مهارکننده‌های پمپ پروتون که برای درمان بازگشت اسید به کار می‌روند، یکی از داروهای پر‌تجویز در جهان هستند. اما اخیرا نتایج مطالعه‌ای نشان می‌دهد اگر این دارو‌ها به مدت طولانی مصرف شوند، خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش می‌دهند.
طبق آمار جهانی، سرطان معده پنجمین سرطان شایع در جهان است که از نظر تعداد مرگ‌و‌میر رتبه‌ی سوم را دارد.
هلیکوباکترپیلوری به طور معمول در معده‌ی آدمی یافت می‌شود. این باکتری معمولا موجب بیماری نمی‌شود و حدودا دو سوم از جمعیت جهان آن را در بدن خود دارند.
هر‌چند این باکتری می‌تواند عامل بیشتر زخم‌های معده یا حتی سرطان معده باشد.
از بین بردن هلیکوباکترپیلوری به طور قابل توجهی خطر پیشرفت سرطان معده را کاهش می‌دهد. اما در نسبت قابل ملاحظه‌ای از افراد حتی پس از کشتن آن نیز پیشرفت سرطان معده ادامه می‌یابد.
دلیل این اتفاق هنوز کاملا مشخص نشده است. اخیرا تعدادی از محققان گروه پزشکی در دانشگاه هنگ‌کنگ چین تصمیم گرفتند این مشکل را بررسی کنند. تاکید آن‌ها روی مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs) است که به عنوان دارو برای درمان بازگشت اسید تجویز می‌شوند.
نتایج تحقیقات همین هفته در مجله‌ی Gut منتشر شد.
مقاله مرتبط: چگونه هلیکوباکترپیلوری موجب سرطان معده می‌شود؟
PPlها و سرطان معده
PPlها معمولا بی ضرر تلقی می‌شوند. اما چون به طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند تحقیقات زیادی در مورد آن‌ها صورت گرفته است. طبق گفته‌ی محققان مصرف طولانی مدت PPlها می‌تواند موجب برخی مشکلات مثل شکستگی استخوان، ذات‌الریه (سینه پهلو)، انفارکتوس میوکارد، عفونت Clostridium defficile و حتی سکته‌ی مغزی شود.
اعضای تیم بر روی PPlها متمرکز شده بودند. زیرا بررسی‌های اخیر نشان داده بود ارتباطی بین مصرف طولانی مدت آن‌ها با افزایش خطر ابتلا به سرطان معده وجود دارد.
بررسی‌ها نتوانستند اثرات مثبت و منفی هلیکوباکترپیلوری را از هم تفکیک کنند. بنابراین تشخیص این که بزرگترین نقش در افزایش خطر ابتلا به سرطان معده مربوط به هلیکوباکترپیلوری است یا PPlها، غیرممکن شد.
دانشمندان تصمیم گرفتند در تحقیقات جدید روند رشد سرطان معده را در افرادی که درمان ریشه‌کنی هلیکوباکترپیلوری را انجام داده بودند تعیین کنند. در این مورد تاکید روی نقش مصرف طولانی مدت PPlها بود.
به منظور جدا کردن نقش هلیکوباکترپیلوری و PPlها، آن‌ها بیمارانی را که PPl مصرف می‌کردند با بیماران مصرف‌کننده‌ی آنتاگونیست‌های گیرنده‌ی H2 (مسدود کننده‌های H2) مقایسه کردند. آنتاگونیست‌های گیرنده‌ی H2 داروهای دیگری هستند که برای کاهش ترشح اسید معده تجویز می‌شوند.
مقاله مرتبط: زخم معده؛ آسپرین، هلیکوباکتر و دیگران!
خطر ابتلا به سرطان معده پس از درمان سه گانه
در مجموع مطالعه شامل ۶۳,۳۹۷ شرکت کننده‌ی بالغ بود که همگی تحت درمان سه‌گانه قرار گرفته بودند. درمان سه‌گانه شامل PPlها و دو آنتی‌بیوتیک برای از بین بردن هلیکوباکترپیلوری است. طول دوره‌ی این درمان ۷ روز است.
