صرع در کودکان مشکلی نسبتاً شایع می‌باشد. بیشتر کودکان مبتلا به صرع، علائم ابتلا به این بیماری را قبل از نوجوانی نشان خواهند داد؛ در غیر این صورت، درمان‌های موجود معمولاً داشتن یک زندگی کامل و سالم را در این افراد تضمین می‌کنند. در این مقاله، به نشانه‌ها و علائم صرع در کودکان، به اضافه‌ی انواع صرع درکودکان و سندرم‌های مرتبط خواهیم پرداخت. همچنین درباره گزینه‌های درمان صرع در کودکان مبتلا به این بیماری بحث خواهیم کرد. اولین سوالی که وجود دارد این است: صرع کودکان چیست
صرع کودکان چیست
صرع با تشنجی که در مغز آغاز شده است، شروع می‌شود. این حالت یک بیماری عصبی است که تقریباً ۳ میلیون نفر در ایالات متحده آن را تجربه می‌کنند که ۴۷۰۰۰۰ نفر از آنان زیر ۱۷ سال سن دارند. اغلب بزرگسالانی که صرع دارند، اولین تشنج خود را در دوران کودکی و یا نوجوانی تجربه کرده‌اند.
برآورد بنیاد صرع این است که حدود دو سوم از کودکانی که دچار صرع هستند، زمانی که به نوجوانی برسند تشنج می‌کنند. بیشتر کودکان می‌توانند بر تشنج فائق آمده و با استفاده از یک سیستم مراقبتی منظم، از ایجاد عوارض جانبی صرع پیشگیری کنند.
درصورتی که فرد دچار تشنجی شود که توسط بیماری‌های دیگری بجز صرع ایجاد نشده باشد، ممکن است پزشک تشخیص صرع کودکان را برای فرد قطعی نماید.
صرع در کودکان بسته به سن، نوع صرع، نحوه درمان و سایر بیماری‌های شخص، هر کودک را به صورت متفاوتی تحت تاثیر قرار می‌دهد.
در برخی موارد، با دارو به راحتی می‌توان صرع را کنترل کرد درحالی که در برخی دیگر ممکن است بیمار به صورت مادام العمر با چالش صرع روبرو باشد.
انواع و علائم صرع کودکان چیست
انواع صرع در کودکان متنوع است و سندرم‌های صرعی مختلفی وجود دارد. درمورد انواع صرع در کودکان می‌توان گفت دو نوع اصلی صرع در کودکان، صرع کانونی (فوکال) و صرع عمومی می‌باشند.
۱. صرع کانونی
با نام صرع جزئی یا صرع پارشیال نیز شناخته می‌شود. این نوع صرع تنها یک سمت از مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهند. قبل از وقوع صرع کانونی، کودک پیش درآمدی را تجربه خواهد کرد که نشان می‌دهد صرع درحال شروع شدن است.
این پیش درآمد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تغییرات شنوایی، بینایی یا بویایی
- احساسات نامتعارف مانند ترس، سرخوشی یا احساس آشنا پنداری یا همان دژاوو (déjàvu)
صرع‌های کانونی آگاهانه فقط یک نقطه و یا یک نیم کره مغز را درگیر می‌کنند. این صرع‌ها معمولاً روی گروه خاصی از عضلات مانند انگشتان دست یا پا تاثیر می‌گذارند و باعث از دست دادن هوشیاری فرد نمی‌شوند.
کسی که دچار صرع کانونی آگاهانه شود ممکن است بی‌حرکت شده و منجمد به نظر برسد و نتواند به تحریکات پاسخ دهد. این درحالی است که به خوبی می‌شنود و اتفاقات اطرافش را به خوبی درک می‌کند. سایر علائم شامل حالت تهوع، رنگ پریدگی و تعریق است.
صرع‌های کانونی ناقض آگاهی معمولاً باعث از دست رفتن آگاهی یا هوشیاری نسبت به محیط پیرامون می‌شود. علائم این حالت شامل گریه کردن، خندیدن، خیره شدن و مکیدن لب‌ها است.
