شاید نام سندرم نفروتیک برای شما آشنا باشد و شما را به یاد بیماری‌های کلیوی بیندازد. اما سندرم نفروتیک چیست ؟ سندرم نفروتیک هنگامی رخ می‌دهد که کلیه‌ها دچار آسیب شده و مقدار زیادی پروتئین به داخل ادرار آزاد کنند. سندرم نفروتیک به تنهایی یک بیماری محسوب نمی‌شود، بلکه عارضه‌ای است که در اثر آسیب به عروق خونی کلیه ایجاد می‌شود.
علائم سندرم نفروتیک چیست
بروز علائم سندرم نفروتیک با مشخصات زیر همراه است:
- وجود مقدار زیادی پروتئین در ادرار(پروتئینوری)
- مقادیر بالای کلسترول و تری‌گلیسیرید در خون (هایپرلیپیدمی)
- سطوح پایین پروتئین آلبومین در خون (هایپوآلبومینمی)
- تورم (ادم) مخصوصاً در ناحیه مچ، پاها و اطراف چشم
علاوه بر علائم بالا، افرادی با سندرم نفروتیک ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:
- ادرار کف مانند
- افزایش وزن در اثر تجمع مایعات در بدن
- خستگی
- کاهش اشتها
دلایل سندرم نفروتیک چیست
کلیه‌ها توسط عروق ریزی به نام گلومرول‌ها پر شده‌اند. هنگامی که خون در لابلای این عروق حرکت می‌کند، آب و مواد اضافی به درون ادرار فیلتره می‌شوند. پروتئین و سایر مواد مورد نیاز بدن نیز در داخل خون باقی می‌مانند.
سندرم نفروتیک هنگامی رخ می‌دهد که گلومرول‌ها آسیب دیده و نمی‌توانند به خوبی خون را تصفیه کنند. در نتیجه، آسیب به این عروق باعث نشت پروتئین به داخل ادرار می‌شود.
آلبومین یکی از پروتئین‌هایی است که در سندرم نفروتیک از طریق ادرار از بدن دفع می‌شود. این پروتئین باعث راندن مایعات اضافی بدن به داخل کلیه‌ها می‌شود وسپس این مایعات توسط ادرار از بدن دفع می‌شوند. بدون آلبومین، مایع اضافی در بدن احتباس می‌یابد و در نتیجه باعث تورم پاها، مچ پا و صورت می‌شود.
دلایل اولیه‌ی سندرم نفروتیک
برخی از شرایطی که باعث سندرم نفروتیک می‌شوند، تنها بر روی کلیه‌ها اثر می‌گذارند که دلایل اولیه‌ی سندرم نفروتیک نامیده می‌شوند از جمله:
- گلومرولواسکلروزیس فوکال سگمنتال(FSGS): در این بیماری، گلومرول‌ها به دلیل یک بیماری، نقص ژنتیکی یا دلایل ناشناخته دچار آسیب شده و بافت اسکار تشکیل می‌شود.
- نفروپاتی غشایی: دراین بیماری، غشای گلومرولی ضخیم می‌شود. علت این ضخیم شدگی مشخص نیست ولی معمولاً به دلیل بیماری لوپوس، هپاتیت B، مالاریا و سرطان رخ می‌دهد.
- بیماری کلیوی با حداقل تغییرات: در این بیماری، ظاهر کلیه زیر میکروسکوپ کاملاً نرمال است ولی به دلایلی ناشناخته تصفیه‌ی مناسبی انجام نمی‌دهد.
- ترومبوز رگ کلیوی: در این بیماری، یک لخته خونی مسیر سیاهرگ کلیوی، که وظیفه تخلیه خون کلیه را بر عهده دارد، را می‌‌بندد.
دلایل ثانویه‌ی سندرم نفروتیک
سایر بیماری‌هایی که باعث سندرم نفروتیک می‌شوند و روی تمامی بدن تاثیر دارند، دلایل ثانویه نام دارند. این عارضه‌ها شامل موارد زیر هستند:
- دیابت: در این بیماری مقادیر کنترل نشده‌ی گلوکز خون، باعث آسیب به عروق تمامی بدن از جمله عروق کلیه می‌شود.
- لوپوس: یک بیماری خودایمنی است که باعث ایجاد التهاب در مفاصل، کلیه‌ها وسایر ارگان‌ها می‌شود.
- آمیلیوئیدوزیس: این بیماری نادر به دلیل تجمع پروتئین آمیلوئید در بدن ایجاد می‌شود. آمیلوئید می‌تواند در کلیه‌ها نیز تجمع پیدا کرده و باعث آسیب شود.
برخی از داروها مانند داروهایی که برای درمان عفونت استفاده می‌شوند و داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAID) می‌توانند باعث آسیب کلیوی شده و سندرم نفروتیک را ایجاد کنند.
رژیم غذایی در سندرم نفروتیک
رعایت رژیم غذایی از مهمترین نکات در مدیریت سندرم نفروتیک است. مقادیر مصرف نمک خوراکی برای جلوگیری ازایجاد تورم و مدیریت فشارخون، باید کاهش یابد. همچنین ممکن است پزشک برای جلوگیری از تورم بدن، مصرف مایعات کمتر را توصیه نماید.
