دردنامه – معارفه

 باورش سخت است که به تعداد تک‌تک مردم سیاره، درد در جهان وجود دارد. تعدادی مطالعه می‌شوند و نام رسمی به خود می‌گیرند. بقیه، هیچ‌گاه شناخته نخواهند شد. هر‌کس روایت منحصربه‌فرد خود از درد را دارد. اما فقط عده ای مجال گفتن می‌یابند، بقیه هیچ‌گاه درک نخواهند شد. و … زندگی دوباره تکرار نخواهد شد.

   هنگامی که به دنیا آمد گریه نکرد! همه گفتند “چه بچۀ خوبی!”. دخترک بی‌درد در آشپزخانه مشغول هم‌زدن رشته‌فرنگی‌های در حال جوش بود که قاشق از دستش رها شد و داخل قابلمه افتاد. فردا صبح مدرسه داشت. تلویزیون در اتاق نشیمن روشن بود و مادرش در حال تاکردن لباس‌های خشک‌شده که ناگهان صدایی از آشپزخانه آمد “دستمو کردم تو قابلمه!”. مادر هراسان به آشپزخانه دوید. سیزده سال گذشت، باز هم همان ترس همیشگی. دخترک بی‌درد دستش را داخل آب جوش کرده بود تا قاشق را دربیاورد. دستش سوخت ولی باز‌هم گریه نکرد. بعید می دانم کسی دوباره می‌توانست بگوید “چه بچه خوبی!”. دخترک بی‌درد اصلاً حالش خوب نبود.

   اشلی بلاکر (Ashley Blocker) یکی از حدود صد بیمار مبتلا به CIPA در دنیا است. “نشانگان ارثی عدم حساسیت به درد با آنهیدروز” یا Congenital Insensitivity to Pain with Anhydrosis (که اختصاراً CIPA خوانده می‌شود) گونه ای از نوروپاتی ارثی اتونومیک با حساسیت نداشتن به درد و حرارت است. CIPA شایع ترین شکل از این نوروپاتی‌های با عدم حساسیت به درد است که در آن با وجود غدد عرق طبیعی در بدن، مکانیسم تعرق دچار نقص بوده و تعرق به میزان بسیار کمی انجام می‌شود. جهش در یکی از چندین ژن دخیل در متابولیسم تیروزین منجر به بروز وضعیتی به نام CIPA می‌شود. مبتلایان به CIPA علاوه بر این که به درد و حرارت (درد ناشی از حرارت) پاسخ نمی‌دهند، به دلیل نقص در تعرق، در هوای گرم بسیار آسیب‌پذیر هستند.

   مدت ها قبل که راجع به اختلالات ژنتیکی نادر و ترسناک (!) تحقیق می‌کردم، فکر می‌کردم ایکتیوزیس دلقکی (Harlequin Ichthyosis) بدترین اتفاقی است که می تواند برای یک نوزاد بیفتد. اما نبود درد گاهی می‌تواند ترسناک تر از حضورش باشد، به‌خصوص زمانی که زندگی موجود به درک درد وابسته است. با درک درد و شناسایی درست محل آن می‌توانیم چند‌صباحی بیشتر زنده بمانیم. گاهی نیز با درک درد روحمان تعالی می‌یابد. در هر صورت درد حس بسیار مهمی است!

   تعریف بنیادین

   درد پیامی است که در سیستم عصبی ایجاد، هدایت و منتقل می شود. درد می‌تواند تیرکشنده یا گنگ باشد. می‌تواند کوتاه مدت یا مزمن باشد. ممکن است در قسمت خاصی از بدن خود، برای مثال ناحیه هایپوکندریاک راست شکم (!)، درد را حس کنید و یا این که درد در سرتاسر بدنتان حضور داشته باشد، مثل موقعی که شب اولین روز تمرین در باشگاه می‌خواهید بخوابید، اما خب نخواهید توانست!
درد در تشخیص مشکلات بالینی حرف اول را می‌زند. بدون وجود درد می‌توانید آسیب های خطرناکی به خود وارد کنید. برای مثال اشلی را در نظر بگیرید. او می‌تواند زبان خود را هنگام غذا خوردن به شدت گاز بگیرد اما متوجه مسئله نشود و به خوردن غذا ادامه بدهد. نبود درد از طرفی باعث عدم آگاهی از داشتن یک مشکل جسمانی جدی می‌شود. پس از شروع درمان (Treatment) درد کم‌کم ضعیف‌تر شده و از بین می‌رود. با این حال در پاره‌ای از موارد درد می‌تواند هفته‌ها، ماه‌ها و حتی سال‌ها ادامه یابد! این نوع درد، مزمن (Chronic) است. درد مزمن می‌تواند علت کاملاً مشخصی داشته باشد، مانند آرتریت روماتوئید و یا این که علتش هیچ‌گاه کشف نگردد. خوشبختانه در حال حاضر درد کاملاً قابل کنترل و رفع است. انواع مسکن ها، طب سوزنی (Acupuncture) و در نهایت جراحی، همه می‌توانند به رفع درد کمک کنند.

   “دردنامه” ویژه‌نامه غیرعارفانه (!) “دکتر مجازی” است که منحصراً به ریشه علم پزشکی، درد، خواهد پرداخت. دردنامه به صورت اپیزودیک، یکشنبه هر هفته در وبگاه “دکتر مجازی” منتشر خواهد شد.