آیا تاکنون نام آرﺗﺮﯾﺖ ﺗﺎﮐﺎﯾﺎﺳﻮ به گوشتان خورده است؟ آرﺗﺮﯾﺖ ﺗﺎﮐﺎﯾﺎﺳﻮ نوعی واسکولیت نادر است. واسکولیت‌ها اختلالاتی هستند که باعث التهاب رگ‌های خونی فرد می‌شوند. آرﺗﺮﯾﺖ ﺗﺎﮐﺎﯾﺎﺳﻮ با نام سندرم قوس آئورت نیز شناخته میشود. در این بیماری، باعث التهاب و آسیب آئورت و شاخه‌های اصلی آن میشود.
آرﺗﺮﯾﺖ ﺗﺎﮐﺎﯾﺎﺳﻮ چیست
واسکولیت تاکایاسو بیماری می‌تواند باعث تنگی یا انسداد شریان‌ها شده و یا در اثر تضعیف دیواره‌های شریان، زمینه بروز آنوریسم را فراهم کند. آنوریسم‌ها برآمدگی‌هایی در دیوارده شریان هستند که می‌توانند باعث پارگی رگ مربوطه شوند. این بیماری همچنین می‌تواند منجر به درد بازو یا قفسه سینه، فشار خون بالا و در نهایت نارسایی قلبی یا سکته مغزی شود.
اگر فرد علائمی نداشته باشد، ممکن است به درمان نیز نیازی نداشته باشد. اما اغلب بیماران، برای کنترل التهاب موجود در شریان‌ها و جلوگیری از بروز عوارض بیشتر، به مصرف داروهای ویژه احتیاج دارند. قابل ذکر است که حتی با اتخاذ روش درمانی مناسب، احتمال عود بیماری و علائم آن وجود دارد.
علائم آرﺗﺮﯾﺖ ﺗﺎﮐﺎﯾﺎﺳﻮ چیست
علائم و نشانه‌های بیماری تاکایاسو اغلب در دو مرحله بروز می‌کند.
مرحله‌ی اول
در مرحله اول، به احتمال زیاد فرد از علائم زیر شکایت خواهد داشت:
- خستگی
- کاهش وزن ناخواسته
- درد عضلانی و درد مفاصل
- تب خفیف که گاهی همراه با تعریق شبانه
تمامی افراد مبتلا این دسته از علائم و نشانه‌های اولیه را نخواهند داشت. این امکان وجود دارد که آسیب شریان‌ها در نتیجه التهاب سال‌ها پیش از بروز علائم آغاز شده باشد.
مرحله دوم
در مرحله دوم، التهاب باعث تنگی شریان‌ها میشود در نتیجه خون، اکسیژن و مواد غذایی کمتری به اندام‌ها و بافت‌های بدن می‌رسد. علائم و نشانه‌های مرحله دوم شامل موارد زیر است:
- ضعف یا درد در اندام‌ها هنگام استفاده از دست یا پا
- سبکی سر، سرگیجه یا غش کردن
- سردرد یا بروز تغییراتی در بینایی
- مشکل در حافظه یا فرآیند تفکر
- درد قفسه سینه یا تنگی نفس
- فشار خون بالا
- اسهال یا وجود خون در مدفوع
- کاهش تعداد گلبول‌های قرمز (کم خونی)
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورتی که علائم تنگی نفس، درد قفسه سینه، درد بازو یا علائم سکته مغزی مانند افتادگی صورت، ضعف اندام‌ها یا اختلال در گفتار را تجربه کردید، با فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید.
در صورت وجود سایر علائم یا نشانه‌های که نگران کننده، با پزشک خود ملاقات کنید. تشخیص زودرس آرﺗﺮﯾﺖ ﺗﺎﮐﺎﯾﺎﺳﻮ نکته کلیدی در درمان بیماری است.
اگر قبلاً تشخیص سندرم قوس آئورت در مورد شما مطرح شده است، این نکته را در نظر داشته باسید که علائم حتی در صورت درمان نیز است گاهی بروز یابند. به علائمی شبیه به علائم قبلی یا نشانه‌های جدید توجه کنید و حتما سریعاً موضوع را با پزشک خود مطرح کنید.
علت آرﺗﺮﯾﺖ ﺗﺎﮐﺎﯾﺎﺳﻮ چیست
در بیماری واسکولیت تاکایاسو آئورت و سایر شریان‌های اصلی منشعب شده از آئورت از جمله آن‌هایی که خون رسانی به سر و کلیه را برعهده دارند، درگیر می‌شوند. با گذشت زمان التهاب باعث ایجاد تغییراتی مانند ضخیم شدن دیواره، باریک شدن مجرا و تشکیل بافت اسکار در شریان میشود.