سندرم نفروتیک می‌تواند باعث افزایش مقدار کلسترول و تری‌گلیسیرید خون شود، پس باید مصرف چربی اشباع شده و کلسترول را در رژیم غذایی محدود کرد. با انجام این کار، همچنین می‌توان ریسک بیماری‌های قلبی را کاهش داد.
گرچه این سندرم باعث اتلاف پروتئین در ادرار می‌شود، ولی افزایش میزان پروتئین مصرفی در رژیم غذایی توصیه نمی‌شود. رژیم غذایی پر پروتئین می‌تواند باعث تشدید سندرم نفروتیک شود.
درمان سندرم نفروتیک چیست
پزشک می‌تواند هم دلایل ایجاد سندرم نفروتیک و هم علائم بیماری را درمان کند. داروهای بسیاری هستند که می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند:
- داروهای فشارخون: این داروها با کاهش فشار خون، پروتئین ازدست رفته ادرار را کاهش می‌دهند. این داروها شامل مهارکننده‌ی آنزیم تبدیل کننده‌ی آنژیوتانسین (ACE) ومسدودکننده‌های گیرنده‌ی آنزیوتانسین۲ هستند.
- دیورتیک‌ها (مدرها): دیورتیک‌ها باعث افزایش دفع مایعات در ادرار شده و از ایجاد تورم (ادم) جلوگیری می‌کنند. از جمله داروهای مدر می‌توان به فورزماید (لازکس) و اسپیرونولاکتون (آلداکتون) اشاره کرد.
- استاتین‌ها: این داروها سطح کلسترول را کاهش می‌دهند. تعدادی از این داروها شامل آتروواستاتین کلسیوم (لیپیتور) و لواستاتین می‌باشند.
- رقیق‌کننده‌های خون: این داروها توانایی ایجاد لخته در خون را کاهش می‌دهند و ممکن است در صورت وجود لخته خونی در عروق کلیوی تجویز شوند؛ مانند هپارین و وارفارین.
- سرکوب‌کننده‌های سیستم ایمنی: این داروها سیستم ایمنی را تحت کنترل گرفته و ممکن است در بیماری‌هایی مانند لوپوس تجویز شوند. کورتیکواستروئیدها جزو این داروها هستند.
همچنین ممکن است پزشک برای بالا بردن ایمنی بدن مقابل عفونت‌ها، سالانه واکسن پنوموکوک و آنفولانزا تجویز کند.
سندرم نفروتیک در کودکان
هر دو نوع اولیه و ثانویه‌ی سندرم نفروتیک می‌توانند در کودکان رخ دهند، ولی نوع اولیه در کودکان شایع‌تر است.
برخی کودکان ممکن است از عارضه‌ای به نام سندرم نفروتیک مادرزادی رنج ببرند که در۳ ماه اول زندگی مشخص می‌شود. این بیماری می‌تواند به دلیل وجود نقص ژنی یا نوعی عفونت بلافاصله پس از تولد ایجاد شود. کودکانی مبتلا به سندرم نروتیک مادرزادی ممکن است به پیوند کلیه نیاز داشته باشند.
سندرم نفروتیک در کودکان ممکن است علائم زیر را داشته باشد:
- تب و خستگی و تحریک پذیری و سایر علائم عفونت
- کاهش اشتها
- وجود خون در ادرار
- اسهال
- فشارخون بالا
کودکانی مبتلا به سندرم نفروتیک مادرزادی معمولاً بیشتر مستعد عفونت هستند، چون پروتئین‌هایی که آن‌ها را درمقابل عفونت ایمن می‌سازند در ادرارشان تلف می‌شوند. همچنین ممکن است میزان کلسترول خون نیز در این افراد بالا باشد.
سندرم نفروتیک در بزرگسالان
همانند کودکان، سندرم نفروتیک در بزرگسالان نیز می‌تواند دلایل اولیه و ثانویه داشته باشد. در بزرگسالان شایع‌ترین علت اولیه، گلومرولواسکلروزیس فوکال سگمنتال (FSGS) است.
چشم انداز گلومرولواسکلروزیس فوکال سگمنتال ضعیف است. میزان پروتئین ادرار، مهمترین فاکتور تعیین کننده‌ی پروگنوز در این افراد است. نصف افرادی که دچار سندرم نفروتیک وFSGS هستند، در۵ تا ۱۰ سال آینده به مرحله‌ی انتهایی بیماری کلیوی خواهند رسید.
دلایل ثانویه‌ی سندرم نفروتیک نیز در بزرگسالان از جایگاه خاصی برخوردار است. تخمین زده می‌شود که حدود ۵۰ درصد مبتلایان به سندرم نفروتیک، از یک بیماری ثانویه مانند دیابت و لوپوس رنج می‌برند.
تشخیص سندرم نفروتیک
برای تشخیص این اختلال، پزشک ابتدا از فرد شرح حال گرفته و ممکن است راجع به علائم، داروهای مصرفی و بیماری زمینه‌ای خاص سوالاتی بپرسد.
