نزدیک به دو میلیون آمریکایی در سن ۴۰ و بالاتر درگیر دژنراسیون وابسته به سن ماکولا هستند(ماکولا یا لکه ی زرد بخشی از شبکیه است که بیشترین نقش را در بینایی دارد)، که بر اساس تخمین های مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ها، یکی از دلایل اصلی کوری در سنین بالاتر است. این اختلال چشمی بیشتر در سنین بالاتر از ۶۰ سالگی رخ می دهد، ولی می تواند در سنین پایین تر هم رخ دهد.
دژنراسیون ماکولا که ADM هم نامیده می شود، باعث آسیب به ماکولای چشم می شود؛ بخشی از شبکیه ی چشم که در تیزبینی، دید مرکزی، یعنی توانایی دیدن اشیایی که درست در مقابل ما قرار دارند، نقش مهمی دارد. دید مرکزی در دیدن واضح اشیا و نیز کارهای معمولی مثل رانندگی، مطالعه، نوشتن، آشپزی، تلفن زدن و شناسایی چهره ها تاثیر گذار است.
دکتر مارک فارمر یک چشم پزشک و متخصص شبکیه از بیمارستان لنوکس هیل نیویورک می گوید دژنراسیون ماکولا زوال بخش مرکزی شبکیه که لکه زرد یا ماکولا نامیده می شود، است.
ماکولا در مرکز شبکیه ی چشم قرار دارد، داخل لایه ی تیره ی کره چشم که نور و تصویر را به سیگنال های الکتریکی که به مغز ارسال می شود، تبدیل می کند. ADM می تواند در یک چشم یا هر دو چشم اتفاق بیفتد، و معمولا بر دید محیطی بی اثر است.
علائم
این اختلال چشم در بین مردم، که پیرتر می شوند شایع است. ADM به طور معمول به تدریج گسترش می یابد و دردناک نیست، بنابراین ممکن است با تغییرات مربوط به پیر شدنی که در بینایی افراد رخ می دهد، اشتباه گرفته شود. در عده ای، این بیماری سریع تر گسترش می یابد و ممکن است باعث کوری یک، یا هر دو چشم شود.
فارمر می گوید:” اگر بیمار متوجه هر گونه اختلالی در یک چشم شود، باید سریعا یک چشم پزشک را ببیند.” اختلالات بینایی ممکن است شامل مواردی که در زیر ذکر می شود، باشد.
- چهره ها یا خطوط صاف موج دار دیده شوند
- در ها کج و معوج دیده می شوند
- افزایش اختلال در تطابق با نور کم
- کاهش وضوح رنگ ها
- مشکل در تشخیص چهره ها
- دلایل و فاکتور های ریسک
دلیل دقیق AMD شناخته شده نیست، اما خطر ابتلا به دژنراسیون ماکولا با افزایش سن ممکن است افزایش یابد. ژنتیک، شرایط جسمانی خاص و عادات شیوه زندگی نیز می تواند نقش داشته باشد. به گفته موسسه ملی چشم (NEI)، این عوامل خطر عبارتند از:
- داشتن سن ۶۵ سال و بالاتر (اما ممکن است پیش از آن رخ دهد)
- سابقه ی خانوادگی ADM
- سیگار کشیدن
- چاقی
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- در زنان ریسک بالاتر است
- داشتن چشم آبی
- رژیم غذایی کم میوه و سبزیجات
نوع AMD وجود دارد: مرطوب و خشک.
خشکی AMD (همچنین آتروفی جغرافیایی نامیده می شود) شایع ترین نوع دژنراسیون ماکولا است که حدود ۸۰ درصد افراد مبتلا به AMD را تحت تاثیر قرار می دهد. به طور کلی بر روی هر دو چشم اثر می گذارد و علائم آن به آرامی پیشرفت می کنند. AMD خشک زمانی اتفاق می افتد که سلول های حساس به نور در ماکولا به تدریج خراب می شوند. ذخایر زرد پروتئین، بلور نامیده می شود، در پشت شبکیه تشکیل شده است. بلور می تواند ماکولا را از موقعیت معمول خود در چشم بیرون کند. اندازه و تعداد بلور اغلب نشان می دهد که AMD خشک AMD شدید است. با توجه به NEI، اکثر افراد جوانه های بسیار کوچک را در حال رشد دارند، اما وقتی که بلور های متعدد یا بزرگ هستند، ADM خشک معمولا پیشرفته تر است. تغییرات رنگدانه شبکیه نیز ممکن است نشانه ای از بیماری باشد.
هم چنین، AMD مرطوب (AMD neovascular نامیده می شود) شکل کمتر شایع ADM است که فقط در حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از همه موارد اتفاق می افتد، اما از نظر شدت بیماری جدی تر از AMD خشک است و با توجه به NEI می تواند به سرعت باعث از دست دادن بینایی شود. هنگامی که عروق خونی غیرطبیعی زیر شبکیه رشد می کند و خون یا سایر مایعات را از بین می برد، باعث ایجاد زخم و آسیب به ماکولا می شود.
