزشکی اصلی خود را همراه با دوز دارو بنویسید.
- اطلاعات شخصی مهم، از جمله تغییرات اخیر یا عوامل استرس‌زا در زندگی خود را یادداشت کنید.
- سوالاتتان را برای پرسیدن از دکتر یادداشت کنید.
- بررسی کنید که آیا خانواده شما سابقه بیماری قلبی دارند یا خیر.
- از یکی از اقوام یا دوستان خود بخواهید که شما را همراهی کنند تا به شما در به خاطر سپردن صحبت‌های دکتر کمک کند.
سوالاتی که می‌توانید از پزشک خود بپرسید
- علت احتمالی علائم من چیست؟
- چه آزمایشاتی را باید انجام دهم؟ آیا آمادگی خاصی برای انجام آن‌ها نیاز است؟
- به چه نوع درمان‌هایی نیاز دارم؟
- آیا باید تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنم؟
- آیا باید فعالیت‌های خود را محدود کنم؟
- من مشکلات سلامتی دیگری نیز دارم. چگونه می‌توانم این شرایط را به بهترین شکل با هم مدیریت کنم؟
علاوه بر سوالاتی که برای پرسیدن از پزشک خود آماده کرده‌اید، از پرسیدن سوالات بیشتر هنگام قرار ویزیت ابایی نداشته باشید.
چه انتظاری از پزشک خود دارید
پزشک احتمالاً تعدادی سوال از شما میپرسد. آمادگی برای پاسخ دادن به این سوالات موجب می‌شود تا بتوانید برای پرداختن به نکات دیگر وقت بیشتری داشته باشید.
- علائم شما چیست و از چه زمانی آغاز شده است؟
- آیا علائم شما به مرور زمان تشدید یافته است؟
- آیا درد قفسه سینه یا تپش قلب دارید؟
- آیا سرگیجه دارید؟ آیا تا به حال غش کرده‌اید؟
- آیا در تنفس مشکل داشته‌اید؟
- آیا ورزش کردن یا دراز کشیدن علائم شما را بدتر می‌کند؟
