رشد شناختی کودک از بدو تولد تا ۵ سالگی

نقاط عطف رشد، نقش مهمی در رشد شناختی کودک ایفا می‌کنند. در طول تاریخ، نوزادان غالباً به عنوان موجوداتی ساده و غیرفعال تصور می‌شدند. پیش از قرن بیستم، کودکان اغلب به عنوان مینیاتوری از بزرگسالان دیده می‌شدند. این دیدگاه تا زمان پیاژه ادامه داشت تا اینکه روانشناسانی مانند ژان پیاژه مطرح کردند که کودکان متفاوت از بزرگسالان فکر می‌کنند و به این ترتیب دوران کودکی به عنوان یک دوره منحصر به فرد از رشد و پیشرفت فردی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت.

بزرگسالان غالباً مهارتهای چشمگیر ذهنی نوزادان را نادیده می‌گرفتند، اما متفکران و محققان مدرن دریافته اند که نوزادان در حقیقت همیشه در حال یادگیری، تفکر و کشف دنیای پیرامون خود هستند.

حتی نوزادان تازه متولد شده نیز به طور فعال در حال دریافت اطلاعات و یادگیری چیزهای جدید هستند. نوزادان علاوه بر جمع آوری اطلاعات جدید در مورد دنیای پیرامون خود، دائما در حال کشف چیزهای جدید در مورد خود هستند.

رشد شناختی کودک از بدو تولد تا ۳ ماهگی

سه ماه اول زندگی کودک، زمان تعجب است. نقاط عطف مهم رشد در این سن متمرکز بر کشف حواس اصلی و کسب اطلاعات بیشتر در مورد بدن و محیط پیرامون است.

برخی از ویژگی های این دوره:

• اشیاء را تا فاصله ۱۳ اینچ واضح تر می‌بینند.

• تمرکز روی اشیاء در حال حرکت، از جمله صورت مراقبین دارند.

• بین طعم های شیرین، شور، تلخ و ترش تفاوت قائل می‌شوند.

• تفاوت فرکانس و حجم صداها را درک می‌کنند.

• همه رنگ های در طیف دیداری انسان را مشاهده می‌کنند.

• با حالات چهره به محیط پاسخ می‌دهند.

• رفتارهای پیش بینی شده مانند چرخاندن سر به سمت پستان و مکیدن را نشان می‌دهند.

رشد شناختی کودک از ۳ تا ۶ ماهگی

در اوایل کودکی، تواناییهای ادراکی هنوز در حال شکل‌گیری و توسعه هستند. از سن سه تا شش ماهگی، نوزادان احساس ادراکی قوی تری پیدا می‌کنند.

برخی ویژگی های این دوره عبارتند از:

• چهره های آشنا را می‌شناسد.

• حالات چهره افراد دیگر را درک می‌کند.

• صداهای آشنا را می‌شناسد و به آنها واکنش نشان می‌دهد.

• شروع به تقلید از حالت چهره دیگران می‌کند.

رشد شناختی کودک از ۶ تا ۹ ماهگی

نگاه کردن به ذهن یک نوزاد کار ساده ای نیست. از این گذشته، محققان نمی‌توانند از کودک بپرسند که در هر لحظه چه فکری می‌کند؟ برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد فرآیندهای ذهنیِ نوزادان، محققان به تعدادی از اقدامات خلاقانه دست یافته اند که عملکرد درونی مغز کودک را نشان می دهد.

برخی ویژگی های این دوره:

• تفاوت های بین اشیاء متحرک و بی جان را درک می‌کنند.

• تفاوت بین تصاویری که حاوی تعداد مختلفی از اشیا هستند را درک می‌کنند.

• فاصله یک جسم را بر اساس میزان کوچک دیده شدن آن جسم، درک می‌کنند.

• از دیدن چیزهای غیرمعمول متعجب می‌شوند، مثل دیدن یک جسم معلق در هوا.

رشد شناختی کودک از ۹ تا ۱۲ ماهگی

هرچه نوزادان از نظر روانی توسعه می‌یابند، بیشتر و بهتر می‌توانند دنیای اطراف خود را کشف کنند. نشستن، خزیدن و پیاده روی فقط نمونه های کوچکی از نقاط عطف رشد جسمی است که به نوزادان اجازه می دهد درک ذهنی بیشتری از دنیای اطراف خود داشته باشند.

با نزدیک شدن به یک سالگی، بیشتر نوزادان قادرند:

• مفهوم پایداری اشیا را درک کنند. این ایده که یک شی حتی اگر در معرض دیدِ من نباشد، همچنان وجود دارد.

• از حرکات و برخی ژست های اساسی تقلید کنند.

• با حرکات و صداها پاسخ دهند.

• به نگاه کردن به کتابهای تصویری علاقه نشان دهند.

• با چرخاندن، بالا پایین کردن یا دستکاری کردن، اشیا را تغییر دهند.

رشد شناختی کودک از ۱ تا ۲ سالگی

پس از رسیدن به یک سالگی ، به نظر می رسد رشد جسمی ، اجتماعی و شناختی کودکان با جهش های بزرگی پیش می‌رود. كودكان در این سن، قسمت اعظم وقت خود را به مشاهده اقدامات بزرگسالان اختصاص می‌دهند. بنابراین برای والدین و مراقبان مهم است كه الگوهای رفتاری مناسبی باشند.