همچنین پزشک یک سری معاینات فیزیکی را نیز انجام خواهد داد که شامل سنجش فشارخون و سمع صداهای قلبی است. انجام برخی از تست‌ها در تشخیص سندرم نفروتیک کمک کنندخ هستند مانند:
- آزمایش ادرار: از فرد خواسته می‌شود که یک نمونه از ادرار تهیه کرده و به آزمایشگاه بفرستید تا میزان پروتئین ادرار سنجیده شود. در برخی جکه آوری ادرار ۲۴ ساعته لازم است.
- آزمایش خون: در برخی موارد یک نمونه‌ی خونی از ورید بازوی گرفته می‌شود تا میزان مارکرهای فعالیت کلیوی، میزان آلبومین، تری‌گلیسیرید و کلسترول خون سنجیده شود.
- سونوگرافی: از امواج اولتراسوند جهت تصویر برداری از کلیه‌ها استفاده می‌شود. پزشک از تصویر به دست آمده، جهت بررسی ساختار کلیه استفاده خواهد کرد.
- بیوپسی: در بیوپسی، یک نمونه از بافت کلیه جهت بررسی برداشته خواهد شد. این نمونه به آزمایشگاه فرستاده می‌شود تا دلایل ایجاد کننده‌ی این بیماری بررسی شوند.
عوارض سندرم نفروتیک چیست
ازدست دادن پروتئین به دلیل آسیب کلیه‌ها می‌تواند عوارض زیادی در پی داشته باشد. برخی از عوارضی که ممکن است افراد سندرم نفروتیک تجربه بکنند شامل:
- لخته شدن خون: پروتئین‌هایی که از ایجاد لخته خون جلوگیری می‌کنند، در اثر این بیماری از دس می‌روند؛ در نتیجه ریسک ایجاد لخته افزایش می‌یابد.
- کلسترول و تری گلیسیرید بالا: ممکن است مقادیر زیادی کلسترول و تری‌گلیسیرید به خون آزاد شده و ریسک بیماری‌های قلبی را افزایش دهند.
- فشار خون بالا: آسیب کلیه می‌تواند باعث عدم دفع مواد زائد بدن شده و باعث افزایش فشار خون شود.
- سوء تغذیه: ازدست دادن پروتئین‌ها می‌تواند باعث کاهش وزن شده که معمولاً با بروز تورم و ادم مخفی می‌ماند.
- کم خونی (آنمی): کاهش گلبول‌های قرمز خون باعث کاهش خون‌رسانی و اکسیژن‌رسانی به ارگان‌های بدن می‌شود.
- بیماری مزمن کلیوی: ممکن است کلیه‌ها عملکرد خود را از دست داده و در طول زمان به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز باشد.
- نارسایی حاد کلیوی: این نارسایی باعث عدم تصفیه‌ی مواد زائد خون شده و نیازی فوری به دیالیز را سبب می‌شود.
- عفونت‌ها: در افراد مبتلا به سندرم نفروتیک، ریسک ابتلا به عفونت‌ها مانند پنومونی و مننژیت بالاتر است.
- کم‌کاری تیروئید: تیروئید مقادیر کافی از هورمون‌های تیروئیدی نمی‌سازد.
- بیماری‌های عروق کرونری: تنگ شدن عروق خونی باعث محدودیت خون رسانی به قلب خواهد شد.
ریسک فاکتورهای سندرم نفروتیک چیست
برخی شرایط وجود دارند که ممکن است ریسک ابتلا به سندرم نفروتیک را افزایش دهند مانند:
- وجود یک عارضه زمینه‌ای که فرد را مستعد آسیب کلیوی می‌کند. بیماری‌هایی مانند دیابت، لوپوس و سایر بیماری‌های کلیوی
- عفونت‌های خاص. مانند HIV، هپاتیت B، هپاتیت C و مالاریا
- مصرف برخی از داروها. داروهایی مانند NSAIDها
توجه داشته باشید که وجود یکی از این عارضه‌هایی که در بالا به آن‌ها اشاره شد، به این معنی نیست که شما دچار سندرم نفروتیک خواهید شد. با این حال بهتر است در صورتی که بروز برخی از علائم به پزشک مراجعه نمایید.
چشم‌انداز طولانی مدت سندرم نفروتیک
پیش آگهی سندرم نفروتیک متفاوت باشد و به سلامت عمومی فرد و علت ایجاد این اختلال بستگی دارد.
برخی از بیماری‌ها که سبب ایجاد سندرم نفروتیک می‌شوند، گاهی خودبخود یا با دارو درمانی بهبود می‌یابند؛ با بهبود بیماری زمینه‌ای، علائم سندرم نفروتیک نیز بهتر خواهد شد. ولی در برخی شرایط حتی با وجود درمان مناسب نیز بیماری نشده و فرد به دیالیز و شاید پیوند کلیه نیاز خواهد داشت.
اگر شما علائمی دارید که باعث نگرانیتان شده است یا احتمال می‌دهید که به سندرم نفروتیک مبتلا شده‌اید، به پزشک مراجعه کرده و با او مشورت کنید.
