برای ورزشکاران در رشته‌های ورزشی تماسی (ورزش‌هایی که در آن شرکت‌کنندگان لزوما در تماس بدنی با یکدیگر هستند)، ضربه به سر، چیزی بیشتر از یک ناراحتی موقتی و در حقیقت یک خطر شغلی است. ضربه مغزی دقیقا چیست؟ چگونه متوجه آن می‌شوید و برای بهبود آن باید چکار کنید؟
چه چیزی باعث ضربه مغزی می‌شود؟
مغز در داخل جمجمه معلق است و درون یک بالشتک محافظ از مایع مغزی نخاعی آویزان است. یک ضربه مستقیم به سر، صورت یا گردن، یا ضربه به جایی دیگر از بدن، می‌تواند نیرویی را ایجاد کند که مغز را تکان دهد. هنگامی که این نیرو به اندازه کافی قوی باشد یا از جهت خاصی وارد شود، مغز به جمجمه کوبیده می‌شود یا دور خودش می‌پیچد. همانند آسیب دیدن هر بخش از بدن، کبودی و آسیب سلولی ممکن است رخ دهد. در هر حال زمانی که بحث آسیب نورون هاست، نتیجه ضربه مغزی است. از آنجا که مغز برای حیات، کنترل خلق و خو، درک و حرکت بسیار مهم است، اثرات ضربه مغزی می‌تواند بسیار وسیع باشد.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر ضربه‌ی مغزی هستند؟
ارتباط بین ورزش تماسی و ضربه مغزی به طور گسترده ای توجه همه را جلب کرده‌است. با این حال، در حقیقت در جمعیت عمومی، ضربه مغزی به شدت شایع است. که معمولا از سقوط یا تصادف اتومبیل ناشی می‌شود، همچنین می‌تواند توسط بسیاری از فعالیت های دیگر ایجاد شود.
نتیجه ضربه به سر می‌تواند خفیف یا شدید باشد. در حالی که هر کسی که پس از ضربه بیهوش می‌شود معمولا به خاطر ضربه مغزی است، ممکن است ضربه مغزی بدون از دست دادن هوشیاری باشد. هنگامی که ضربه مغزی در ورزش اتفاق می‌افتد، بازیکنان در بیشتر موارد هوشیار هستند و اغلب تشخیص داده نمی‌شود. و در حالی که کلاه ایمنی از آسیب جمجمه در هنگام ضربه های محکم جلوگیری می‌کند، نمی‌تواند مانع حرکت مغز در داخل جمجمه شود.
افرادی که در برخی ورزشها شرکت می‌کنند به نسبت عموم ریسک بالاتری برای ضربه مغزی دارند مثلا بازیکنان راگبی و بوکسورها. افراد ارتشی که در معرض انفجار ها هستند و قربانیان خشونت خانگی نیز به شدت در معرض خطر قرار دارند. همچنین این افراد با احتمال بیشتری در معرض ضربه‌های مغزی مکرر قرار می‌گیرند.
ضربه مغزی از نظر پزشکی چگونه تعریف می‌شود؟
ضربه مغزی خفیف ترین نوع آسیب مغزی ناشی از ضربه (traumatic brain injury /TBI) است. هیچ تعریف جهانی پذیرفته شده ای برای ضربه مغزی وجود ندارد، اما نتایج زیر را ایجاد می‌کند:
- اختلال سریع در عملکرد مغزی که موقت است و خودبه‌خود بهبود می‌یابد؛
- نشانه های مختلف، اما نه ضرورتا از دست دادن هوشیاری؛
- اختلال در عملکرد مغز به جای ساختار فیزیکی، به این معنی که تست های استاندارد عصبی نظیر MRI و CT اسکن نمی توانند هیچ تغییری را تشخیص دهند؛
- نشانه هایی که به تدریج در طول زمان بهبود می‌یابند، اما ممکن است در درصد کمی از افراد طول بکشد.