۲. صرع عمومی
اینو نوع از انواع صرع در کودکان ، هر دو سمت نیم کره مغز را درگیر می‌کنند و معمولاً باعث از دست رفتن هوشیاری می‌شوند. کودکان معمولاً پس از صرع، خواب آلود و خسته هستند. این حالت، وضعیت پاستیکتال (پس از تشنج) نام دارد.
با استناد به بنیاد صرع، انواع صرع عمومی شامل موارد زیر می‌باشد:
- صرع غیابی (ابسنت): صرع مختصر (petit mal) نیز نام دارد و باعث از دست رفتن مختصر هوشیاری می‌شود. ممکن است کودک خیره شود، سریع پلک بزند یا دچار خارش صورت شود. این نوع صرع در کودکان ۴ تا ۱۴ ساله متداول بوده و کمتر از ۱۰ ثانیه طول می‌کشد. کودکانی که دچار صرع غیابی می‌شوند معمولاً وضعیت پاستیکتال را تجربه نمی‌کنند.
- صرع آتونیک: این نوع صرع، تشنج سقوطی نیز نام دارد. در طول یک صرع آتونیک، کودک از دست دادن ناگهانی تون عضلانی را تجربه می‌کند. علائم صرع در کودکان در این حالت ممکن است سقوط کردن و افتادن و یا شل شذن بدن باشد و نتوانند به تحریکات پاسخ دهند. این حالت معمولاً کمتر از ۱۵ ثانیه طول می‌کشد.
- صرع عمومی تونیک-کلونیک (GTC): این نوع صرع که صرع گراندمال یا صرع بزرگ نیز نام دارد، چند فاز دارد. در صرع بزرگ اندام‌های کودک در ابتدا منقبض خواهند شد و بعد از آن شل خواهند شد و سپس خواهند لرزید. بعد از آن، عضلات منقبض شده و شل خواهند شد. مرحله آخر دوره‌ی پاستیکتال خواهد بود. این نوع صرع در کودکان معمولاً رخ داده و ۱-۳ دقیقه طول می‌کشد.
- صرع میوکلونیک: این نوع صرع باعث حرکات سریع و ناگهانی در عضلات خواهد شد. تشنج میوکلونیک معمولاً ۱-۲ ثانیه طول می‌کشد و تعداد زیادی از آن می‌تواند در یک زمان کوتاه رخ دهد. افرادی که تشنج‌های میوکلونیک خفیف دارند، هوشیاری خود را از دست نمی‌دهند.
سندرم صرع دوران کودکی
صرع در کودکان نیز رخ می‌دهد و درمان صرع در کودکان امکان پذیر است لذا باید علائم صرع را بشناسیم تا بتوانیم با تشخیص صرع، درمان را هر چه سریع‌تر آغاز کنیم چرا که کودکان آسیب‌پذیرتر هستند.
درصورتی که فرزندتان نشانه‌های خاص و علائم صرع در کودکان را از خود نشان دهد، ممکن است پزشک این وضعیت فرزندتان را سندرم صرع دوران کودکی تشخیص دهد.
برای تشخیص، پزشک باید موارد زیر را در نظر بگیرد:
- انواع صرع در کودکان و نوع تشنج در این کودک
- سن آغاز تشنج‌ها
- یافته‌های نوار مغزی که فعالیت مغزی را اندازه می‌گیرند
انواع سندرم‌های صرع دوران کودکی شامل موارد زیر می‌باشد:
۱. صرع خوش‌خیم رولندیک دوران کودکی
این سندرم می‌تواند بین سنین ۳ تا ۱۰ سالگی رخ دهد. این سندرم، ۱۵ درصد از کودکان دچار صرع را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ممکن است کودکان در طول شب دچار صرع کانونی شوند که می‌تواند تبدیل به نوع تونیک-کلونیک شود.