علت اولیه آرﺗﺮﯾﺖ ﺗﺎﮐﺎﯾﺎﺳﻮ مشخص نیست. احتمالاً بیماری منشاء خود ایمنی دارد؛ به این صورت که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به شریان‌های خودی حمله می‌کند. این بیماری ممکن است توسط یک نوع ویروس یا عفونت دیگر نیز ایجاد شود.
عوامل خطر آرﺗﺮﯾﺖ ﺗﺎﮐﺎﯾﺎﺳﻮ
واسکولیت تاکایاسو در درجه اول دختران و خانم‌های زیر ۴۰ سال را مبتلا می‌کند. گاهی اوقات به صورت ارثی در یک خانواده ها رخ می‌دهد. الگوی همه گیری آرﺗﺮﯾﺖ ﺗﺎﮐﺎﯾﺎﺳﻮ جهانی است اما در کشورهای آسیایی شایع‌تر است.
عوارض آرتریت تاکایاسو چیست
در آرتریت تاکایاسو دورههای طولانی و مکرر التهاب و بهبودی ممکن است باعث یک یا چند مورد از عوارض زیر شود:
- سخت شدن دیواره و تنگ شدن رگ‌های خونی که می‌تواند باعث کاهش جریان خون به اندام‌ها و بافت‌ها شود.
- فشار خون بالا که معمولاً در نتیجه کاهش جریان خون به کلیه‌هاست.
- التهاب قلب که ممکن است عضله یا دریچه‌های قلب را تحت تأثیر قرار دهد.
- نارسایی قلبی به دلیل فشار خون بالا، التهاب قلب، نارسایی دریچه آئورت یا ترکیبی از این موارد.
- سکته مغزی در نتیجه کاهش یا انسداد جریان خون در شریان‌های منتهی به مغز.
- حمله ایسکمیک گذرا (TIA) که علائم همانند سکته مغزی دارد، اما باعث ایجاد صدمات دائمی نمی‌شود.
- آنوریسم آئورت در نتیجه نازک شدن یا کشیده شدن دیواره عروق برآمدگی‌هایی ایجاد میشود، که احتمال پارگی آن‌ها وجود دارد.
- حمله قلبی که ممکن است در نتیجه کاهش جریان خون به قلب رخ دهد.
بارداری
داشتن بارداری سالم در زنان مبتلا به آرﺗﺮﯾﺖ ﺗﺎﮐﺎﯾﺎﺳﻮ ممکن است. اما خود بیماری و داروهایی که برای درمان آن استفاده میشود، می‌توانند بر روی باروری و بارداری فرد تأثیر بگذارند. اگر شما مبتلا به واسکولیت تاکایاسو هستید و قصد بارداری دارید، پیش از بارداری، با پزشک خود در مورد محدود کردن عوارض بارداری و تاثیر بیماری در روند حاملگی صحبت کنید. همچنین نیاز است در طول بارداری، به طور مرتب ویزیت‌های خود را ادامه دهید.
راه تشخیص آرﺗﺮﯾﺖ ﺗﺎﮐﺎﯾﺎﺳﻮ چیست
پزشک برای تشخیص در مورد علائم و نشانه‌های شما سؤالاتی خواهد پرسید، سپس معاینه فیزیکی انجام داده و تاریخچه پزشکی شما را خواهد گرفت. همچنین برای رد کردن وجود سایر بیماری‌ها احتمالاً انجام یکی سری آزمایشات مانند مواردی که در ادامه گفته میشود را نیز از شما خواهد خواست. برخی از این آزمایشات ممکن است برای بررسی سیر پیشرفت بیماری و درمان درخواست شود.
- آزمایش خون. این آزمایش برای بررسی وجود علائم التهاب استفاده میشود. پزشک می‌تواند با تست علائم کم خونی را نیز مشخص کند.
- آنژیوگرافی با اشعه ایکس. در طی انجام آنژیوگرام، یک سوند انعطاف پذیر وارد شریان‌های یا رگ‌های بزرگ شده و سپس یک ماده حاجب کنتراست به داخل سوند تزریق میشود و با پر شدن رنگ‌ها در رگ‌های خونی، به وسیله اشعه ایکس تصاویر مورد نیاز گرفته میشود. تصاویر حاصل به پزشک شما اجازه می دهد ببیند که آیا خون به طور عادی جریان می یابد یا به دلیل تنگ شدن (تنگی) رگ خونی کند یا قطع شده است. شخص مبتلا به شریانی تاکایاسو به طور کلی چندین نواحی از تنگی دارد.
- آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRA). این روش آنژیوگرافی کم‌تر تهاجمی بوده و بدون استفاده از کاتتر یا اشعه X تصاویر دقیقی از رگ‌های خونی قرد ایجاد می‌کند. آنژیوگرافی MRA با استفاده از امواج رادیویی در یک میدان مغناطیسی قوی کار می‌کند و اطلاعات تولید شده توسط یک کامپیوتر به تصاویر دقیق برش خورده از بافت‌ها تبدیل میشود. در طی این آزمایش، یک ماده حاجب کنتراست به رگ یا شریان تزریق میشود تا تصاویر واضح‌تری از عروق خونی به دست آید.
- آنژیوگرافی با سی تی اسکن. این روش یکی دیگر از انواع غیر تهاجمی آنژیوگرافی است. در این روش، با استفاده از رنگ کنتراست داخل وریدی تزریق شده داده‌های آنالیزی کامپیوتری ترکیب شده و به پزشک اجازه می‌دهد تا ساختار آئورت و شاخه‌های مجاور آن و جریان خون را کنترل کند.
- اولتراسونوگرافی. سونوگرافی داپلر، که یک نسخه پیشرفته‌تر از سونوگرافی رایج است، توانایی تولید تصاویری با وضوح بسیار بالا از دیواره برخی از شریان‌ها، مانند شریان‌های گردن و شانه را دارد. اولتراسونوگرافی ممکن است بتواند پیش از سایر تکنیک‌های تصویربرداری، تغییرات ظریف ایجاد شده در این شریان‌ها را تشخیص دهد.
- توموگرافی انتشار پوزیترون (PET). این روش تصویربرداری اغلب در ترکیب با سی تی اسکن یا ام آر آی انجام میشود. پت اسکن می‌تواند شدت التهاب رگ‌ها را نشان دهد. قبل از اسکن، یک داروی رادیواکتیو به داخل ورید یا شریان تزریق میشود تا تشخیص نواحی که جریان خون آن‌ها کاهش یافته است، آسان‌تر شود.
راه درمان آرتریت تاکایاسو چیست
در درمان شریان تاکایاسو تمرکز پزشک بر روی کنترل التهاب با داروها و جلوگیری از آسیب بیشتر رگ‌های خونی است. گاهی درمان آتریت تاکایاسو دشوار است زیرا حتی اگر علائم فرد بهبود یابد، این امکان وجود دارد که بیماری همچنان فعال باقی بماند. علاوه بر این، تا زمانی که بیماری برخی از افراد تشخیص داده شود، ممکن است صدمات جبران ناپذیری به فرد وارد شده باشد.
از طرف دیگر، اگر فرد علائم، نشانه‌ها و عوارض جدی نداشته باشد، ممکن است درمان خاصی تجویز نشود.
درمان دارویی
با پزشک خود در مورد داروها ترکیبات دارویی مناسب شرایط شما و عوارض جانبی احتمالی آن‌ها صحبت کنید. پزشک ممکن است داروهای زیر را تجویز کند:
- کورتیکواستروئیدها برای کنترل التهاب. اولین خط درمان معمولاً استفاده از کورتیکواستروئیدهایی مانند پردنیزون است. می شود. حتی اگر مدت کوتاهی پس از مصرف دارو احساس بهتری داشته باشید، اما احتمالاً باید برای مدت طولانی دارو را مصرف کنید. بعد از گذشت چند ماه، پزشک ممکن است به تدریج دوز دارو را کاهش دهد تا زمانی که برای کنترل التهاب به کمترین دوز نیاز داشته باشید. سرانجام ممکن است پزشک مصرف دارو را به طور کامل متوقف کند.
عوارض جانبی احتمالی کورتیکواستروئیدها شامل افزایش وزن، افزایش خطر عفونت، پوکی استخوان و بی نظمی در قاعدگی است. برای جلوگیری از پوکی استخوان، پزشک ممکن است مصرف مکمل کلسیم و ویتامین D را توصیه کند.
