اندوکاردیت بیماری نادری است که در آن لایه‌ی قلب، ماهیچه و دریچه‌های قلبی دچار التهاب می‌شوند. این عارضه با نام‌های اندوکاردیت عفونی، اندوکاردیت باکتریایی و اندوکاردیت قارچی نیز شناخته می‌شود. اندوکاردیت معمولا توسط باکتریهای استافیلوکوک یا استرپتوکوک و به ندرت توسط عوامل قارچی و میکروارگانیسم‌های دیگر، ایجاد می‌شود.
شیوع این بیماری در مردان دو برابر زنان است. براساس مطالعات انجام گرفته، حداقل ۴ نفر از هر ۱۰۰هزار نفر هر ساله به این بیماری دچار می‌شوند و این مقدار در حال افزایش است.
درمان
آنتی‌بیوتیک‌ها: در بیشتر بیماران مبتلا به اندوکاردیت، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود. این آنتی‌بیوتیک‌ها به صورت سرم و با تزریق داخل‌وریدی(intravenously) داده می‌شود؛ در نتیجه بیمار باید در بیمارستان بستری شود. آزمایشات خونی مکرر، تاثیر این داروها را نشان خواهد داد. بعد از این که دمای بدن به حالت نرمال برگشت و علائم فروکش کرد، بیمار مرخص می‌شود. اما در بیشتر موارد لازم است که ادامه‌ی مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در خانه صورت بگیرد. بیمار باید مرتباً با پزشک خود ارتباط داشته باشد، تا تاثیر داروها بررسی شود و عوارض ناشی از مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها، جلوی بهبود بیمار را نگیرد. رایج‌ترین آنتی‌بیوتیک مورد استفاده در این بیماری، پنی‌سیلین و جنتامایسین می‌باشد. در بیمارانی که نسبت به پنی‌سیلین حساسیت دارند، می‌توان ونکومایسین را جایگزین کرد. دوره‌ی مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها بسته به شدت عفونت، ۲تا۶ هفته به طول می‌انجامد.
جراحی: در صورتی که اندوکاردیت باعث آسیب به قلب شود، باید جراحی صورت گیرد. جراحی در موارد زیر ضرورت می‌یابد:
- آسیب به دریچه‌های قلبی به حدی باشد که به درستی بسته نشود و برگشت خون صورت گیرد(regurgitation)
- آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضدقارچی تاثیرگذار نباشند و عفونت ادامه یابد.
- توده‌ی بزرگی از سلول‌ها و باکتری‌ها به دریچه‌ی قلبی اتصال یافته باشند.
با جراحی می‌توان نقص‌های قلبی، دریچه‌های آسیب دیده و چرک‌های ماهیچه‌ی قلبی را درمان کرد.
علل:
اندوکاردیت می‌تواند به دلیل ورود باکتری یا قارچ‌های عفونت‌زا یا به دلیل باکتریهای بی‌ضرری که در دهان و قسمت فوقانی سیستم تنفسی زندگی می‌کنند، رخ دهد. به طور معمول، سیستم ایمنی می‌تواند این میکروارگانیسم‌های ناخواسته را از بین ببرد اما هر آسیبی که از قبل در دریچه‌های قلبی وجود داشت، باعث اتصال و تکثیر این میکروب‌ها در قلب می‌شود. تجمع این میکروب‌ها در دریچه‌های قلبی مانع عملکرد درست این دریچه‌ها می‌شود، حتی می‌تواند باعث ایجاد چرک در دریچه‌ها و قسمت عضلانی قلب و آسیب به بافت و اختلال در هدایت الکتریکی قلب گردد. این توده‌ی میکروبی گاهاٌ جدا شده و به بافت‌های دیگر منتشر می‌شود؛ مانند مغز، کلیه، ریه.
مشکلات دندان و آسیب‌های آن می‌تواند باعث تشدید بیماری شود. سلامت پایین دندان‌ها و لثه باعث افزایش ریسک ابتلا به اندوکاردیت می‌شود و ورود باکتری‌ها به داخل بدن را راحت‌تر می‌کند.
پروسه‌های جراحی شامل آزمایشات مربوط به سیستم گوارش(مانند کولونسکوپی)، فرآیندهایی که سیستم تنفسی، ادراری(کلیه، مثانه..)، پوست، استخوان و ماهیچه‌ها را تحت تاثیر می‌گذارند، به عنوان ریسک فاکتور محسوب می‌شوند.
وجود زمینه‌ی قبلیِ اختلالات قلبی، احتمال اندوکاردیت را افزایش می‌دهد(در صورت ورود باکتری به بدن). این اختلالات می‌تواند شامل اختلالات مادرزادی، نارسایی دریچه‌ی قلبی یا آسیب به بافت قلبی باشد. افراد دارای دریچه‌ی قلب مصنوعی، ریسک بسیار بالایی دارند.
عفونت باکتریایی در بخش‌های دیگر بدن(به عنوان مثال زخم‌های پوستی یا بیماری‌های لثه) می‌تواند باعث انتشار عفونت شود. تزریق دارو یا سوزن‌های غیربهداشتی نیز یک ریسک فاکتور است.
عفونت‌هایی که از راه جنسی منتقل می‌شوند(STIs) مانند کلامیدیا یا گونوره‌آ، ورود باکتریهای دیگر به بدن و قلب را راحت‌تر می‌کنند.
عفونت قارچی کاندیدیا می‌تواند باعث اندوکاردیت شود.
