شاید یکی از بدترین بیماری‌های ممکن اختلالات مربوط به نخاع باشد. این اختلالات در بیشتر موارد فعالیت‌های روزانه فرد را دچار مشکل کرده و ممکن است کیفیت زندگی انسان را به شدت تحت تاثیر قرار دهند. یکی از این بیماری‌ها میلیت عرضی، Transverse myelitis، می‌باشد. میلیت عرضی باعث اختلال و قطع شدن پیام‌هایی می‌شوند که توسط اعصاب طناب نخاع به سراسر بدن فرستاده می‌شود. این بیماری می‌تواند باعث درد، ضعف عضلانی، فلج، مشکلات حسی یا مشکلات عملکردی مثانه و روده شود. بیماران که حملات شدید را تجربه کرده‌‌اند، ممکن است دچار معلولیت‌های جدی شوند. در این مقاله به بررسی بیشتر این اختلال خواهیم پرداخت.
میلیت عرضی چیست
میلیت عرضی التهاب دو طرفه یک سگمان نخاعی است. این اختلال عصبی اغلب به ماده عایق پوشاننده فیبرهای سلول‌های عصبی، یعنی میلین آسیب می‌رساند.
میلیت عرضی ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود؛ از جمله عفونت‌ها و اختلالات سیستم ایمنی که باعث حمله سلول‌های بدن به بافت‌های خودی می‌شود. این آسیب‌های میلین ممکن است در اثر دیگر اختلالات میلینی مانند مالتیپل اسکلروزیس ایجاد شود. برخی بیماری، مانند سکته نخاعی، اغلب با میلیت عرضی اشتباه گرفته می‌شوند در حالی رویکردهای درمانی مختلفی دارند.
درمان میلیت عرضی با دارو درمانی و توان بخشی انجام می‌شود. بیشتر افراد مبتلا به میلیت عرضی، تا حدی بهبود می‌یابند.
علائم میلیت عرضی
نشانه‌ها و علائم میلیت عرضی معمولاً طی چند ساعت تا چند روز ایجاد می‌شوند و گاهی ممکن است به تدریج و طی چند هفته بروز یابد.
معمولاً بیماری میلیت عرضی هر دو سمت بدن را در زیر ناحیه آسیب دیده نخاعی تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما گاهی اوقات علائم تنها در یک طرف بدن ظاهر می‌شوند.
شایع‌ترین نشانه و علائم میلیت عرضی عبارتند از:
- درد. درد میلیت عرضی ممکن است به طور ناگهانی در ناحیه کمری آغاز شود. درد شدید ممکن است به صورت شلیکی اطراف پاها، بازوها یا اطراف قفسه سینه یا شکم احساس شود. بر اساس محل درگیری نخاع، علائم بیماری متفاوت خواهد بود.
- حس غیر عادی. برخی از افراد مبتلا به میلیت عرضی وجود بی‌حسی، احساس سوزن سوزن شدن، سردی یا سوزش ذکر می‌کنند. برخی از بیماران به لمس اجسام سبک مانند لباس‌ها یا هنگام قرار گرفتن در معرض گرما یا سرما بسیار حساس هستند. ممکن است بیمار احساس کند که چیزی به دور پوست سینه، شکم یا پاهایش پیچیده می‌شود.
- احساس ضعف در بازوها یا پاها. بعضی از افراد ممکن است متوجه سنگینی پاها شوند و یا متوجه شوند که یکی از پاهای خود را بر روی زمین می‌کشند. دیگر افراد ممکن است دچار ضعف شدید یا حتی فلجی کامل شوند.
- مشکلات مربوط به مثانه و روده. مانند احساس نیاز مکرر به ادرار کردن، بی‌اختیاری ادرار، مشکل در ادرار کردن و یبوست.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کنیم
در صورت مشاهده علائم و نشانه‌های میلیت عرضی با پزشک خود تماس بگیرید یا به دنبال مراقبت‌های پزشکی فوری باشید. برخی از بیماری‌ها عصبی مانند فشرده شدن نخاع، که یک اورژانس جراحی محسوب می‌شود، می‌تواند باعث مشکلات حسی، ضعف و اختلال عملکرد مثانه یا روده شود.
علت کمتر شایع دیگر، سکته طناب نخاعی به دلیل اختلال در گردش خون است. علت سکته می‌تواند انسداد رگ خونی تأمین کننده خون نخاع باشد که ممکن است با جراحی آئورت یا افزایش انعقادپذیری خون بروز یابد.در این مورد، تشخیص سریع و درمان مناسب اهمیت ویژه‌ای دارد.
