آیا شما نیز در طول زمان با حضور بیشتر در فضای مجازی، اضطراب و نگرانی خاصی را در وجود خود احساس می‌کنید؟ حتی اگر این اضطراب شبکه های اجتماعی بیشتر شود بازهم فعالیت در فضای مجازی را ادامه می‌دهید؟ تحقیقات جدید نشان می‌دهد که کاربران شبکه‌های اجتماعی با وجود تجربه استرس شبکه های اجتماعی ، بیش از پیش به آن‌ها اعتیاد پیدا می‌کنند.
اضطراب شبکه های اجتماعی و اعتیاد به شبکه های اجتماعی
سایت‌های شبکه‌های اجتماعی (SNS) مانند فیسبوک و اینستاگرام که به عنوان عوامل ایجاد کننده استرس در کاربران شناخته شده‌اند، امروزه به تکنواسترس (technostress) یا اضطراب شبکه های اجتماعی معروف هستند. با این حال، وقتی کاربران با چنین استرسی مواجه می‌شوند، به جای کنار گذاشتن و یا استفاده کمتر از این شبکه‌ها، افراد از یک جنبه‌ی این بستر‌های رسانه اجتماعی، به جنبه‌های دیگر آن پناه می‌برند. در واقع بدون کنار گذاشتن آن‌ها، به نوعی از منشأ استرس‌هایشان فرار می‌کنند.
تحقیقات در مورد عادات ۴۴۴ کاربر فیسبوک نشان داده است آن‌ها بین فعالیت‌هایی از قبیل گپ زدن با دوستان، مرور منابع خبری و ارسال پست‌های روزانه در گردش‌اند. هر یک از این فعالیت‌ها اضطراب شبکه های اجتماعی را تشدید می‌کند. این مسئله سبب افزایش احتمال اعتیاد به تکنولوژی می‌شود، زیرا آن‌ها از قابلیت‌های متنوع این بستر‌ها در بازه زمانی بیشتری استفاده می‌کنند.
محققان دانشگاه لنکستر (Lancster University)، دانشگاه بامبرگ (Bamberg University) و دانشگاه فردریش-الکساندر یونیتاریست ارلانگن-نورنبرگ (Friedrich-Alexander Univeristät Erlangen-Nürnberg University) با نگارش در مجله Information Systems، دریافتند کاربران برای مقابله با اضطراب ناشی از حضور در فیسبوک ودر معنای جامع‌تر اضطراب شبکه های اجتماعی، برای منحرف کردن حواس و تمرکز خود از این اضطراب، در بستر همین شبکه‌ها باقی می‌مانند. در واقع افراد به جای آن که استفاده از این شبکه را کنار بگذارند و فعالیت متفاوت جایگزینی برای مقابله با این استرس انجام دهند در همان سیکل معیوب را ادامه می‌دهند.
پروفسور مونیدیپا تارافدار (Monideepa Tarafdar)، استاد سیستم‌های اطلاعاتی و مدیر مرکز Technological Futures در دانشکده مدیریت دانشگاه لنکستر، و نویسنده مسئول این مقاله می‌گوید: “اگرچه ممکن است این کار غیرمنتظره و متناقض به نظر برسد، کاربران رسانه‌های اجتماعی به جای کنار گذاشتن استفاده از این شبکه‌ها، به استفاده بیشتر از همان بستر‌هایی که منجر به استرس آن‌ها شده است، ادامه می‌دهند. در نتیجه، این که چه ارتباطی میان استرس شبکه های اجتماعی و استفاده ناخودآگاه از این شبکه‌ها وجود دارد، مشخص نشده است.”
پروفسور کریستین مایر (Christian Maier) استادیار دانشگاه بمبرگ، که به همراه پروفسور سن لامر (Sven Laumer)، استاد و رئیس سیستم‌های اطلاعاتی و معاون مرکز تحقیقات دکتر Theo und Friedl Schöller، اطلاعات مربوط به کاربران فیسبوک را جمع آوری کرده است، معتقد است:”از آن جا که سایت‌های شبکه‌های اجتماعی، قابلیت‌های گسترده‌ای را ارائه می‌کنند، کاربران، این شبکه‌های اجتماعی را هم به عنوان عوامل استرس زا و هم عوامل منحرف کننده از استرس به حساب می‌آورند.”
