فشار خون بالا همراه با نبض ضعیف ، اتفاق نادری است که برخی مشکلات پزشکی و داروها می‌توانند باعث ایجاد آن شوند.
ضربان نبض (pulse rate) یک فرد، که نمایانگر ضربان قلب اوست، تعداد دفعاتی است که قلب در دقیقه می‌تپد. پزشکان معمولاً ضربان زیر ۶۰ رابه عنوان نبض ضعیف در نظر می‌گیرند و به این حالت برادیکاردی (bradycardia) می‌گویند.
فشار خون (blood pressure)، مقدار نیرویی است که خون به دیواره عروق وارد می‌کند. فشار خون بالا می‌تواند فشار زیادی را بر گردش خون تحمیل کرده و در نتیجه، خطر حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش دهد.
مطابق دستورالعمل جدید منتشر شده توسط انجمن قلب آمریکا (American Heart Association)، اکثر پزشکان فشار خون بالای ۱۳۰/۸۰ را فشار خون بالا تعریف می‌کنند.
فشار خون بسیار بالا (که از آن به عنوان بحران فشار خون یاد می‌شود) فشار بیشتر از ۱۷۰/۱۰۰ در نظر گرفته می‌شود.
دلایل احتمالی فشار خون بالا همراه با نبض ضعیف
۱- داروهای بتا بلاکر
بتا بلاکرها دسته‌ای از داروها هستند که پزشکان برای درمان فشار خون بالا و کاهش اثرات نارسایی قلبی آن را تجویز می‌کنند. به طور مثال:
- آتنولول (Tenormin)
- متوپرولول (Lopressor, Toprol XL)
- نبیولول (Bystolic)
- پروپرانولول (Inderal)
این داروها گیرنده‌های بتا را در قلب مسدود می‌کنند. تحریک این گیرنده‌ها، ضربان را افزایش می‌دهد در حالی که مسدود کردن آن‌ها ضربان قلب را کاهش می‌دهد.
ضربان قلب پایین، برای افرادی که دچار مشکلات قلبی هستند می‌تواند مفید باشد زیرا به قلب فرصت بیشتری برای پر شدن می‌دهد. همچنین زمانی که ضربان قلب آهسته‌تر می‌شود، به اکسیژن کمتری نیاز پیدا می‌کند. این مسئله سبب می‌شود فشار کمتری به قلب وارد شده و قلب استراحت کند.
گاهی پزشکان برای رفع ضربان نامنظم قلب در بیماری‌هایی چون فشار خون بالا، نارسایی احتقانی قلب (Congestive Heart Failure) و آریتمی قلبی (cardiac arrhythmia)، داروهای بتا بلاکر را تجویز می‌کنند. به همین دلیل، فردی که از قبل فشار خون بالایی دارد، ممکن است با مصرف بتا بلاکرها، ضربان قلب پایین‌تری پیدا کند. در این حالت همزمانی فشار خون بالا همراه با نبض ضعیف محتمل است.
درمان
پزشکان می‌توانند از داروهای دیگری برای کاهش فشار خون استفاده کنند. از جمله:
- داروهای مسدود کننده کانال کلسیم (calcium channel blockers)
- داروهای مسدود کننده گیرنده آنژیوتانسین (angiotensin receptor blockers)
- داروهای مهار کننده آنزیم مبدل آنژیوتانسین (angiotensin converting enzyme inhibitors)
این داروها معمولاً در هنگام درمان فشار خون، روی ضربان قلب تأثیری نمی‌گذارند. در نتیجه عارضه فشار خون بالا همراه با نبض ضعیف دیده نخواهد شد.
۲- رفلکس کوشینگ (Cushing reflex)
رفلکس کوشینگ اتفاق نادری است که منجر به فشار خون بالا همراه با نبض ضعیف می‌شود.
این رفلکس در نتیجه‌ی پاسخ بدن به افزایش فشار داخل جمجمه، ایجاد می‌شود. فشار داخل جمجمه (Intracranial pressure)، فشاری است که در سر احساس می‌شود و در نتیجه سبب افزایش فشار خون در مغز می‌شود.