بیماری‌های عفونی مربوط به روده(IBD) یا اختلالات روده‌ای می‌تواند باعث افزایش ریسک ابتلا به اندوکاردیت شود.
ابزارهای جراحی که برای درمان استفاده می‌شود مانند کاتتر یا داروهایی که به صورت داخل وریدی، در طولانی مدت مورد استفاده قرار می‌گیرند، ریسک فاکتور محسوب می‌شوند.
علائم:
علائم اندوکاردیت در افراد مختلف، متفاوت است. در اندوکاردیت تحت حاد، علائم به آهستگی در طی چند هفته یا حتی چند ماه بروز می‌یابد. به ندرت می‌شود که علائم سریعاً خود را نشان دهند که به آن اندوکاردیت حاد می‌گویند و شذت علائم در این نوع بیشتر است. تشخیص اندوکاردیت سخت است و شدت علائم بسته به نوع عامل عفونت‌زا(باکتری، قارچ) متفاوت است. در افراد دارای مشکلات قلبی نهفته، شدت علائم بیشتر است. علائم می‌تواند شامل:
- تب یا دمای بالای بدن
- سوفل قلبی(صداهای غیرطبیعی قلب)
- درد عضلانی
- خونریزی زیر انگشتان دست و پا
- رگ‌های خونی آسیب دیده در چشم و پوست
- درد قفسه‌ی سینه
- سرفه کردن و سردرد
- تنگی نفس و نفس نفس زدن
- غده‌ها یا ندول‌های قرمز یا بنفش روی انگشتان که دردناک‌اند
- نقاط پهن و بدون درد زیرپا و کف دست
- نقاط ناشی از رگ‌های خونی آسیب‌دیده زیر نانخن‌ها و قسمت سفید چشم، روی قفسه‌ی سینه و سقف دهان
- عرق‌های شبانه
- خون در ادرار
- ضعف و خستگی
- کاهش وزن غیرقابل انتظار
تشخیص: پزشک پس از شرح حال گیری، باید درباره‌ی مشکلات قلبی و آزمایشات و پروسه‌های درمانی که قبلاً انجام داده، سوال کند(به عنوان مثال جراحی، بیوپسی، اندوسکوپی).
همچنین باید تب، ندول و علائم و نشانه‌های دیگر بیماری مانند صداهای غیرطبیعی قلب را بررسی کند. ممکن است آزمایشات مختلفی برای تایید اندوکاردیت صورت گیرد. علائم اندوکاردیت می‌تواند با علائم بیماری‌های دیگر اشتراک داشته باشد، به همین دلیل ممکن است تشخیص دقیق زمان ببرد. تست‌هایی برای تایید بیماری انجام می‌شود که شامل:
- کشت خون: برای بررسی وجود باکتری یا قارچ در خون بیمار انجام می‌شود. در صورت مشاهده هر کدام، انواعی از آنتی‌بیوتیک‌ها را برای انتخاب بهترین روش درمان استفاده می‌کنند.
- سرعت رسوب اریتروسیت‌ها(ESR): در این آزمایش سرعت ته‌نشینی گلبول‌های قرمز در کف لوله‌ی آزمایش را اندازه می‌گیرند. هرچه سرعت ته‌نشینی بیشتر باشد، احتمال وجود بیماری عفونی مانند اندوکاردیت بیشتر است. بیشتر بیماران اندوکاردیتی، ESR بالایی دارند.
- اکوکاردیوگرام(echocardiogram): امواج صدا، تصاویری از بخش‌های مختلف قلب مانند ماهیچه‌ها، دریچهو حفره‌های قلب ایجاد می‌کند که نشاندهنده‌ی ساختار و عملکرد قلب به صورت جزئی است. یک اکوکاردیوگرام می‌تواند توده‌ی باکتری‌ها و سلول‌ها و بافت‌های عفونی و آسیب دیده‌ی قلب را نشان دهد.
عوارض: در صورت عدم درمان یا تاخیر در درمان، عوارض بیماری شدیدتر خواهد بود:
- آسیب به دریچه‌های قلب، احتمال نارسایی قلبی را بالا می‌برد.
- ممکن است آریتمی یا ضربان‌های قلبی نامنظم رخ دهد.
- عفونت از طریق قلب می‌تواند به قسمت‌های دیگر بدن مانند ریه، کلیه و مغز انتشار یابد.
- اگر توده‌ی میکروبی کنده شود می‌تواند از طریق جریان خون به بخش‌های دیگر بدن شود و باعث عفونت و آبسه شود.
توده‌ی میکروب‌هایی که به مغز می‌روند و در آن‌جا ساکن می‌شوند، می‌توانند باعث کوری و سکته شوند و یا باعث انسداد عروق گردند.
ریسک فاکتورها: افراد، ریسک بالایی برای ابتلا به اندوکاردیت دارند در صورتی که؛
- دچار بیماری قلبی باشند.
- جراحی قلبی داشته باشند یا دریچه‌ی مصنوعی دریافت کنند.
- مبتلا به بیماری‌هایی مانند تب رماتیسم که باعث آسیب به دریچه‌های قلبی می‌شود.
- افرادی که ضربان ساز(pacemaker) دریافت می‌کنند.
- داروهای داخل وریدی ردیافت می‌کنند.
- افراد بهبود یافته از مجموعه‌ای از بیماری‌های باکتریایی مانند مننژیت و نومونیا
- داشتن سیستم ایمنی که به صورت مزمن، سرکوب شده‌استو به عنوان مثال بیماران دیابتی یا مبتلا به HIV یا افراد سرطانی که شیمی درمانی شده‌اند.
