تب هموراژیک ویروسی یا تب خونریزی دهنده، جزو عفونت های تهدیدکنندهی زندگی است که با از بین بردن دیوارهی رگ‌ها، باعث خونریزی می‌شوند. همچنین، احتمال لخته شدن خون را بالا می‌برند. خونریزی داخلی ناشی از تب هموراژیک از مقدار کم تا مقدار زیاد و کشنده متغیر است. برخی از این تب‌ها عبارتند از:
- تب دانگ
- تب ابولا
- تب لاسا
- تب ماربورگ
- تب زرد
این بیماری‌ها اغلب در نواحی نزدیک به خط استوا رخ می‌دهد. اگر یک مورد تب هموراژیک ویروسی در آمریکا وجود داشته باشد، به احتمال قوی، فرد بیمار در حین مسافرت به کشورهای دیگر به این بیماری مبتلا شده است.
ویروس‌های ایجاد کننده‌ی تب هموراژیک، توسط حیوانات، انسان‌ها و حشرات آلوده منتقل می‌شوند. تا کنون هیچ درمان قطعی برای این ویروس وجود ندارد. داروی ضدویروسی ریباویرین (ربتول، ویرازول و…) ممکن است به کوتاه شدن دوره‌ی ویروسی کمک کرده و از بروز برخی عوارض جلوگیری کند. فقط برای برخی از تایپ‌های ویروس، واکسن در دسترس می‌باشد، لذا بهترین روش، پیشگیری است.
علائم تب هموراژیک ویروسی
علائم و نشانه‌های تب هموراژیک با هر عفونتی متغیر است. اما به طور کلی علائم آن شامل موارد زیر می‌باشند:
- تب بالا
- خستگی
- سرگیجه
- درد عضلانی، مفصلی و استخوانی
- ضعف و بی‌حالی
علائمی که تهدید کننده ی زندگی هستند
در موارد وخیم برخی از تب‌های هموراژیک، خونریزی شدید ایجاد می‌شود که ممکن است کشنده باشد. خونریزی معمولا:
- زیر پوست
- در ارگان‌های داخلی
- از دهان، چشم و گوش‌ها
رخ می‌دهد. علت مرگ بیماران معمولا در اثر خونریزی نیست.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
بهترین زمان برای مراجعه به پزشک، قبل از مسافرت به کشورهای در حال توسعه است. بهتر است قبل از مسافرت به کشورهای نزدیک به خط استوا، واکسیناسیون لازم برای پیشگیری از انواع بیماری‌ها انجام شود.
اگر بعد از بازگشت به خانه، علائم غیرعادی در فرد ظاهر شود، باید به پزشک مراجعه کرده و در صورت نیاز، مورد درمان قرار گیرد. فرد باید مناطقی را که سفر کرده، به پزشک بگوید تا بیماری‌های شایع آن منطقه در او مورد آزمایش فرار گیرد.
علل تب هموراژیک ویروسی
ویروس‌هایی که باعث ایجاد تب خونریزی‌دهنده‌ی ویروسی می‌شوند، به طور طبیعی در انواع حیوانات و حشرات زندگی می‌کنند؛ که معمولاً پشه‌ها ، کنه‌ها ، جوندگان یا خفاش‌ها هستند.
هر یک از این میزبان‌ها معمولا در یک منطقه جغرافیایی خاص زندگی می‌کنند، بنابراین هر عفونت خاص فقط در جایی رخ می‌دهد که میزبان ویروس به طور معمول در آن زندگی کند. برخی از تب‌های خونریزی دهنده‌ی ویروسی نیز از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شوند و در صورت مسافرت یک فرد آلوده از یک ناحیه به منطقه دیگر، می‌تواند گسترش یابد.
نحوه ی انتقال ویروس چگونه است؟
نحوه‌ی انتقال به نوع ویروس بستگی دارد. بعضی از عوامل تب خونریزی دهنده توسط پشه‌ها یا کنه‌ها منتقل شده و سایر انواع، در صورت تماس با خون یا مانع منی انسان‌ها منتقل می‌شوند. نوع معدودی از ویروس‌ها از طریق هوا و تنفس کردن ادرار و مدفوع موش‌های آلوده، باعث بیماری می‌گردد.