همه‌ی شرکت‌کنندگان تا زمان ابتلا به سرطان معده، مرگ و یا پایان تحقیقات تحت نظر بودند. این کار حدود هفت‌و‌نیم سال طول کشید.
در جریان تحقیقات ۳,۲۷۱ نفر از شرکت‌کنندگان به طور میانگین به مدت سه سال PPl مصرف کردند و ۲۱,۷۲۹ نفر باقیمانده از مسدودکننده‌های H2 استفاده نمودند. در پایان ۱۵۳ نفر به سرطان معده مبتلا شدند.
نتایج نشان داد در افرادی که PPl مصرف می‌کنند خطر ابتلا به سرطان معده بیش از دو برابر (۲/۴۴ برابر) است. در حالی که مسدودکننده‌های H2 چنین آمار بالایی را نشان ندادند.
افزایش خطر ابتلا به سرطان معده به دنبال مصرف PPlها، با دوره‌ی زمانی مصرف آن‌ها در ارتباط بود. این خطر برای افرادی که روزانه PPl مصرف می‌کردند در مقایسه با آنان که به صورت هفتگی از آن استفاده می‌نمودند بیش از چهار برابر (۴/۵۵ برابر) محاسبه شد.
هم‌چنین هر چه مدت زمان مصرف دارو طولانی‌تر می‌شد خطر ابتلا به سرطان معده نیز افزایش می‌یافت. برای نمونه، پس از یک سال مصرف دارو، این احتمال به بیش از پنج برابر، پس از دو سال، به بیش از شش برابر و پس از سه سال، به بیش از هشت برابر افزایش یافت.
به گفته‌ی محققان:
این نخستین مطالعه برای نشان دادن این موضوع است که مصرف طولانی مدت PPlها، حتی در صورت درمان ریشه‌کنی هلیکوباکترپیلوری، خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش می‌دهد.
Medical News Today در مورد این که چگونه نتایج این تحقیقات و کارهای قبلی ارتباط بین PPlها و سرطان معده را نشان می‌دهند با پروفسور W. K. Leung مصاحبه کرده است.
او توضیح می‌دهد:
دلیل ابهام مطالعات قبلی وجود عفونت هلیکوباکترپیلوری به عنوان یکی از عوامل سرطان زای اصلی درمعده بود. هنوز بسیاری از محققان معتقدند ریشه‌کن کردن هلیکوباکترپیلوری می‌تواند اثر مصرف طولانی مدت PPlها را در افزایش خطر ابتلا به سرطان معده خنثی کند. اما یافته‌های ما شواهد قوی برای اثبات نادرستی این ادعا ارائه می‌دهد.
مقاله مرتبط: زخم معده و هرآنچه باید درباره ی آن بدانید
گام‌های بعدی
اگرچه این تحقیق نوعی مطالعه‌ی مشاهده‌ای است و بنابراین نمی‌توان به طور دقیق علت و معلول را مشخص کرد، اما نویسندگان به یافته‌های خود اطمینان دارند. آن‌ها معتقدند می‌توان از PPlها استفاده کرد. اما توصیه می‌کنند پزشکان در مورد تجویز طولانی مدت آن‌ها، حتی در صورت ریشه‌کن شدن هلیکوباکترپیلوری احتیاط کنند.
زمانیکه از پروفسور W. K. Leung در مورد برنامه‌های آینده‌ی تیم سوال شد ایشان پاسخ دادند:
ما قصد داریم روی دیگر قصه را نیز ببینیم. به جای بررسی اثرات منفی PPlها می‌خواهیم نقش آن‌ها را در جلوگیری از خونریزی زخم معده بعد از ریشه‌کن کردن هلیکوباکترپیلوری بررسی کنیم. چرا که خونریزی زخم معده از عوارض مرتبط با هلیکوباکترپیلوری است.
با توجه به اهمیت کنونی PPlها بدون شک این موضوع در آینده بیشتر مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