علت میلیت عرضی
علت میلیت عرضی به طور دقیق مشخص نیست. گاهی هیچ علت مشخصی وجود ندارد.
عفونت‌های ویروسی، باکتریایی و قارچی که نخاع را تحت تاثیر قرار می‌دهند، ممکن است باعث بروز این بیماری شوند. در بیشتر موارد، این دسته از اختلال التهابی پس از بهبودی عفونت قبلی بروز می‌یابد.
ویروس‌های مرتبط با میلیت عرضی عبارتند از:
- ویروس‌های هرپسی، از جمله ویروس‌ها مسبب زونا و آبله مرغان (زوستر)
- سیتومگالوویروس
- اپشتین بار ویروس
- HIV
- انتروویروس‌ها مانند ویروس فلج اطفال و کوکساکی ویروس
- ویروس نیل غربی
- اکوویروس
- زیکا
- آنفلوانزا
- هپاتیت B
- اوریون، سرخک و سرخچه
ویروس‌های دیگر ممکن است بدون آلودگی مستقیم نخاع، به واسطه واکنش خودایمنی باعث میلیت عرضی شوند.
عفونت های باکتریایی که با میلیت عرضی مرتبط هستند عبارتند از:
عفونت‌های پوستی باکتریایی، التهاب معده و روده و انواع خاصی از پنومونی باکتریایی نیز ممکن است باعث ایجاد میلیت عرضی شوند.
در موارد نادری، عفونت‌های انگلی و قارچی باعث درگیری نخاعی می‌شوند.
برخی از شرایط التهابی نیز ممکن است باعث بروز این اختلال شوند:
- مولتیپل اسکلروزیس. نوعی اختلال عصبی است که در آن سیستم ایمنی میلین اطراف اعصاب نخاعی و مغز را از بین می‌برد. ميليت عرضی می‌تواند ممکن است اولین علامت مولتيپل اسکلروزيس و يا نشان دهنده عود بیماری باشد. بیماری میلیت عرضی به عنوان علامت مولتیپل اسکلروزیس، در بیشتر موارد تنها در یک طرف بدن باعث ایجاد علائم می‌شود.
- نورومیلیت اپتیکا (بیماری دویک). این بیماری منجر به التهاب و از بین رفتن میلین اطراف نخاع و عصب چشمی می‌شود. ميليت عرضی‌ای که همراه با نوروميليت اپتيكا دیده می‌شود، معمولاً هر دو طرف بدن را درگیر می‌کند.
علاوه بر میلیت عرضی، ممکن است بیمار علائم آسیب میلین عصب بینایی، مانند درد چشم هنگام حرکت چشم و از دست دادن موقت بینایی را تجربه کند. این علائم می‌تواند همراه یا مستقل از علائم میلیت عرضی ظاهر شوند. با این حال، برخی از افراد مبتلا به نورومیلیت اپتیکا، مشکلات چشمی را تجربه نمی‌کنند و ممکن است تنها دوره‌های مکرر میلیت عرضی داشته باشند.
- اختلالات خودایمنی. این اختلالات ممکن است در برخی افراد منجر به بیماری میلیت عرضی شود. از جمله این بیماری‌ها می‌توان لوپوس، با تاثیر بر روی چندین ارگان بدن، و سندرم شوگرن، که باعث خشکی شدید دهان و چشم می‌شود، را نام برد.
این بیماری همراه با اختلال خودايمنی ممكن است يک علامت هشدار دهنده نوروميليت اپتيكا باشد، زیرا این بیماری بیشتر در افراد مبتلا به سایر بیماری‌های خودایمن اتفاق می‌افتد.
- واکسیناسیون. گاهی واکسیناسیون علیه بیماری‌های عفونی به عنوان محرک استعمل می‌کند با این حال، در حال حاضر این فرضیه به اندازه کافی قوی نیست که بتواند تزریق هر واکسنی را محدود کند.
- سارکوئیدوز. سارکوئیدوز بیماری است که باعث التهاب بسیاری از نواحی بدن، از جمله نخاع و عصب بینایی می‌شود. سارکوئیدوز ممکن است علائم نورومیلیت اپتیکا را تقلید کند، اما معمولاً علائم سارکوئیدوز آهسته‌تر ظاهر می‌شود. علت سارکوئیدوز ناشناخته است.