- داروهای دیگری که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می کنند. اگر بیماری فرد به خوبی به کورتیکواستروئیدها پاسخ ندهد یا با کاهش دوز دارو بیماری عود کند، پزشک ممکن است داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی را تجویز نماید. داروهایی مانند متوترکسات (methotrexate) با نام تجاری تراکسال (Trexall)، آزاتیوپرین (azathioprine) با نام تجاری آزاسان یا ایموران (Azasan, Imuran) و لفلونامید (leflunomide) با نام تجاری آراوا (Arava). برخی از افراد به داروهایی که برای پیوند عضو تجویز میشود، پاسخ خوبی می‌دهند؛ داروهایی مانند مایکوفنولات موفتیل (mycophenolate mofetil) با نام تجاری سلسپت (CellCept). شایع‌ترین عارضه جانبی این دارو خطر افزایش عفونت است.
- داروها برای تنظیم سیستم ایمنی بدن. اگر بدن بیمار به درمان‌های استاندارد پاسخ ندهد، پزشک ممکن است از داروهایی که برای اصلاح اختلال سیستم ایمنی استفاده می‌شوند را تجویز نماید؛ داروهایی مانند اتانرسپت (etanercept) با نام تجاری انبریل (Enbrel)، اینفیلیکسیماب (infliximab) با نام تجاری رمیکید و اینفلکترا (Remicade, Inflectra) و توسیلیزوماب (tocilizumab) با نام تجاری اکتمرا (Actemra). البته اثر بخشی این داروهای نیاز به انجام تحقیقات بیشتر دارد. شایع‌ترین عارضه جانبی با این داروها افزایش خطر عفونت است.
درمان جراحی
اگر شریان‌ها به شدت تنگ یا مسدود شده باشند، ممکن است برای جریان دوباره خون، به جراحی باز یا بای پس نیاز باشد. اغلب این روش به بهبود برخی علائم مانند فشار خون بالا و درد قفسه سینه کمک می‌کند.
در بعضی موارد، تنگی یا انسداد ممکن است مجدداً عود کند، که در این صورت نیاز به انجام یک جراحی دوم است. همچنین، اگر در فرد آنوریسم‌های بزرگی ایجاد میشود، ممکن است برای جلوگیری از پارگی آن‌ها نیاز به جراحی باشد. پزشک ممکن است تا زمانی که وضعیت بیمار اندکی بهبودی یابد، عمل جراحی را عقب بینادازد.
درمان‌های جراحی زمانی که التهاب شریان‌ها کاهش یافته باشد، بهترین نتیجه را خواهند داشت.
- عمل جراحی بای پس. در این روش، قسمتی از شریان یا ورید ناحیه دیگری از بدن خارج شده و به شریان مسدود شده متصل میشود؛ درنتیجه یک راه جدید برای ادامه جریان خون فراهم میشود. عمل جراحی بای پس معمولاً هنگامی انجام میشود که تنگی شریان‌ها برگشت ناپذیر باشد یا انسداد به حدی بزرگ باشد که در جریان خون مشکل به وجود بیاورد.
- گشاد کردن عروق خونی (آنژیوپلاستی جلدی). این جراحی در صورتی که رگ‌های بیمار به شدت مسدود شده باشند، انجام میشود. در طی آنژیوپلاستی جلدی، یک بالون کوچک از طریق رگ‌های خونی گذشته و وارد شریان آسیب دیده میشود. بالون باز شده و ناحیه آسیب دیده را گشاد می‌کند. بعد از عملبالون جمع شده و از رگ خارج میشود.
- جراحی دریچه آئورت. اگر دریچه آئورت نشت قابل توجهی داشته باشد، ممکن است ترمیم جراحی یا تعویض دریچه آئورت توصیه شود.
تطابق دادن خود با شرایط موجود
یکی از بزرگترین چالش‌های زندگی با بیماری تاکایاسو یا سندرم قوس آئورت مقابله با عوارض دارویی بیماریست. راهکارهای زیر ممکن است کمک کنند باشد:
- شرایط بیماری خود را بشناسید. در مورد آرتریت تاکایاسو و راه‌های درمان آن اطلاعات کافی داشته باشید، عوارض جانبی احتمالی داروهای مصرف شده را بدانید و هرگونه تغییر در وضهیت سلامتی خود را با پزشک در میان بگذارید. درمورد مصرف مداوم آسپرین با دوز پایین و فواید آن با پزشک خود صحبت کنید.
- رژیم غذایی سالمی داشته باشید. رژیم غذایی مناسب، می‌تواند در جلوگیری از بروز مشکلات احتمالی ناشی از خود بیماری یا مصرف داروها کمک کننده باشد؛ عوارضضی مانند فشار خون بالا، ضعف استخوانی. میوه‌ها و سبزیجات تازه، غلات سبوس دار، گوشت و ماهی بدون چربی را وارد رژیم غذایی خود کنید. مصرف نمک، شکر و الکل را محدود کنید.
