کواشیورکور نوعی سوتغذیه‌ی حاد است که بیشتر در کودکان اتفاق می‌افتد؛وضعیتی جدی است که از اختلال شدید پروتئین ناشی می‌شود و در کودک ادم و تورم رخ می‌دهد. اصطلاحات دیگری که برای کواشیورکور استفاده می‌شود شامل:
سو تغذیه‌ی پروتئین
سو تغذیه‌ی بدخیم
سو تغذیه‌ی پروتئین-کالری
اگر کودکی دچار کواشیورکور شود، اعضای خانواده باید برای درمان‌های فوری اقدام کنند.
علل کواشیورکور چیست؟
کواشیورکور نتیجه‌ی سوتغذیه‌ی شدید یا کمبود پروتئین و معمولا کالری می‌باشد. گاهی اوقات ممکن است کودکی رژیم غذایی حاوی غلات( سرشار از انرژی و کالری) را مصرف کند اما فاقد مواد مغذی و پروتئین باشد. پروتئین‌ها مسئول حفظ تعادل مایعات در بدن می‌باشند. بدون پروتئین‌ها، مایعات بدن به قسمت‌هایی که نباید، انتقال می‌یابند. این دقیقا آن چیزی است که در بیماران کواشیورکور اتفاق می‌افتد.
کوارشیورکور در کدام مناطق شایع‌تر است؟
کواشیورکور معمولا در کودکان زیر چهار سال که در مناطق روستایی(به خصوص در کشورهای جنوب ساحاری آفریقا) زندگی می‌کنند، اتفاق می‌افتد.
این بیماری اغلب در کودکانی که از شیر مادر گرفته شده‌اند و مدتی طولانی، پروتئین و مواد مغذی مشابه در رژیم غذایی نداشتند، رخ می‌دهد. در مناطقی که ذخایر غذایی کم است و دچار خشکسالی شده‌اند یا به دلیل سطح پایین آموزش درباره‌ی رژیم غذایی و مواد مغذی ممکن است این شرایط پیش بیاید.
علائم کواشیورکور
کودکانی که دچار کواشیورکور شده‌اند اغلب به شدت لاغرند اما نه همیشه. بعضی از علائمی که کودک مبتلا به کواشیورکور ممکن است داشته باشد شامل:
- بی‌اشتهایی
- تغییر رنگ مو(ممکن است زرد یا نارنجی به نظر برسد)
- از دست دادن آب بدن
- تجمع مایع که منجر به ادم و تورم ده، اغلب در دست‌ها و پاها(جای انگشتان با فشردن باقی می‌ماند)
- کاهش بافت چربی و عضلانی
- بی‌حالی و کج خلقی
- درماتوزیس(زخم پوست به دلیل ترک برداشتن)
- عفونت مکرر در زخم‌های پوستی
گاهی اوقات ادم ناشی از کواشیورکور می‌تواند لاغری افراد را پنهان کند. ممکن است این طور به نظر برسد که کودک وزن نرمالی دارد یا حتی چاق است، اما این ظاهر به دلیل تورم ناشی از تجمع مایع است نه چربی یا عضله.
تشخیص
در زمان تشخیص کواشیورکور پرشک با گرفتن شرح حال، معاینات فیزیکی را انجام می‌دهد. پزشک به دنبال ویژگی زخم‌های پوستی، راش و تورم دست‌ها و پاها و گاها صورت وبازوها می‌باشد. همچنینی مقایسه نسبت وزن به قد نیزصورت می‌گیرد.
پزشک درخواست تست خون برای میزان الکترولیت‌ها، کراتینین، کل پروتئین و پره آلبومین خواهد داد. اما به طور کلی از روی ویژگی‌های فیزیکی و رژیم غذایی کودک می‌توان کواشیورکور را تشخیص داد. کودکان مبتلا به کواشیورکور، سطح قند خون و پروتئین و منیزم و سدیم پایینی دارند.
کواشیورکور و ماراسموس
سه فرم از سوتغذیه‌ی حاد شامل:
- ماراسموس: کاهش شدید وزن و ضعف عضلانی به دلیل کمبود موادمغذی و کالری
- کواشیورکور: تورم و ادم به دلیل تجمع آب
- ماراسمیک کواشیورکور: ترکیبی از ضعف عضلانی و ادم دو طرفه
طبق گزارشات سازمان یونیسف شایع‌ترین فرم سوتغذیه‌ی حاد، ماراسموس است که علاوه کودکان، بزرگسالان را نیز درگیر می‌کند.
درمان
اگرچه کواشیورکور با سوتغذیه مرتبط است اما تنها با تغذیه‌ی کودک یا افراد بالغ نمی‌توان تمام اختلالات و اثرات آن را بهبود داد. در کودکی که به مدت طولانی از پروتئین‌های مناسب و موادمغذی استفاده نکرده‌است، مصرف مجدد می‌تواند باعث ایجاد شوک در سیستم بدن فرد شود( در صورتی که گزینش غذا به درستی صورت نگیرد)
بیشتر کودکان مبتلا به کواشیورکور نسبت به لاکتوز مقاومت نشان خواهند داد در نتیجه شاید نیاز باشد تا از مصرف فراورده‌های لبنی پرهیز کند یا آنزیم‌هایی برای کنترل شیر مصرف کند. پزشک معالج ابتدا کربوهیدرات سپس پروتئین، ویتامین و مواد معدنی پیشنهاد می‌دهد. ضمن این که در موارد پیشرفته (بیمار به دلیل کاهش فشار خون و ضربان قلب بالا در شوک قرار دارد) ممکن است نیاز به مصرف دارو برای فشارخون باشد.
عوارض کواشیورکور
عدم درمان کواشیورکور می‌تواند منجر به موارد زیر گردد:
- کما
- عقب ماندگی ذهنی
- ناتونی جسمی
- شوک
درصورتی که کودک سوتغذیه‌ی شدید داشته باشد و درمان نشود، کواشیورکور می‌تواند کشنده باشد. مرگ ناشی از کواشیورکور می‌تواند به دلیل عفونت ناشی از زخم‌های پوستی و کمبود مواد مغذی برای تقویت سیستم ایمنی باشد.
