بیماری‌های انگلی روده یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها مناطق با وضعیت بهداشتی نامناسب محسوب می‌شوند. برخی از این بیماری‌ها خطرناک بوده و برخی دیگر خود به خود یا با مصرف دوره‌ای از درمان ضد انگلی و آنتی بیوتیک بهبود می‌یابند. یکی از این عفونت‌های انگلی ژیاردیا است. عفونت ژیاردیا نوعی عفونت روده‌ایست که با گرفتگی شکم، نفخ، حالت تهوع و دوره‌های اسهال آبکی مشخص می‌شود. عفونت ژیاردیا توسط یک انگل میکروسکوپی ایجاد می‌شود که در سراسر جهان به خصوص در مناطقی با بهداشت ضعیف و آب آلوده وجود دارد.
عفونت ژیاردیا چیست
بیماری ژیاردیا (ژیاردیازیس) یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها با منشا آب خوراکی است. این انگل در نهرها، دریاچه‌ها، منابع آب شهری، استخرها، چشمه‌های ساکن و چاه‌ها یافت می‌شود. عفونت ژیاردیا از طریق غذا و تماس شخص آلوده با دیگران منتقل می‌شود.
عفونت ژیاردیا بعد از گذشت چند هفته پاک می‌شود. اما ممکن است بیمار مدت‌ها پس از از بین رفتن انگل دچار مشکلات روده‌ای شود. به طور کلی چندین دارو موثر بر مقابل انگل وجود دارد اما همه افراد به این داروها پاسخ نمی‌دهند. پیشگیری بهترین روش دفاعی محسوب می‌شود.
علائم عفونت ژیاردیا چیست
بعضی از افراد مبتلا به بیماری ژیاردیا هرگز علائم یا نشانه‌ای را روز نمی‌دهند اما حامل انگل هستند و می‌توانند آن را از طریق مدفوع خود به دیگران منتقل کنند. در کسانی که بیمار می‌شوند، علائم و نشانه‌ها معمولاً یک تا سه هفته پس از مواجهه ظاهر می‌شود که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اسهال آبکی و گاهی بدبو که ممکن است با دوره‌های مدفوع نرم و چرب در تناوب باشد
- خستگی یا ضعف بدن
- گرفتگی و درد شکم
- دفع گاز یا نفخ شکم
- حالت تهوع
- کاهش وزن
نشانه‌ها و علائم عفونت ژیاردیا ممکن است دو تا شش هفته به طول انجامد، اما در بعضی از افراد دوام بیشتری داشته و با دوره‌های عود مکرر همراه است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت دفع مدفوع شل، نفخ شکم و حالت تهوع که بیش از یک هفته به طول انجامد یا در صورت کمبود آب بدن، باید با پزشک خود تماس گرفت. حتماً به پزشک اطلاع دهید که در معرض آلودگی به عفونت ژیاردیا بوده‌اید؛ یعنی کورک شما به مهد کودک رفت و آمد دارد، اخیراً به یک منطقه آندمیک سفر کرده‌اید یا از آب دریاچه یا هر نوع منبع مشکوک دیگری دیگر مصرف کرده‌اید.
علت عفونت ژیاردیا
انگل‌های ژیاردیا در روده انسان و حیوان زندگی می‌کنند. قبل از وارد شدن و ظهور انگل‌های میکروسکوپی در مدفوع، انگل درون پوسته‌های سخت به نام کیست محصور می‌شود، که به آن‌ها این امکان را می‌دهد که ماه‌ها خارج از روده زنده بمانند. هنگامی ورود کیست‌ها به بدن میزبان، لایه‌های اطراف حل شده و انگل آزاد می‌شود.
عفونت زمانی اتفاق می‌افتد که فرد کیست انگل را به طور تصادفی با نوشیدن آب آلوده، خوردن غذای آلوده بخورد یا از طریق تماس شخص به شخص انتقال یابد.
نوشیدن آب آلوده
متداول‌ترین روش ابتلا به ژیاردیازیس بلع آب آلوده است. انگل‌های زیاردیا در دریاچه‌ها، حوضچه‌ها، رودخانه‌ها و نهرها سراسر جهان و همچنین در منابع آبی شهری، چاه‌ها، مخازن آب، استخرهای شنا، پارک‌های آبی و آبگرم‌ها یافت می‌شود. آب زیرزمینی و سطحی نیز می‌تواند با رواناب کشاورزی، دفع فاضلاب یا مدفوع حیوانات آلوده شود. کودکانی که هنوز پوشک می‌شوند و افراد مبتلا به اسهال ممکن است به طور تصادفی استخرها و آبگرم‌ها را آلوده کنند.
