با این که سرکوب سیستم ایمنی اولین فرضیه‌ای است که جزو علایم بارداری مطرح شد، اما در طول بارداری، سیستم ایمنی بدن مادر تقریبا در سیر ثابتی قرار دارد. ارتباط بین سلول‌های جنینی و مادری برای پیش بردن یک بارداری سالم در موش لازم است. تحقیقات جدیدی که در ژورنال Science Immunology به چاپ رسیده، افق‌های جدیدی از تغییرات سیستم ایمنی در بارداری را نمایان می‌کند. دکتر Brice Gaudilliere از دانشگاه استنفورد و همکارانش، نوعی از سلول‌های ایمنی انسان را برای بررسی بارداری و زایمان زودرس شبیه‌سازی کردند تا تغییرات آن‌ها را مشاهده کنند.
طبق گفته‌ی WHO، زایمان زودرس که به زایمان قبل از ۳۷ هفتگی اطلاق می‌شود، یکی از علل عمده‌ی مرگ کودکان زیر ۵ سال می‌باشد. در سال ۲۰۱۵ نزدیک یک میلیون کودک به این دلیل جان خود را از دست دادند. میزان متولدین زودرس در جهان رو به افزایش است و افرادی که زنده می‌مانند، اغلب به بیماری‌های مزمن مبتلا می‌شوند. سوال این است که چرا سیستم ایمنی چنین نقش حیاتی در بارداری و زایمان زودرس دارد؟
تصحیح یک باور غلط
طی سال‌ها، پروسه‌ی بارداری همانند پیوند عضو در نظر گرفته می‌شد. دکتر زنان و زایمان، Gil Mor از دانشگاه Yale مقاله‌ای را که در ژورنال Nature Reviews Immunology چاپ شده‌بود، تحلیل کردند. آنان معتقدند سیستم ایمنی مادر برای جلوگیری از آسیب به رویان و جنین، باید تا حدودی تضعیف شود. حضور میزبان سلول‌های ایمنی در محل لانه‌گزینی سلول‌های رویان، این تئوری را اثبات می‌کند. به طور معمول، سیستم ایمنی باید رویان را به عنوان عامل خارجی شناسایی کند، اما ترشح فاکتور‌هایی خاص از بدن مادر و جنین، باعث سرکوب این نوع پاسخ ایمنی در طول بارداری می‌گردد. وجود هر نوع اختلال در این میان، علت زایمان زودرس یا سقط جنین است. علاوه بر این، مطالعات نشان می‌دهد که حضور سلول‌های ایمنی نه تنها باعث ایجاد پاسخ ایمنی نمی‌شود، بلکه برای لانه‌گزینی موفق ضروری است.
مقاله‌ی مرتبط: چرا برخی از رویان‌ها توانایی لانه‌گزینی ندارند؟
نقش سیستم ایمنی
برای لانه‌گزینی رویان در حال رشد، بعضی از سلول‌های آن به آستر رحم تجاوز کرده و آبشاری از التهاب را همانند آنچه که در ترمیم زخم رخ می‌دهد، ایجاد می‌کند. اگر سلول‌های التهابی به درستی وظایف خود را انجام نداده و التهاب رخ ندهد، لانه‌گزینی به درستی صورت نمی‌گیرد. مکانیسم التهابی در ۱۲ هفته‌ی اول بارداری در بیشترین میزان می‌باشد. طی ۱۵ هفته‌ی اول، جنین به سرعت رشد و تمایز می‌یابد. بعضی از سلول‌های جنین، مارکر‌های سطح سلول و آنتی‌ژن‌های پدری را عرضه می‌کنند و به‌طور طبیعی، سیستم ایمنی مادر آن‌ها را به عنوان عامل خارجی شناسایی کرده و پاسخ ایمنی ایجاد می‌کند.
