قسمت کلاهک آلت تناسلی هنگام تولد توسط پوستی بنام حشفه پوشانده شده است که هنگام ختنه پسران این پوست برداشه می‌شود. در حالت عادی این پوست را می‌توان به راحتی عقب زد. اگر نتوان این قسمت پوستی را عقب راند، به مشکل حاصل، فیموزیس گفته می‌شود. اما فیموزیس چیست ؟ در این مقاله ابتدا به بررسی بیشتر معنی فیموزیس پرداخته و در ادامه نگاهی دقیق‌تر به علل و راه‌های درمان فیموزیس خواهیم داشت.
فیموزیس چیست
فیموزیس حالتی است که در آن پیش‌پوست (پوست ناحیه ختنه گاه) به دلیل تنگی زیاد به سختی از روی سر آلت تناسلی پس کشیده می‌شود. فیموزیس در نوزادان و کودکان نوپایی که ختنه نشده‌اند، بیشتر دیده می‌شود؛ زیرا پوست ناحیه ختنه‌گاه در سال‌های اول زندگی روی سر آلت می‌چسبد و پس کشیده نمی‌شود. در بالغین نیز علل و عوامل مختلفی باعث ایجاد فیموزیس می‌شود، اما تا زمانی که علامتی در فرد ایجاد نکند، مشکل ساز نیست.
علل فیموزیس چیست
فیموزیس تنها در مردانی که ختنه نشده‌اند دیده می‌شود و در پسران شایع‌تر از مردان بالغ است.
فیموزیس در نوزادان و کودکان نوپایی که ختنه نشده‌اند، به دلیل اتصال اولیه پیش‌پوست به سر آلت تناسلی، طبیعی است. به طور طبیعی بین ۲ تا ۶ سالگی این پوست از سر آلت جدا می‌شود و مشکل برطرف می‌شود. ممکن است در برخی این جدا شدن، به زمان بیشتری نیاز داشته باشد به طوری که در برخی از پسران نزدیک به ۱۰ سالگی این وضعیت برطرف می‌شود.
در نزدیک به ۵۰ درصد کودکان یک ساله و قریب به ۹۰ درصد پسران سه ساله، به طور طبیعی غفله از سر آلت به عقب رانده شده و مشکلی را بوجود نمی‌آورد. فیموزیس در کمتر از یک درصد نوجوانان ۱۶ تا ۱۸ سال رخ می‌دهد.
این عارضه در پسران بزرگ‌تر بیشتر به دلایل زیر اتفاق می‌افتد:
- عفونت ادراری مکرر
- عفونت پیش‌پوست
- تماس خشن مکرر در ناحیه پیش‌پوست
- ضربه به این ناحیه
در بزرگسالان یکی از علل فیموزیس، عفونت‌های مقاربتی است.
ممکن است فیموزیس به دلیل مشکلات پوستی زیر هم ایجاد شود:
- اگزما: یک عارضه پوستی مزمن است که در آن پوست دچار خارش، قرمزی، خشکی و پوسته‌ریزی می‌شود.
- پسوریازیس: لکه‌های پوستی پهن که قرمز، فلسی شکل و کبره بسته شده است.
- لیکن پلان: در این لیکن پلان، راش‌های پوستی خارش دار نواحی مختلف بدن را درگیر می‌کند. این بیماری پوستی واگیردار نیست.
- لیکن اسکلروز: در این حالت با تشکیل بافت اسکار در ناحیه پیش‌پوست، ممکن است فیموزیس ایجاد شود. بروز این مشکل پوستی به دلیل مشکلات ادراری نیز محتمل است.
علائم فیموزیس چیست
فیموزیس همیشه با شکایت و بروز علائم همراه نیست. در صورتی بروز، این علائم شامل قرمزی، تورم یا درد خواهند بود.
تنگی پیش پوست می‌تواند در عبور طبیعی ادرار اختلال ایجاد کند. در موارد شدید، این حالت باعث تخلیه ناکامل مثانه می‌شود.
فیموزیس می‌تواند منجر بالانیت یا التهاب آلت تناسلی و بالانوپوستیت یا التهاب سر آلت و پیش‌پوست شود. هر دو این عارضه‌ها در نتیجه‌ی رعایت نکردن بهداشت فردی اتفاق می‌افتند.
علائم بالانیت شامل:
- درد، خارش و بوی نامطبوع در ناحیه تناسلی
- قرمزی و تورم
- ترشحات غلیظ
- درد حین ادرار کردن
هنگام برقراری رابطه جنسی، فیموزیس می‌تواند منجر به درد، ترک خوردگی پوست و یا کم حس شدن ناحیه تناسلی شود. به همین دلیل، استفاده از کاندوم و لوبریکانت، رابطه جنسی را راحت تر می‌کند.
راه تشخیص فیموزیس چیست
پزشک ابتدا تاریخچه کاملی از جمله سابقه تجربه هر نوع عفونت یا زخم آلت تناسلی فرد را بررسی می‌کند. همچنین درباره اثراتی که علائم فیموزیس بر فعالیت جنسی او می‌گذارد، پرسش می‌کند. در نهایت معاینه فیزیکی، با انجام معاینه آلت تناسلی و پیش‌پوست انجام می‌شود.
ممکن است پزشک دستور انجام آزمایش ادرار برای بررسی عفونت ادراری دهد یا از پیش‌پوست نمونه سواپ بگیرد تا حضور باکتری در این ناحیه را بررسی کند.
فیموزیس یکی از عوامل خطر ابتلا به دیابت نوع دو است. در افراد بالغی که دچار تنگی پیش‌پوست هستند با انجام آزمایش خون و آزمایش ادرار، سطح قند خون آن‌ها سنجیده می‌شود.