خوردن غذای آلوده
انگل ژیاردیا می‌تواند از طریق غذا نیز منتقل شود؛ در صورت آلودگی مسئول تهیه غذا که دست‌های خود را به درستی نشسته است یا مصرف مواد غذایی خام آلوده به ژیاردیا یا شست و شوی این مواد با آب آلوده. از آن جایی که پخت و پز مواد غذایی، ژیاردیا را از بین می‌برد، غذای آلوده نسبت به آب آلوده منبع کمتر متداولی برای انتقال عفونت در کشورهای صنعتی محسوب می‌شود.
تماس شخص به شخص
اگر دستان شما با مدفوع آلوده تماس داشته باشد، ممکن است دچار ژیاردیازیس شوید؛ به خصوص والدینی که پوشک کودک را عوض می‌کنند در معرض خطر هستند. هم چنین پرستار و مربی مراقبت از کودکان در مراکز مراقبت از کودک، که شیوع انگل به طور فزاینده‌ای بالاست، ممکن است آلوده شوند. انگل ژیاردیا همچنین می‌تواند از طریق رابطه جنسی مقعدی نیز گسترش یابد.
عوامل خطر عفونت ژیاردیا چیست
انگل ژیاردیا انگل روده‌ای شایعی است. اگرچه هر کسی می‌تواند مبتلا به انگل شود اما برخی افراد در معرض خطر بیشتری هستند:
- کودکان. عفونت Giardia در کودکان به مراتب بیشتر از بزرگسالان است. در کودکان احتمال تماس یا مدفوع بیشتر است؛ به خصوص اگر کودک پوشک بپوشند، در حال آموزش توالت باشد یا بخشی از زمان خود را در مهد کودک بگذرانند. افرادی که با فرزندان کوچک زندگی می‌کنند یا در تماس هستند نیز در معرض خطر ابتلا به عفونت ژیاردیا قرار دارند.
- افرادی که دسترسی به آب آشامیدنی سالم ندارند. ژیاردیازیس در مکان‌هایی که بهداشتی ناکافی باشد یا آب آشامیدنی ایمن در دسترس نباشد، شایع‌تر است. در صورت مسافرت به مکان‌هایی که بیماری ژیاردیا رایج است، فرد در معرض خطر آلودگی قرار می‌گیرد، به خصوص اگر در مورد مواد مصرفی دقت لازم را نداشته باشد. این خطر در مناطق روستایی یا بیابانی بیشترین است.
- افرادی که رابطه جنسی مقعد دارند. داشتن رابطه جنسی مقعدی بدون استفاده از کاندوم فرد را در معرض خطر ابتلا به عفونت ژیاردیا و عفونت‌های مقاربتی دیگر قرار می‌دهد.
عوارض عفونت ژیاردیا چیست
عفونت ژیاردیا تقریباً در کشورهای صنعتی کشنده نیست، اما می‌تواند باعث علائم طولانی مدت و عوارض جدی بخصوص در نوزادان و کودکان شود. شایع‌ترین ژیاردیازیس عبارتند از:
- کم آبی. در نتیجه اسهال شدید، اغلب بدن با کمبود آب مواجه می‌شود که ناشی از عدم تهادل دریافت و دفع آب و مایعات است.
- عدم رشد. اسهال مزمن ناشی از بیماری ژیاردیا می‌تواند منجر به سوء تغذیه شده و به رشد جسمی و روحی کودکان آسیب برساند.
- عدم تحمل لاکتوز. بسیاری از افراد مبتلا به عفونت ژیاردیا دچار عدم تحمل لاکتوز هستند و توانایی هضم صحیح قند شیر را ندارند. این مشکل ممکن است تا مدت‌ها پس از پاک شدن عفونت از بدن ادامه داشته باشد.
پیشگیری از عفونت ژیاردیا
هیچ دارو یا واکسنی نمی‌تواند از عفونت ژیاردیا جلوگیری کند. اما رعایت اقدامات مراقبتی عمومی می‌تواند احتمال ابتلای بیمار به عفونت و یا انتقال عفونت به دیگران را کاهش دهد.
- دست های خود را بشویید. این کار ساده‌ترین و بهترین روش برای جلوگیری از ابتلا به انواع عفونت‌هاست. دستان خود را بعد از استفاده از توالت یا تعویض پوشک و قبل از خوردن غذا یا تهیه غذا بشویید. هنگامی که صابون و آب در دسترس نباشد، از ضد عفونی کننده‌های مبتنی بر الکل استفاده کنید. با این حال، ضد عفونی کننده‌های مبتنی بر الکل در از بین بردن فرم کیستیک ژیاردیا که در محیط زیست باقی می‌ماند، مؤثر نیستند.