سلول‌های T تنظیمی (Tregs)، که شکل خاصی از گلبول‌های سفید هستند، محیط ضد‌التهابی ایجاد کرده و از جنین محافظت می‌کنند. کاهش میزان Tregs با سقط جنین ارتباط مستقیم دارد. در مرحله‌ی آخر بارداری، سیستم ایمنی به حالت اولیه‌ی خود باز می‌گردد تا عمل زایمان صورت گیرد. می‌توان گفت مهم‌ترین علت زایمان زودرس نقص ایمنی مادری می‌باشد.
مهمان‌های نا‌خوانده‌ی سیستم ایمنی!
در گذشته دانشمندان بر این باور بودند که اولین برخورد کودک با میکروب، هنگام به‌دنیا آمدن است. با بررسی اولین مدفوع کودک می‌توان متوجه وجود میکرو‌ارگانیسم‌ها در آن شد که نشان‌گر ورود گونه‌های میکروبی به بدن جنین از راه جفت، قبل از تولد می‌باشد. دکتر Andrew Macpherson از دانشگاه بِرن سوئیس اظهار کرد که این پروسه برای تکامل سیستم ایمنی کودک ضروری است. موش‌های که ژنتیکی مهندسی شده‌اند، این امکان را به محققان می‌دهند تا نقش میکروب‌ها را در تکامل ایمنی بررسی کنند. دکتر Macpherson و همکارانش برای مدت کوتاهی، موش‌های باردار را در معرض باکتری اشرشیاکلای قرار دادند و نتیجه گرفتند موش‌هایی که در شرایط استریل و بدون میکروب قرار دارند، سیستم ایمنی ندارند!
مقاله‌ی مرتبط: چگونه سیستم ایمنی می‌تواند مانعی بر پیشرفتهای سیستم اصلاح ژنی کریسپر باشد؟
نقش ویروس‌ها در تکامل سیستم ایمنی
به گفته‌ی دکتر Mor، ویروس‌ها به اندازه‌ی میکروب‌ها برای سیستم ایمنی مادر و جنین مفید نیستند. به‌طوری که ویروس با غیر‌فعال کردن سیگنال‌های سیستم ایمنی، کارایی آن را در برابر میکروب کاهش می‌دهند. این‌کار مادر و جنین را در معرض عفونت‌های خطرناک قرار می‌دهد. در واقع، ۴۰ درصد زایمان‌های زودرس به دلیل عفونت‌هاست. علاوه بر این، ریسک بیماری‌هایی مثل اسکیزوفرنی، اوتیسم و آلرژی در کودکان زودرس زیاد است، زیرا پاسخ ایمنی مادر در برابر عفونت باعث آسیب جبران‌ناپذیر به سیستم عصبی کودک می‌شود.
در تحقیقات اخیر، ۱۸ نفر از زنان با بارداری سالم مشارکت کردند. این زنان هر سه‌ماه یک‌بار و ۶ هفته بعد از زایمان نمونه‌های خونی خود را به آزمایشگاه دادند. با استفاده از روش Mass Cytometry میزان سلول‌های ایمنی، ویروس‌ها و باکتری‌ها و ترکیبات هورمونی و ایمنی نمونه‌های خونی اندازه‌گیری شد. محققان با کنار هم گذاشتن این اطلاعات، طرح پیشرفتهای از رابطه‌ی بارداری و سیستم ایمنی بدست آوردند. محققان امیدوارند که با استفاده از خون زنان باردار، احتمال و علت زایمان زودرس را پیش‌بینی کنند. دکتر Gaudilliere در این‌باره می‌گوید:
سیستم ایمنی ایزوله نیست و با توجه به بیولوژی و ژنتیک بدن مادر، در طول بارداری می‌تواند واکنش‌های متفاوتی از خود نشان دهد.
شواهد زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد رژیم‌غذایی شرقی و سبک زندگی مدرن، اثر نامطلوبی بر روی میکروب‌های مخل سیستم ایمنی دارد. از سوی دیگر، کاهش مقدار میکروب بدن باعث کم‌کاری سیستم ایمنی شده و احتمالا علت زایمان زودرس و سقط جنین می‌باشد.