صرع در کودکان به ندرت در طول روز رخ می‌دهد و این تشنجات معمولاً باعث پیچ خوردن و به هم فشردن صورت و زبان می‌شود. ممکن است کودکان با رسیدن به ۱۶ سالگی دیگر دچار تشنج نشوند.
۲. صرع غیابی دوران کودکی
صرع غیابی دوران کودکی ، ۱۲ درصد از کودکان دچار صرع زیر ۱۶ سال را تحت تاثیر قرار می‌دهد و معمولاً بین سنین ۴ تا ۱۰ سال بروز می‌کند. تقریباً نزدیک به ۹۰ درصد از کودکان مبتلا به این سندرم، با رسیدن به ۱۲ سالگی بهبود می‌یابند.
به علت این که صرع غیابی دوران کودکی بسیار مختصر هستند ممکن است پزشک متوجه رخ دادن آن‌ها در کودک نشود.
۳. اسپاسم‌های نوزادی
به نام سندرم غربی نیز شناخته می‌شود. این انقباضات نوزادی معمولاً قبل از ۱ سالگی آغاز می‌شود. این سندرم باعث ایجاد انقباضات خفیف یا لرزش در یک یا چند ناحیه از بدن نوزاد می‌شود. انقباضات به صورت گروهی رخ می‌دهند.
انقباضات نوزادی می‌تواند کودکانی که آسیب مغزی دارند را تحت تاثیر قرار دهند و بیشتر کودکانی که دچار این سندرم هستند دچار مشکلات یادگیری یا رفتاری هستند. همچنین این کودکان ممکن است دچار سندرم صرعی دیگری به نام لنوکس-گاستو شوند.
۴. صرع میوکلونیک نوجوانی
این نوع صرع بین سنین ۱۲ تا ۱۸ سالگی آغاز شده و انواع مختلفی از تشنج‌ها مانند تشنج‌های میوکلونیک، تشنج‌های تونیک-کلونیک و تشنج‌های غیبت را ایجاد می‌کند. چشمک زدن چراغ‌ها می‌تواند باعث آغاز این نوع تشنج شود. ممکن است این تشنج‌ها صبح‌ها کمی بعد از بیدار شدن از خواب رخ دهند.
این نوع تشنج، رایج‌ترین نوع سندرم صرع عمومی می‌باشد.صرع میوکلونیک نوجوانی معمولاً در زمان بزرگسالی نیز ادامه می‌یابد اما شدت آن بسیار کاهش می‌یابد به طوری که با استفاده از دارو، می‌توان ۹۰ درصد از موارد این نوع صرع را کنترل کرد.
۵. سندرم لاندو کلفنر
این سندرم که LKS نیز نام دارد یک اختلال نادر دوران کودکی است که معمولاً در سنین ۳ تا ۷ سالگی بروز می‌یابد. این اختلال باعث ایجاد سختی در درک و بیان کلام می‌شود. کودکان دچار این سندرم ممکن است مشکلات رفتاری نیز داشته باشند.
تقریباً ۷۰ درصد از کودکان دچار LKS دارای تشنج‌های آشکار هستند که این تشنجات معمولاً کانونی هستند.
۶. سندرم لنوکس-گاستو
شروع معمول این سندرم بین سنین ۳ تا ۵ سالگی است درحالی که در برخی از افراد علائم سندرم لنوکس-گاستو تا رسیدن به سن بلوغ تظاهر نمی‌یابد. سندرم لنوکس-گاستو می‌تواند باعث ایجاد انواع مختلفی از تشنج‌ها شود. بسیاری از این کودکان دچار مشکلات یادگیری و رفتاری نیز هستند.
ممکن است درمان این سندرم چالش برانگیز باشد و معمولاً تشنج‌ها تا بزرگسالی ادامه می‌یابد.
۷. صرع لوب گیجگاهی
بنیاد صرع معتقد است صرع لوب تمپورال، رایج‌ترین شکل صرع کانونی است و افراد دچار صرع کانونی ۶ تا ۱۰ ساله را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
علائم آن معمولاً بین سنین ۱۰ تا ۲۰ سالگی بروز می‌کنند اما ممکن است در هر سن دیگری نیز بروز کنند.