وی افزود:
حتی زمانی که کاربران به خاطر استفاده از SNS دچار اضطراب شبکه های اجتماعی شده‌اند، برای کنار آمدن با این استرس، از همان شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند و خود را با دیگر قابلیت‌های SNS مشغول می‌سازند. در نهایت افراد رفتاری غیر اختیاری و مفرط از خود بروز می‌دهند. در نتیجه آن‌ها به جای فاصله گرفتن، خود را در محیط شبکه‌های اجتماعی غرق می‌کنند و می‌توان گفت به نوعی اعتیاد مبتلا می‌شوند؛ اعتیاد شبکه های اجتماعی.
این تیم تحقیقاتی، به بررسی انواع مختلف اضطراب شبکه های اجتماعی پرداخته است. به عنوان مثال این کاربران احساس می‌کنند SNS به زندگی شخصی آنان تعرض می‌کند؛ افراد مجبورند خود را با SNS مورد علاقه دوستانشان تطبیق دهند، خواسته‌های اجتماعی بیش از حد و اطلاعات اجتماعی زیادی را تجربه می‌کنند و با تغییرات و به روز رسانی‌های مداوم در پلتفورم‌های SNS روبرو می‌شوند.
در ادامه پژوهشگران دو راه جداگانه برای مقابله با استرس شبکه های اجتماعی بررسی کرده‌اند. اولین راه شامل کاربرانی است که با شرکت در فعالیت‌های مستقل از شبکه‌های اجتماعی، ذهن خود را از آن‌ها منحرف می‌کنند، که البته این راه منطقی‌تری است. آن‌ها از این شبکه‌ها کناره گیری می‌کنند، با خانواده و دوستان خود در مورد مسائلی که تجربه می‌کنند صحبت می‌نمایند و زمان کمتری را در فضای مجازی تلف می‌کنند.
اما، روش دیگر منحرف کردن ذهن از اضطراب، از طریق استفاده از قابلیت‌های مختلف همان شبکه اجتماعی و به طور بالقوه‌ای، حرکت در مسیری است که به اعتیاد به شبکه‌های اجنماعی منتهی می‌شود. این روش در بین آن دسته از کاربرانی که مرتباً از سایت‌های مختلف استفاده می‌کنند، شایع‌تر است.
پروفسور سون لومر می‌گوید:” ما متوجه شده‌ایم آن دسته از کاربرانی که عادت به استفاده از رسانه‌های اجتماعی بیشتری دارند، به راحتی و با تلاش کمتری قابلیت‌های دیگر این پلتفورم‌ها را پیدا می‌کنند. بنابراین این افراد در زمانی که به نوعی آرامش فکری احتیاج دارند، به جای آن که شبکه‌های اجتماعی را کنار بگذارند بیشتر در فضای این شبکه‌ها غرق می‌شوند. هر چه وابستگی کاربران به شبکه‌های اجتماعی شدید‌تر باشد، احتمال استفاده بیشتر از آن‌ها به عنوان ابزاری برای مقابله با عوامل استرس‌زا بیشتر است. این رفتار در نهایت می‌تواند سبب اعتیاد به SNS در این افراد شود.”
کاربران به محیط‌های مختلف شبکه‌های مجازی که به نظر مجزا هستند و روش‌های استفاده گوناگونی دارند، مراجعه می‌کنند. فیسبوک قابلیت‌هایی دارد که قادر است شما را وارد دنیا‌های مختلفی کند اما در همان پلتفورم و محیط. شما از طریق یک برنامه‌ی مشخص می‌توانید در محیط‌های مختلف بسیاری قرار بگیرید، مثلاً فعالیت دوستانتان را دنبال کنید، تصاویری از فعالیت‌های روزانه خود منتشر نمایید، با افراد مختلف گفتگو کنید یا بازی کنید.
پروفسور تارافدار اضافه می‌کند:
استفاده از همان محیطی که منجر به استرس می‌شود به عنوان راهی برای مقابله با استرس، بسیار حیرت انگیز است. این پدیده جالبی است که به نظر می‌رسد از اضطراب شبکه های اجتماعی ناشی از رسانه‌های اجتماعی متمایز است.