درمان فیموزیس چیست
گزینه‌های درمان فیموزیس بستگی به علائم بیمار دارد. اغلب مواردی که دچار بالانیت شده‌اند، با رعایت بهداشت و استفاده از پمادها و کرم‌های مخصوص به راحتی درمان می‌شوند.
برای رعایت بیشتر بهداشت، به بیماران توصیه می‌شود روزانه آلت تناسلی خود را با آب ولرم شستشو دهند و به آرامی خشک کنند. افراد نباید صابون، کف یا شامپو را برای شستشوی ناحیه تناسلی خود استفاده کنند و بعد از ادرار کردن، باید زیر پیش‌پوست را خشک کنند.
پزشک می‌تواند برای رفع احساس ناخوشایند فرد، کرم و پماد استروئیدی تجویز کند.
اگر بالانوپوستیت ناشی از عفونت قارچی یا باکتریایی است، ممکن است نیاز به کرم ضد قارچ یا یک دوره مصرف آنتی بیوتیک باشد.
در موارد شدید یا عود مکرر بالانیت یا بالانوپوستیت، پزشک فیموزیس را به تنهایی درمان می‌کند. برای این کار، می‌تواند کرم‌های استروئیدی تجویز کند تا تنگی پیش‌پوست کم شود و راحت‌تر به عقب حرکت کند. جراحی فیموزیس هم یکی از گزینه‌های درمانی در این حالت محسوب می‌شود.
عمل فیموزیس به این صورت است که نواحی از پیش‌پوست که به سر آلت تناسلی چسبیده است را با روش‌های جراحی جدا می‌کنند. در این جراحی پیش‌پوست حفظ می‌شود اما لزوماً از ایجاد مجدد فیموزیس جلوگیری نمی‌کند.
پزشک ممکن است برای رفع فیموزیس ختنه کردن، حتی ختنه در بزرگسالی را به عنوان یکی از گزینه‌های درمانی پیشنهاد دهد. ختنه پسران شامل برداشتن تمام یا بخشی از پیش‌پوست است. البته این عمل با عوارض خونریزی و احتمال عفونت همراه است. در برخی موارد بسیار نادر ختنه بد خود می‌تواند باعث به جا ماندن بافت اضافه و فیموزیس شود.
مشکلات مرتبط با فیموزیس
پارافیموزیس حالتی است که پیش‌پوست به عقب می‌رود اما نمی‌تواند مجدداً به جای اولیه خود برگردد. این حالت منجر به درد و تورم سر آلت می‌شود.
در هر دو عارضه فیموزیس و پارافیموزیس اقدامات پزشکی به منظور برطرف کردن مشکل لازم است. این اقدامات پزشکی برای رفع پارافیموزیس به منظور جلوگیری از ایجاد درد جدی و محدود شدن خون رسانی به ناحیه تناسلی انجام می‌شود.
پزشک می‌تواند از یک ژل بی حسی موضعی استفاده کند و در حین استفاده این ژل، به آرامی به سر آلت فشار وارد کند و پیش‌پوست را به جلو بکشد. در برخی موارد یک برش کوچک در پیش‌پوست لازم است تا فشار از روی سر آلت برداشته شود. در موارد شدید، گزینه پیشنهادی پزشکان، ختنه کردن است.
در موارد نادر و بسیار شدید، اختلال در خونرسانی به آلت می‌تواند منجر به مرگ بافت شود. در چنین شرایطی، لازم است آلت تناسلی از طریق جراحی به طور کامل برداشته شود.
راه پیشگیری از فیموزیس چیست
پیشگیری از علائم فیموزیس به رعایت بهداشت فردی بستگی دارد.
فرد باید هر روز، به آرامی آلت و زیر پیش پوست را با آب ولرم بشوید تا از بروز مشکلات مرتبط با آن جلوگیری کند. این کار شلی پیش‌پوست را حفظ کرده و مانع از عفونت این ناحیه می‌شود.
مراقبت‌های لازم در افرادی که ختنه نشده‌اند
مردانی که ختنه نشده‌اند بهتر است پیش‌پوست را به آرامی به عقب کشیده و زیر آن را با آب ولرم شستشو دهند.
استفاده از صابون‌های بدون بو و ملایم و پرهیز از استعمال پودر تالک و مواد خوشبو کننده در ناحیه تناسلی، مشکلات ناشی از فیموزیس را کاهش می‌دهد.
در اغلب نوزادان پسری که ختنه نشده‌اند، پیش‌پوست به عقب کشیده نمی‌شود زیرا همچنان به آلت تناسلی چسبیده است. به طور طبیعی بین ۲ تا ۶ سالگی این اتصال از بین می‌رود و بین پیش‌پوست و آلت فاصله می‌افتد. هرچند ممکن است در برخی از بچه‌ها زمان بیشتری طول بکشد تا این جدایی صورت بگیرد.
والدین باید توجه داشته باشند که نباید با زور، پیش‌پوست را پیش از آن که زمان مناسب آن فرا رسیده باشد، به عقب بکشند. این کار هم دردناک است و هم می‌تواند به پیش‌پوست کودک آسیب وارد کند.
نتیجه گیری
اگرچه علائم فیموزیس آزار دهنده است، اما این وضعیت به خودی خود خطرناک نیست. علائم فیموزیس بدون آن که عارضه‌ای بر جای گذارند، به راحتی درمان می‌شوند.
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد تنگی پیش‌پوست احتمال ایجاد تومور در آلت تناسلی را بیشتر می‌کند. اما این مسئله نیازمند تحقیقات بیشتری می‌باشد.