علائم و تظاهرات ضربه مغزی چیست؟
بسیاری از افرادی که دچار ضربه مغزی می‌شوند هیچ علامت قابل مشاهده‌ای ندارند که این می‌تواند تشخیص را مشکل کند. تشخیص این بیماری اغلب به گزارش فرد از علائمی که تجربه می‌کند، وابسته است. این علائم ممکن است بلافاصله پس از آسیب سر و یا چند دقیقه تا چند ساعت بعد رخ دهند. همچنین افرادی که دچار ضربه مغزی شده اند ممکن است موارد زیر را گزارش دهند:
- گیجی و ناتوانی در فصیح صحبت کردن؛
- Disorientation (برای مثال، نا آگاهی از زمان و مکان)؛
- عدم هماهنگی (مانند تلوتلو خوردن یا عدم توانایی راه رفتن روی یک خط مستقیم)؛
- از دست دادن حافظه (شاید در مورد علت آسیب)؛
- لکنت زبان؛
- پاسخ دهی به سوالات با تاخیر؛
- بهت و حیرت و یا یک نگاه خیره‌ی بی محتوا؛
- احساسات نامتناسب، مانند گریه بدون هیچ دلیلی؛
- هرگونه افت موقت هوشیاری؛
- سردرد یا احساس فشار در سر؛
- سردرگمی یا مشکل در تمرکز؛
- گیجی و منگی؛
- تغییر در بینایی یا دیدن ستاره ها؛
- زنگ در گوش؛
- تهوع و استفراغ؛
- خستگی؛
- حساسیت به نور؛
- از دست دادن حس بویایی یا چشایی.
بهبودی از ضربه مغزی
از نظر بهبودی کوتاه مدت، تغییرات مغزی پس از یک ضربه مغزی، به نظر نمی‌رسد که اثرات تشخیصی بلندمدت داشته باشند. بازگشت به ورزش باید تدریجی باشد: “اگر شک و تردید دارید انجامش ندید”، به عنوان قانون شست دست در کد های ورزشی دنبال می‌شود.
درصد بسیار کمی از افرادی که دچار ضربه مغزی می‌شوند تا مرحله سندرم پس از سکته مغزی پیش‌می‌روند. علائم معمولا ۷ تا ۱۰ روز پس از ضربه مغزی ظاهر می‌شوند و می‌توانند برای هفته‌ها، ماه‌ها و گاهی سال‌ها ادامه داشته‌باشند. دلیل وقوع این سندرم نامشخص است.
پیامدهای دراز مدت ضربه مغزی
در حالی که علائم کوتاه مدت ضربه‌ی مغزی برگشت‌پذیر هستند، تحقیقات نشان می‌دهد که حتی یک ضربه به سر می‌تواند بعدها در زندگی عواقب شدیدی داشته‌باشد. برای مثال، محاسبات یک مطالعه شامل تجزیه و تحلیل پرونده‌ی بیش از ۱۶۰،۰۰۰ بیمار تروما، مشخص کرد که در بیماران ۶۵ ساله و بیشتر، در اثر تنها یک ضربه مغزی، خطر ابتلا به زوال عقل در پنج تا هفت سال آینده به ۲۲-۲۶ درصد افزایش می‌یابد.
حتی تحقیقات نشان می‌دهد که آسیب‌های عصبی، با چند ضربه به سر، حتی زمانی که ظاهرا بدون علائم و یا sub-concussive هستند، تجمع می‌یابد. ضربه‌های مغزی مکرر با افزایش خطر ابتلا به بیماری های نورودژنراتیو مانند آلزایمر و پارکینسون و همچنین آنسفالوپاتی تروماتیک مزمن (CTE) ارتباط دارد.
داده های مطالعاتی به دست آمده از فوتبالیست های سابق آمریکایی حیرت انگیز است. یک بررسی از بیش از ۲۰۰۰ بازیکن حرفه‌ای بازنشسته نشان داد که، در افرادی که سابقه چندین بار ضربه به سر داشتند، تشخیص افسردگی سه برابر بیشتر بود. مطالعه دیگری از گواهی‌نامه‌های مرگ نشان داد که میزان مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های نورودژنراتیو برای فوتبالیست‌های حرفه‌ای سه برابر بیشتر از جمعیت عمومی است.
چه زمانی باید به دنبال مشاوره پزشکی باشید؟
از آنجا که علائم معمولا خود به خود حل می شوند، ضربه مغزی با استراحت فیزیکی و ذهنی مدیریت می‌شود. با این حال، چشم‌پوشی از پیامدهای بالقوه تراژیک و دلخراش عدم تشخیص آسیب‌های مغزی، دشوار است. علائم TBI شدید ممکن است طی چند ساعت ایجاد شود. بنابراین، پس از ضربه به سر، هوشیار بودن در ۲۴ ساعت اول بسیار مهم است. بعضی از علائم پرچم‌های قرمزی برای آسیب شدید مغزی هستند: اگر آسیب سر باعث از‌دست‌رفتن هوشیاری، افزایش سردرگمی، استفراغ یا سردرد شود، فرد باید به دنبال مشاوره پزشکی باشد. مهم است که دکتر ارزیابی های لازم برای رد TBI را انجام دهد.