برخی ویژگی های این دوره:

• درک و پاسخ به کلمات

• شناسایی اشیاء مشابه

• درک تفاوت بین «من» و «تو»

• تقلید از رفتار و گفتار بزرگسالان

• شناسایی اشیا و افراد آشنا در یک آلبوم عکس

• یادگیری از طریق کشف جهان اطراف.

از ۲ تا ۳ سالگی

در سن دو سالگی کودکان به طور چشمگیری مستقل می‌شوند. از آنجا که آنها اکنون قادر به کشف بهتر جهان هستند، بسیاری از یادگیری ها در این مرحله نتیجه تجربیات خودشان است.

بیشتر افراد دو ساله قادرند:

• مرتب سازی اشیا بر اساس طبقه بندی (به عنوان مثال حیوانات، گل ها، درختان و غیره)

• چیدن مرتب حلقه های پشته از بزرگتر به کوچکتر

• تقلید اقدامات پیچیده تر بزرگسالان (مثلا خاله بازی، تظاهر به شستن لباس، پختن غذا و غیره) تقلید کنید

• شناسایی عکس خود در آینه

• به راهنمایی های ساده والدین و مراقبان پاسخ دهید

• نامگذاری اشیاء در یک کتاب تصویری

• تطابق اشیا براساس موارد استفاده آنها.

رشد شناختی کودک از ۳ تا ۴ سالگی

کودکان قادر به تجزیه و تحلیل دنیای اطراف خود از راه های پیچیده تر هستند. با مشاهده موارد جدید، شروع به مرتب سازی و طبقه بندی آنها در دسته های مختلف می‌کنند که به آنها «طرح» یا «مدل» گفته می‌شود. از آنجا که کودکان در این سن برای یادگیری بسیار فعال تر می‌شوند، شروع به پرسش سؤالات متعدد در مورد دنیای اطراف خود می‌کنند. «چرا» در این سن به یک سؤال بسیار رایج تبدیل می‌شود.

برخی توانمندی های این دوره:

• آگاهی به زمان گذشته و حال

• فعالانه به دنبال پاسخ به سؤالات خود هستند.

• یادگیری با مشاهده و گوش دادن به دستورالعمل ها

• سازماندهی و طبقه بندی اشیا با توجه به اندازه و شکل

• درک نحوه گروه بندی و مطابقت اشیا با توجه به رنگ

• بالا رفتن زمان تمرکز و توجه تا حدود ۵ تا ۱۵ دقیقه

• استفاده از «چرا» برای کسب اطلاعات بیشتر

از ۴ تا ۵ سالگی

با نزدیک شدن به سن مدرسه، توانایی کودکان در استفاده از کلمات، تقلید از بزرگسالان، شمارش و سایر فعالیتهای اساسی که برای مدرسه اهمیت دارند، بهتر می‌شود. رشد شناختی کودک در این سن نسبت به اوایل کودکی تکامل یافته تر است.

توانمندی های افراد چهار ساله:

• شعر خواندن

• تشخیص، شناسایی و نامگذاری بیشتر رنگ ها

• کشیدن یک آدمک

• شمارش اعداد از یک تا پنج

• بگوید کجا زندگی می‌کنند.

• نامگذاری و توصیف تصاویری که خودشان می‌کشند.

نقش والدین در رشد شناختی کودک

برای بسیاری از والدین، ​​تشویق به رشد شناختی کودکان و پرورش کودک باهوش یک نکته اساسی است. خوشبختانه، کودکان از همان ابتدا مشتاق یادگیریِ درست هستند. اگرچه آموزش و پرورش به زودی به بخش عظیمی از زندگیِ در حال رشدِ کودک تبدیل می‌شود، اما در سالهای اولیه بیشترین تاثیر را از روابط خانوادگی، به ویژه والدین و سایر مراقبان می‌پذیرند. این بدان معنی است که والدین در موقعیت منحصر به فردی برای کمک به شکل گیری نحوه یادگیری، تفکر و پیشرفت فرزندانشان قرار دارند.

در خانه، والدین می‌توانند با کمک به بچه ها در درک دنیای پیرامون خود، توانایی های فکری فرزندان خود را توسعه دهند. هنگامی که کودک به یک شی علاقه نشان می‌دهد، والدین می‌توانند به کودک کمک کنند تا آن چیز را لمس کند و همچنین بگویند که نام آن شی چیست.

به عنوان مثال، وقتی کودک با دقت به یک اسباب بازی نگاه می‌کند، والدین می‌توانند آن را برداشته و در دست نوزاد قرار دهند و با گفتن «دخترم جغجغه را می‌خواست؟» آن را تکان دهند تا کودک کم کم درک کند آن وسیله چیست و چه کارایی دارد.

با بزرگتر شدن بچه ها، والدین باید همچنان فرزندان خود را تشویق کنند تا به طور فعال جهان پیرامون خود را کشف کنند. سعی کنید در برخورد با فرزندان خردمندی که به نظر می‌رسد مجموعه ای بی پایان از سوالات درباره هر چیز پیرامون خود دارند، صبور باشید.

والدین همچنین می‌توانند برای کمک به بچه ها در حل خلاقانه مشکلات، خودشان سوالاتی مطرح کنند. هنگام مواجهه با مشکلات، با سوالاتی از قبیل «به نظرت چه اتفاقی می‌افتد اگر ما …؟» با اجازه دادن به بچه ها در ارائه راه حل برای مشکلات، والدین می‌توانند هم به تکامل شناختی کودک و هم به ایجاد حس اعتماد به نفس در او کمک کنند.