عوارض میلیت عرضی
افراد مبتلا معمولاً تنها یک دوره حمله را تجربه می‌کنند. با این حال، عوارض زیر ممکن است بروز یابد:
- درد. درد یكی از رایج‌ترین عوارض ناتوان كننده و طولانی مدت این بیماری است.
- سفتی، گرفتگی یا اسپاسم دردناک عضلانی. این عارضه بیشتر در باسن و پاها دیده می‌شود.
- فلج نسبی یا کامل بازوها، پاها یا هر دو. این هارضه ممکن است پس از ظهور اولین علائم نیز ادامه داشته باشد.
- اختلال عملکرد جنسی. یکی از شایع‌ترین عوارض میلیت عرضی اختلال عملکرد جنسی است. مردان ممکن است در رسیدن به نعوظ یا ارگاسم دچار مشکل شوند. زنان نیز ممکن است در رسیدن به ارگاسم مشکل داشته باشند.
- افسردگی یا اضطراب. در کسانی که دچار عوارض طولانی مدت می‌شوند، به دلیل تغییرات قابل توجه در سبک زندگی، استرس ناشی از درد مزمن یا ناتوانی، بروز افسردگی و اطراب محتمل است.
تشخیص میلیت عرضی
پزشک بر اساس پاسخ بیمار به سوالات پرسیده شده در مورد علائم و نشانه‌ها، سابقه پزشکی، ارزیابی بالینی عملکرد عصبی و نتایج آزمایشات، میلیت عرضی را تشخیص می‌دهد.
این آزمایشات می‌توانند التهاب نخاع را نشان دهند و برای رد سایر اختلالات استفاده می‌شوند.
- ام آر آی. در MRI با استفاده از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی، تصاویری سه بعدی از بافت‌های نرم تهیه می‌شود. MRI می‌تواند التهاب نخاع و سایر علل احتمالی این علائم، مانند ناهنجاری‌های نخاعی یا عروق خونی را نشان دهد.
- پونکسیون کمری (تپ مایع نحاعی). در این روش با استفاده از یک سوزن، مقدار کمی از مایع مغزی نخاعی (CSF)، که وظیقه حافظت از نخاع و مغز را بر عهده دارد، کشیده می‌شود.
در برخی از افراد مبتلا به میلیت عرضی، بررسی CSF ممکن است نشان دهنده تعداد بالای گلبول‌های سفید خون یا پروتئین‌های سیستم ایمنی بدن باشد که علامت التهاب است. همچنین مایع نخاعی را باید از نظر عفونت‌های ویروسی یا برخی سرطان‌ها ارزیابی کرد.
- آزمایش خون. در آزمایش خون وجود آنتی‌بادی‌های مرتبط با نورومیلیت اپتیکا بررسی می‌شود. در افرادی که نتیجه آزمایش آنتی‌بادی مثبت است، احتمال تجربه حملات متعدد بیماری میلیت عرضی بیشتر است و برای جلوگیری از حملات بعدی به درمان نیاز دارند.
آزمایش خون می‌تواند عفونت‌هایی را که ممکن است در بروز میلیت عرضی نقش داشته باشند، یا سایر دلایل بروزعلائم را رد کند.
درمان میلیت عرضی
چندین روش درمانی علائم و نشانه‌های حاد میلیت عرضی را هدف قرار می‌دهد:
- استروئیدهای داخل وریدی. بیمارطی چند روز به روش وریدی استروئید دریافت خواهد کرد. استروئیدها به کاهش التهاب نخاع کمک می‌کنند.
- تعویض پلاسما. افرادی که به استروئیدهای وریدی پاسخ نمی‌دهند ممکن است به تعویض پلاسما نیاز داشته باشند. مشخص نیست که چگونه این روش درمانی به افراد مبتلا به میلیت عرضی کمک می‌کند، اما ممکن است با تعویض پلاسما، آنتی بادی‌های التهابی خون پاکسازی شوند.
- داروهای ضد ویروسی. برخی از افرادی مبتلا به عفونت‌های ویروسی نخاع، ممکن است با داروهایی ضدویروس درمان شوند.
- داروی ضددرد. درد مزمن عارضه شایع میلیت عرضی است. از جمله داروهایی که ممکن است درد عضلانی را کاهش دهند می‌توان مسکن‌های معمولی درد، مانند استامینوفن، ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم را نام برد.
درد عصبی ممکن است با داروهای ضدافسردگی، مانند سرترالین و داروهای ضدتشنج، مانند گاباپنتین یا پرگابالین تسکین یابد.