اگر داروی کورتیکواستروئید مصرف می‌کنید، در مورد مصرف ویتامین D یا مکمل کلسیم از پزشک خود سوال کنید.
- به طور منظم ورزش کردن. ورزش منظم هوازی مانند پیاده روی می‌تواند در جلوگیری از پوکی استخوان، فشار خون بالا و دیابت کمک کنند باشد. همچنین انجام این تمرینات در بهبود شرایط قلبی و ریوی نیز مفید است. علاوه بر این، در بسیاری از افراد، ورزش کردن باعث بهبود روحیه و احساس کلی فرد میشود.
- از استفاده از تمامی محصولات دخانیاتی خودداری کنید. استفاده از انواع اشکال دخانیات را متوقف کنید تا خطر آسیب رگ‌های خونی و بافت‌های بدن کاهش یابد.
آمادگی‌های لازم برای ویزیت پزشک
اگر پزشک شما به آرتریت تاکایاسو مشکوک باشد، ممکن است شما را به یک یا چند متخصص که تجربه کمک به بیمارانی با چنین شرایطی را دارند، ارجاع دهد. واسکولیت تاکایاسو نوعی اختلال نادر است که ممکن است تشخیص و درمان آن دشوار باشد.
از آن جایی که ویزیت پزشک مختصر بوده و اغلب اطلاعات زیادی وجود دارد که در مورد آن‌ها باید بحث شود، بهتر است تا آمادگی لازم را داشته باشید. در ادامه برخی از اطلاعات برای آمادگی قرار ویزیت با پزشک آورده شده است.
شما چه کاری می‌توانید انجام دهید
- از محدودیت‌های قبل از ویزیت آگاه باشید. در زمان تعیین وقت ویزیت، سوال کنید که که آیا نیاز است مواردی را مانند رژیم غذایی رعایت کنید.
- علائمی که تجربه کرده‌اید. حتی علائم که ممکن است به قرار ملاقات شما مربوط نباشد.
- اطلاعات شخصی کلیدی را یادداشت کنید. از جمله استرس‌های بزرگ و اساسی و تغییراتی که اخیراً در زندگی خود داشته‌اید.
- تمام داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌های مصرفی حود را همراه با دوز دارو ذکر کنید.
- از یکی از اعضای خانواده یا یکی از دوستان خود بخواهید تا همراه شما باشد. علاوه بر پشتیبانی عاطفی، این فرد می‌تواند در طول ویزیت اطلاعاتی را که پزشک یا سایر کارمندان درمانگاه ارائه می‌دهند را بنویسد.
- سوالاتی را که می‌خواهد از پزشک خود بپرسید را یادداشت کنید. لیستی از سوالات را تهیه کنید تا از قرار ملاقات خود نهایت استفاده را کنید.
برخی از سوالات رایج در مورد آرﺗﺮﯾﺖ ﺗﺎﮐﺎﯾﺎﺳﻮ عبارتند از:
- علت احتمالی بروزعلائم چیست؟
- علل احتمالی دیگر کدام بیماری‌های هستند؟
- چه آزمایشاتی را باید انجام دهم؟ آیا انجام این تست‌ها به آمادگی خاصی نیاز دارد؟
- شرایط من موقتی است یا برای مدت طولانی باقی خواهد ماند؟
- گزینه های درمانی موجود چیست و بسته به شرایط من شما کدام یک را توصیه می‌کنید؟
- من بیماری دیگری نیز دارم (نام بیماری). چگونه می‌توانم به بهترین نحو هر دو این عوارض را مدیریت کنم؟
- آیا نیاز است رژیم غذایی خود را تغییر دهم یا فعالیت‌های خود را محدود کنم؟
- آیا جایگزین عمومی دیگری برای داروهای تجویزی وجود دارد؟
- اگر نتوانم یا یا نخواهم استروئید مصرف کنم، چه اتفاقی خواهد افتاد و در این باره چه کاری می‌توان انجام داد؟
- آیا بروشور یا اطلاعات چاپی دیگری بریا مطالعه وجود دارد؟ چه وب سایت‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟
چه انتظاری از پزشک خواهید داشت
پزشک شما به احتمال زیاد سوالات زیر را زا شما خواهد پرسید:
- علائم اولین بار چه زمانی بروز یافتند؟
- آیا علائم همواره وجود دارند یا گاهی بروز می‌یابند؟
- شدت علائم به چه میزان است؟
- در صورت بروز علائم چه چیزی باعث بهبود شرایط شما میشود؟
- چه چیزی باعث تشدید علائم میشود؟