- آب بیابان را تصفیه کنید. از نوشیدن آب تصفیه نشده از چاه‌های کم عمق، دریاچه‌ها، رودخانه‌ها، چشمه‌ها، حوضچه‌ها خودداری کنید، مگر اینکه ابتدا آب را فیلتر کنید یا حداقل به مدت ۱۰ دقیقه در دمای ۱۵۸ درجه فارنهایت (۷۰ درجه سانتیگراد) آب را بجوشانید.
- دهان خود را بسته نگه دارید. سعی کنید هنگام شنا در استخرها، دریاچه‌ها یا نهرها ناخواسته آب بلع نکنید.
- از آب بسته بندی شده استفاده کنید. هنگام مسافرت به بخش‌هایی از جهان که احتمال آلودگی آب آن وجود دارد، از آب بسته بندی شده برای نوشیدن و مسواک زدن استفاده کنید. از یخ، میوه و سبزیجات خام، حتی آن‌هایی که خودتان پوست می‌گیرید نیز استفاده نکنید.
- رابطه جنسی ایمن داشته باشید. در صورت انجام رابطه جنسی مقعدی، هر بار از کاندوم استفاده کنید. از رابطه جنسی دهانی و مقعد مگر در شرایط کاملاً محافظت شده، خودداری کنید.
راه تشخیص عفونت ژیاردیا
برای کمک به تشخیص بیماری ژیاریازیس پزشک احتمالاً یک نمونه مدفوع از بیمار درخواست می‌کند برای صحت، ممکن است از بیمار خواسته شود که چندین نمونه مدفوع جمع آوری شده را طی یک دوره چمد روزه تهیه کند. سپس نمونه‌ها در آزمایشگاه از نظر وجود انگل مورد بررسی قرار می‌گیرند. آزمایش مدفوع ممکن است برای بررسی اثربخشی درمان دارویی نیز استفاده شود.
درمان عفونت ژیاردیا
كودكان و بزرگسالان مبتلا به بیماری ژیاردیا بدون علائم معمولاً نیازی به درمان ندارند مگر این که احتمال پخش انگل وجود داشته باشد. بسیاری از افراد اغلب طی چند هفته بهتر می‌شوند.
هنگامی که نشانه‌ها و علائم عفونت ژیاردیا شدت یابند و یا عفونت همچنان ادامه داشته باشد، پزشکان معمولاً از داروهایی مانند موارد زیر استفاده می‌کنند:
- مترونیدازول (Flagyl). مترونیدازول متداول‌ترین آنتی بیوتیک به کار برده شده برای درمان عفونت ژیاردیا است. عوارض جانبی آن ممکن است شامل حالت تهوع و احساس طعم فلزی در دهان باشد. هنگام مصرف این دارو نباید الکل مصرف کرد.
- تینیدازول (Tindamax. تینیدازول مانند مترونیدازول موثر است و بسیاری از عوارض مترونیدازول را نیز دارد اما می‌توان آن را در یک دوز واحد تجویز کرد.
- نیتازوکسانید (Alinia). از آن جایی که نیتازوکسانید به صورت مایع در دسترس است، بلعیدن ان نیز برای کودکان راحت‌تر است. از عوارض جانبی نیتازوکسانید می‌توان به حالت تهوع، نفخ، ی چشمزرد و ادرار زرد روشن اشاره کرد.
به دلیل وجود عوارض جانبی دارویی برای کودک، هیچ داروی توصیه شده‌ای برای ژیاردیازیس در دوران بارداری وجود ندارد. اگر علائم بیمار خفیف باشد، پزشک ممکن است تاخیر در آغاز درمان را حتی تا سه ماه توصیه کند. در صورت لزوم به دریافت درمان، در مورد بهترین گزینه‌های درمانی موجود با پزشک خود صحبت کنید.
آمادگی برای قرار ویزیت با پزشک
ممکن است با گزارش علائم خود به پزشک خانواده او شما را به پزشک متخصص گوارش ارجاع دهد.
شما چه کاری می‌توانید انجام دهید
قبل از قرار ملاقات، بهتر است لیستی از پاسخ سؤالات زیر را تهیه کنید:
- چه زمانی علائم و نشانه‌های بیماری آغاز می‌شود؟
- چه چیزی موجب تخفیف یا تشدید بیماری می‌شود؟
- آیا در تماس با کودکان کوچک هستید یا با آن‌ها زندگی می‌کنید؟
- چه نوع داروها و مکمل‌های غذایی مصرف می‌کنید؟
از پزشک چه انتظاری می‌رود
در طول معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است از بیمار بخواهد که دراز بکشید تا قسمت‌های مختلف شکم را به آرامی فشار داده و او را معاینه کند. همچنین ممکن است دهان و پوست بیمار را نیز از نظر علائم کمبود آب بدن بررسی کند. همچنین در مورد چگونگی تهیه نمونه از مدفوع نیز دستور العمل‌هایی به بیمار آنوزش داده خواهد شد.