مغز درون جمجه قرار دارد؛ بنابراین، مغز به میزان محدودی در جمجمه می‌تواند متورم شود. در نتیجه، تورم مغز، منجر به افزایش فشار داخل جمجمه می‌شود.
رفلکس کوشینگ یکی از راه‌هایی است که بدن تلاش می‌کند تا مانع از افزایش بیش از حد فشار جمجمه شود. در طی این رفلکس، پیام‌هایی به گیرنده‌های قلب ارسال می‌شود تا ضربان قلب را کاهش دهند و در نتیجه آن، فشار داخل جمجمه کاهش یابد.
مشکلات پزشکی شدیدی این رفلکس را فعال می‌کنند:
- تومور‌های مغزی
- ضربه مغزی
- هایپوکسی (کمبود اکسیژن)
- مننژیت
- سکته مغزی
- آسیب مغزی
- خونریزی مغزی
درمان
رفلکس کوشینگ از موارد اورژانس پزشکی است. هنگامی که پزشک این وضعیت را تشخیص دهد، با هدف کاهش فشار داخل جمجمه، به درمان علت زمینه‌ای این مشکل می‌پردازد. اگر فشار بیش از حد بالا رود، می‌تواند منجر به آسیب دائمی مغز شود و حتی خطر مرگ را برای بیمار به همراه داشته باشد.
۳- مشکلات هدایتی قلب
گاهی ضربان نبض ضعیف، می‌تواند نشان دهنده وجود مشکلات در مسیر هدایت الکتریکی قلب باشد.
سیستم الکتریکی قلب مطابق با الگوی مشخصی عمل می‌کند تا قلب با ریتم منظمی ضربه بزند.
در صورت آسیب، زخم و یا کشش بیش از حد عضله قلب، سیستم الکتریکی به طور مؤثری عمل نخواهد کرد. این وضعیت منجر به نبض ضعیف می‌شود.
فشار خون مزمن می‌تواند در آسیب الکتریکی قلب مؤثر باشد و به نوبه خود منجر به کاهش ضربان نبض شود؛ در نتیجه فشار خون بالا همراه با نبض ضعیف در بیمار مشهود خواهد بود.
علل دیگر آسیب الکتریکی قلب شامل سیگار کشیدن، سابقه استعمال زیاد الکل و مواد مخدر و بالا رفتن سن است.
درمان
فردی که به طور ناگهانی و بدون دلیل مشخصی نبض پایینی پیدا می‌کند، باید به پزشک مراجعه کند. این امر به ویژه در صورت احساس سرگیجه یا تنگی نفس باید مورد توجه قرار گیرد.
در موارد خاصی ممکن است فرد برای ترمیم آسیب مسیرهای الکتریکی قلب، به ضربان ساز (Pacemaker) و یا مداخلات دیگری مانند ابلیشن قلبی (cardiac ablation) نیاز داشته باشد.
چه زمان به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر فرد علاوه بر فشار خون بالا همراه با نبض ضعیف علائم زیر را نیز داشته باشد، باید سریعاً اقدامات درمانی لازم را انجام دهد:
- سرگیجه و سنگینی سر
- غش کردن یا احساس غش کردن
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
این علائم ممکن است حاکی از این باشد که فرد برای درمان عامل ایجاد کننده مشکل قلبی، به بستری بیمارستانی و شاید جایگذاری pacemaker در قلب خود نیاز دارد.
جمع بندی
فشار خون بالا همراه با نبض ضعیف اتفاقی نسبتاً نادر است. افراد اغلب تنها فشار خون بالایی دارند، مگر این که دارو‌هایی مصرف کنند که ضربان نبض را تحت تأثیر قرار دهد.
برخی داروها در افراد مبتلا به فشار خون بالا، می‌تواند منجر به افت ضربان نبض شود. به ندرت ممکن است افزایش فشار داخل جمجمه، باعث القای رفلکس کوشینگ و در پی آن افزایش فشار خون و کاهش ضربان نبض شود.