و AMD دارای سه مرحله است، که به طور جزئی توسط اندازه و تعداد بلورهای زیر شبکیه تعریف می شود. افرادی که در مرحله اول AMD دارای بلورهای متوسطی هستند و معمولا بینایی خود را از دست نمی دهند. افرادی که دارای AMD متوسط هستند بلور های بزرگ دارند یا دارای تغییرات رنگی در رنگدانه شبکیه هستند یا به هر دوی اینها مبتلا می شوند و اکثر کسانی که تحت تاثیر قرار می گیرند، از بین نرفتن بینایی را تجربه نمی کنند. با توجه به NEI، افرادی که دچار AMD دیر یا زود دچار بلور های متعدد و کوری می شوند، می توانند به AMD خشک یا مرطوب مبتلا شوند.
تشخیص و آزمایش ها
بیماری AMD ممکن است در افرادی که بیش از ۶۰ سال دارند و اخیرا تغییراتی در مرکز دید خود را تجربه می کنند وجود داشته باشد.
چندین آزمایش چشم مختلف ممکن است این بیماری را تایید کند؛
شامل:
- تست بینایی: از یک چارت برای فهمیدن اینکه فرد در فواصل مختلف چقدر خوب میبیند استفاده می شود.
- آزمون چشم گسترش یافته:طی این تست عصب بینایی و شبکیه چشم،در پشت چشم، می تواند برای علائم AMD مورد آزمایش قرار گیرد. برای انجام این امتحان چشم، یک لنز ویژه بزرگنمایی استفاده می شود که طی آن یک چشم پزشک به دنبال سیال یا خون و ظاهر پهن است. این نشان دهنده حضور بلور در زیر شبکیه است.
- آنژیوگرافی: در طی این آزمایش یک دوربین خاص می تواند پس از تزریق نوعی رنگ به ورید بازویی، از شبکیه عکس بگیرد. این رنگ سپس به عروق خونی در چشم می رود و آنها را برجسته می کند. اگر تصاویر نشت عروق خونی یا تغییرات شبکیه را نشان دهد، AMD ممکن است وجود داشته باشد.
- تاموگرافی: این آزمایش تصویربرداری بدون دردی است با استفاده از پرتوهای نور برای تشخیص اینکه آیا نازک شدن، ضخیم شدن و یا تورم همراه با AMD وجود دارد.
درمان ها و دارو ها
در حال حاضر درمان برای فرم خشک AMD وجود ندارد، اما برخی از افرادی که بلور زیادی دارند ممکن است از مکمل های غذایی خاصی بهره مند شوند. با توجه به مطالعات انجام شده توسط NEI، مصرف روزانه با دوزهای بالا ویتامین ها و مواد معدنی آنتی اکسیدان، می تواند تا ۲۵ درصد پیشرفت AMD خشک را از مرحله متوسط تا مرحله پیشرفته کند کند. این فرمول شامل موارد زیر است:
- ۵۰۰ میلی گرم (میلی گرم) ویتامین C
- ۴۰۰ واحد بین المللی (IU) ویتامین E
- ۱۰ میلی گرم لوتئین
- ۲ میلی گرم zeaxanthin
- ۸۰ میلی گرم روی (به عنوان اکسید روی)
- ۲ میلی گرم مس (به عنوان اکسید مس)
درمان مرطوب AMD دارای سه روش اصلی است که همه آنها برای هر فردی مناسب نیست. آنها عبارتند از:
تزریق به چشم آسیب دیده با یک دارو که بلوک عامل رشدی تحریک کننده رشد غیر طبیعی عروق خونی در شبکیه چشم است
جراحی لیزری، از یک پرتو لیزر با انرژی بالا استفاده می کند تا عروق خونی خالی را در پشت رتینا را از بین ببرد
درمان فوتودینامیک که شامل تزریق یک داروی سبک فعال به جریان خون است. با توجه به NEI، پس از تزریق، نور به مدت ۹۰ ثانیه به داخل چشم ظهور می شود و باعث می شود که این دارو باعث نابودی رگ های خونی جدید شود
با توجه به درمانگاه Mayo، تغییراتی در شیوه زندگی می تواند به بهبود عملکرد چشم بیماران AMD کمک کند. اینها شامل استفاده از لنزهای بزرگ و عینک هستند؛ تنظیم فونت کامپیوتر و سطح روشنایی؛ با استفاده از لوازم تطبیقی مانند ساعت و تلفن با تعداد بسیار زیادی اعداد بزرگتر؛ تلاش برای چاپ کتاب های بزرگ، رایانه لوحی و کتاب های صوتی؛ افزایش سطح روشنایی اتاق را برای آسان تر کردن خواندن و فعالیت های دیگر.