نحوه تمایز صرع کودکان چیست
صرع هر کودک را متفاوت از کودک دیگر تحت تاثیر قرار می‌دهد. تشخیص صرع در کودکان می‌تواند بسیار چالش برانگیز باشد به خصوص اگر بیمار، کودک یا نوزادی بسیار کم سن باشد؛ چرا که نمی‌تواند درباره اتفاقاتی که می‌افتد توضیح دهد.
تشخیص یک صرع به فاکتورهای متعددی شامل سن کودک و نوع صرع یا تشنجی که دارند بستگی دارد. برای مثال، تشخیص صرع‌های غیابی به سادگی انجام نمی‌شود درحالی که صرع‌ها تونیک-کلونیک به سادگی قابل تشخیص‌اند.
در نتیجه پزشک و والدین بچه‌های بزرگتر باید کودک را با دقت زیر نظر بگیرند تا در زمان‌های نامناسبی مانند وسط بازی، غذا خوردن یا بین مکالمه که دچار تشنج‌های غیابی می‌شود، متوجه رخداد این حالت شوند.
دوره‌های پلک زدن‌های سریع، خیره شدن یا گیجی می‌توانند نشانگر تشنج باشند. سرنخ دیگر افتادن ناگهانی بیمار در اثر از دست رفتن ناگهانی تون عضلانی است.
علائم در نوزادان ممکن است بسیار ظریف و ریز باشند. پزشک باید به دنبال یافتن زمان‌هایی باشد که نوزاد موارد زیر را دارد:
- تغییر الگوهای تنفس
- حالات غیرمعمول چهره مانند حرکات پلک‌ها یا دهان
- حرکات عضلانی مانند لرزش، چرخش پاها یا دوره‌های سفتی عضلات
از دست رفتن هوشیاری یا سختی در تمرکز چشم‌ها نیز علائم دیگر تشنج در نوزادان است.
علائم صرع ممکن است بسیار شبیه علائم بیماری‌های دیگر باشد. برای همین، باید برای ارزیابی کامل و رسیدن به تشخیص لازم است به پزشک مراجعه کنید.
علت صرع کودکان چیست
در بسیاری از افراد مبتلا، علت صرع در کودکان قابل شناسایی نیست. علل بالقوه یا فاکتورهای موثر ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اختلالات رشدی مانند اوتیسم
- ژنتیک؛ چراکه برخی از انواع صرع، خانوادگی هستند
- تب‌های بالای دوران کودکی که منجر به تشنج می‌شوند و به نام تشنج ناشی از تب شناخته می‌شوند
- بیماری‌های عفونی مانند مننژیت
- عفونت مادر در زمان بارداری
- سوتغذیه در دوران بارداری
- کمبود اکسیژن قبل از تولد و حین تولد
- ضربه به سر
- تومور یا کیست در مغز
برخی عوامل می‌توانند باعث ایجاد تشنج در افراد دارای صرع شوند. عوامل تحریک کننده ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- هیجان
- چراغ‌های فلاش زن یا چشمک زن
- کمبود خواب
- فراموشی مصرف داروی ضد صرع
- در برخی موارد نادر، موسیقی یا صداهای بلند مانند صدای زنگوله کلیسا
- نخوردن یک وعده غذایی
- استرس
بیشتر بخوانید: بیماری صرع
نحوه تشخیص صرع کودکان چیست
تشخیص صرع کودکان در برخی موارد ممکن است بسیار سخت باشد به خصوص در صرع در کودکان و نوزادان.
برای کمک به پزشک برای تشخیص صحیح، والدین و مراقبین بهداشتی باید شرح‌حال دقیقی از علائم کودک فراهم آورند. همچنین ضبط فیلم از کودک در حین حمله صرعی می‌تواند کمک کننده باشد.