اگر فردی به کشورهای خاصی سفر کرده و به بیماری خاصی مبتلا شده باشد، ممکن است علائم بیماری بعد از بازگشت وی به خانه بروز کند. علائم تب هموراژیک ویروسی معمولا ۲۱ روز بعد از تماس، ظاهر می‌شود.
ریسک فاکتور ها
مسافرت به مناطقی که شیوع تب‌های خونریزی دهنده زیاد است، یک ریسک فاکتور مهم در ابتلا به این بیماری می‌باشد. سایر ریسک فاکورها می‌توانند موارد زیر باشند:
- کار کردن با افراد بیمار
- کار کردن با گوشت حیوانات آلوده
- استفاده از سرنگ‌های خونی برای تزریقات
- رابطه‌ی جنسی محافظت نشده و پرخطر
- کار کردن در محیط‌های غیربهداشتی و مکان‌هایی که موش وجود دارد
- برخورد با خون و یا فراورده‌های خونی آلوده
عوارض تب هموراژیک ویروسی
برخی از عوارض تب هموراژیک می‌توانند چنان وخیم باشند که منجر به مرگ شوند، مثل آسیب به:
- مغز
- چشم‌ها
- قلب
- کلیه‌ها
- کبد
- ریه‌ها
- طحال
پیشگیری از تب هموراژیک ویروسی
پیشگیری از تب خونریزی دهنده خصوصا در کشورهای در حال توسعه، چالش عظیمی محسوب می‌شود. بسیاری از عوامل اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی با بروز ناگهانی بیماری‌های عفونی مرتبط است. عواملی نظیر جنگ، نابودی محل زندگی، کمبود مواد غذایی ضروری و عدم وجود امکانات پزشکی و بهداشتی، از مشکلاتی هستند که به راحتی قابل حل نمی‌باشند.
افرادی که در معرض ریسک فاکتورهای تب هموراژیک قرار دارند، باید موارد احتیاط را برای پیشگیری از عفونت، رعایت کنند. استفاده از وسایلی مثل دستکش، محافظ چشم و گوش و گان‌های یکبار مصرف، به هنگام مواجهه با مایعات خونی و یا خون، لازم است. اقدامات احتیاطی همچنین شامل کار با دقت، ضد عفونی و دفع صحیح نمونه‌های آزمایشگاهی و زباله می‌باشد.
واکسیناسیون
واکسن تب زرد به طور کلی اثربخش و ایمن است، با اینکه در موارد بسیار نادر، باعث بروز عوارض جانبی می‌گردد. این واکسن برای کودکان زیر ۹ ماه و زنان باردار خصوصا در سه ماهه‌ی اول، منع مصرف دارد. واکسن ها برای چند نوع عامل تب هموراژیک که کمتر شایع هستند، در حال تولید می‌باشد.
نابود کردن کنه ها و پشه ها
در صورت سفر به مناطق پرخطر از نظر شیوع تب ویروسی، باید از هر گونه موجود دارای نیش نظیر کنه و پشه دوری کرد. پوشیدن شلوارهای رنگ روشن و بلند، پیراهن‌های آستین‌دار و ترجیحا لباس‌هایی با روکش پرمترین توصیه می‌شود. پرمترین نباید مستقیما با پوست تماس داشته باشد.
بهتر است در مواقع طلوع یا غروب خورشید که پشه‌ها بیشترین فعالیت را دارند، افراد در محیط بسته باشند. استفاده از ملافه‌های شخصی و پشه‌کش‌ها در اتاق‌ها و هتل‌های محلی که چندان بهداشتی نیستند، لازم است.
از بین بردن جوندگان
برای جلوگیری از گسترش بیماری توسط جوندگان بهتر است:
- غذاها در ظروف در بسته و بهداشتی نگهداری شود.
- زباله‌ها و مواد دفعی در سطل‌های درب دار و به دور از دسترس جوندگان نگهداری شود.
- پنجره‌ها و در‌های خانه‌‌ها کاملا بدون منفذ باشد تا جوندگان از طریق سوراخ‌ها وارد خانه نشوند.
- زباله‌ها به روش صحیح دفع و نابود شوند.
- چمن حیاط خانه باید مرتب کوتاه شود.