پزشک می‌تواند صرع را زمانی تشخیص دهد که تشنج بیش از یک بار رخ دهد و دلیل دیگری مثل تب یا ضربه به سر برای آن یافت نشود.
مراحل تشخیص صرع در کودکان شامل موارد زیر هستند:
- شرح حال کامل پزشکی و خانوادگی
- جزئیات تشنج
- معاینه فیزیکی
- آزمایشات خونی
- اسکن‌های مغزی مانند CT-scan، MRI و EEG (نوار مغزی)
پس از این که بیماری کودک صرع تشخیص داده شد، پزشک باید نوعی صرعی که کودک دارد را تعیین کند. این کار به درمان صرع در کودکان کمک می‌کند.
راه‌های درمان صرع کودکان چیست
درمان صرع در کودکان شامل موارد زیر می‌باشد:
۱. دارو درمانی
بیشتر بیماران مبتلا به صرع برای کنترل علائم خود نیاز دارند که داروهای ضد صرع مصرف کنند. این داروها می‌توانند باعث توقف حملات صرعی شوند اما نمی‌توانند بیماری را درمان کنند؛ همچنین نمی‌توانند حمله‌ی صرعی آغاز شده را متوقف کنند.
بسیاری از کودکان پس از درمان نیازی ندارند که تا آخر عمر دارو مصرف کنند. مراقبان بهداشتی کودکانی که چندین است صرع ندارند، باید با پزشک بیمار درباره کاهش یا قطع دارو صحبت کنند.
بیماران بدون مشورت با پزشک نباید درمان صرع کودک را قطع کنند چرا که می‌تواند موجب عود تشنج‌ها و حتی تشدید شرایط شود.
داروهای ضد صرع، نمی‌توانند بیماری را در همه کودکان کنترل کنند. در این گونه موارد، به کار بردن درمان‌های دیگر ضروری است.
۲. رژیم کتوژنیک
درصورتی که داروها کافی نباشند، می‌توان برای کنترل تشنج، رژیم کتوژنیک را امتحان کرد که رژیم کتو نیز نام دارد. هنگام تجویز رژیم کتوژنیک برای کودک، مشاوره با یک متخصص تغذیه ضروری است.
۳. تحریک عصبی
درصورت این که از داروها پاسخی لازم گرفته نشد، ممکن است پزشک تحریک عصبی (نورو استیمولیشن) را پیشنهاد کند.
در حال حاضر سه نوع نورو استیمولیشن برای درمان صرع وجود دارد:
- تحریک عصب واگ
- نورو استیمولیشن واکنشی
- تحریک عمقی مغز
۴. عمل جراحی
در برخی موارد خاص ممکن است نیاز باشد قسمتی از مغز کودک طی عمل جراحی برداشته شود. این جراحی‌ها ممکن است تشنجات را کاهش داده و یا متوقف کند.
چشم انداز بیماری صرع در کودکان
چشم انداز صرع در کودکان بسته به کودک بیمار و نوع صرع، متفاوت می‌باشد.
بیشتر کودکان و بزرگسالان دچار صرع با دریافت درمان، طول عمر کامل خواهند داشت. پیشرفت‌های اخیر در درمان بیماری نشان می‌دهند که امروزه این بیماری بیش از هر زمان دیگری قابل کنترل می‌باشد.
بنیاد صرع برآورد کرده است که یک سوم از کودکان دچار صرع قبل از رسیدن به سنین نوجوانی خود، از رخ دادن تشنج خلاص می‌شوند. این حالت به بهبودی خود به خودی معروف است. در برخی افراد دیگر ممکن است با افزایش سن، میزان تشنج‌ها کاهش یابد یا شدتشان کمتر شود.
کودکان مبتلا به صرع‌های شدید ممکن است نیاز به حمایت بیشتری داشته باشند؛ مخصوصاً در صورتی که مشکلات یادگیری و اختلالات رفتاری نیز همراه با صرف بروز یابد.