- داروهایی برای درمان سایر عوارض. پزشک شما ممکن است در صورت لزوم، داروهای دیگری را برای درمان مشکلاتی از قبیل اسپاسم عضلات، اختلال عملکردی مثانه یا روده، افسردگی یا سایر عوارض مرتبط با بیماری تجویز کند.
- داروهایی برای جلوگیری از حملات مکرر میلیت عرضی. افرادی که آنتی‌بادی‌های مرتبط با نورومیلیت اپتیکا دارند، به درمان مداوم با داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها و/یا داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی نیاز دارند تا احتمال حملات بیماری و یا بروز نوریت اپتیک کاهش یابد.
سایر روش‌های درمانی
درمان‌های دیگر بر روی بهبود و مراقبت طولانی مدت تمرکز دارند:
- فیزیوتراپی. فیزیوتراپی به بهبود قدرت و هماهنگی حرکات بدن کمک می‌کند. فیزیوتراپیست می‌تواند نحوه استفاده از وسایل کمکی مورد نیاز مانند ویلچر، عصا یا بریس را به بیمار بیاموزد.
- کار درمانی. در این درمان فرد مبتلا روش‌های جدیدی را برای انجام فعالیت‌های روزمره مانند استحمام، تهیه غذا و تمیز کردن خانه می‌آموزد.
- روان درمانی. روان درمانگر می‌تواند از صحبت درمانی برای درمان اضطراب، افسردگی، اختلال عملکرد جنسی و سایر مشکلات عاطفی یا رفتاری ناشی از تطابق با بیماری استفاده کند.
پیش آگهی بیماری
اگرچه بیشتر افراد مبتلا به میلیت عرضی بهبودی نسبی خواهند داشت، اما ممکن است این بهبودی یک سال یا بیشتر طول بکشد. بیشترین بهبودی در سه ماه اول پس از اولین حمله رخ می‌دهد و به شدت و علت برو بیماری بستگی دارد.
تقریباً یک سوم افراد مبتلا به میلیت عرضی پس از حمله در یکی از سه دسته زیر قرار می‌گیرند:
- عدم معلولیت یا معلولیت جزئی. این افراد حداقل علائم طولانی مدت را تجربه می‌کنند.
- ناتوانی متوسط. این افراد توانایی تحرک دارند، اما ممکن است در راه رفتن دچار مشکل شوند، یا بی‌حسی یا گزگز و مشکلات مثانه و روده داشته باشند.
- ناتوانی شدید. برخی از افراد ممکن است به طور دائمی، به ویلچر احتیاج داشته باشند و در مراقبت و فعالیت‌های روزانه به کمک مداوم فرد دیگر نیاز خواهند داشت.
پیش آگهی روند بیماری دشوار است. پاسخ گویی به درمان به شدت وعلت بیماری و تا حدودی به درمان زودهنگام بستگی دارد. به طور کلی، در افرادی که علائم و نشانه‌های بیماری شدید بوده و سریعاً ظاهر می‌شود و کسانی که آزمایش آنتی‌بادی آن‌ها مثبت است، پیش آگهی بدتری نسبت به دیگر افراد دارند.
آمادگی برای قرار ویزیت با پزشک
علائم و نشانه‌های مطرح کننده بیماری معمولاً شدید و ناگهانی هستند. بنابراین بیمار به مراقبت‌های فوری یا ضروری نیاز خواهد داشت.
سوالاتی که ممکن است پزشک از بیمار بپرسد عبارتند از:
- چه زمانی این علائم آغاز شدند؟
- سرعت پیشرفت علائم چقدر بوده است؟
- آیا احساس درد، سوزن سوزن شدن یا سایر حس‌های غیرمعمول را دارید؟
- برای درد خود از ۱ تا ۱۰ چه نمره‌ای می‌دهید (بر حسب این که ۱۰ شدیدترین درد ممکن است)؟
- آیا ضعف یا عدم تعادل دارید؟
- آیا در کنترل روده یا مثانه خود مشکل دارید؟
- آیا در تنفس مشکل دارید؟
- آیا بیماری دیگری برای شما تشخیص داده شده است؟
- آیا اخیراً به عفونت خاصی مبتلا شده‌اید؟
- آیا اخیراً واکسن زده‌اید؟
- آیا اخیراً به خارج از کشور سفر کرده‌اید؟ اگر بله کجا؟
- آیا اخیراً تحت اقدامات خاص پزشکی قرار گرفته‌اید؟
- چه داروهای تجویزی یا بدون نسخه را به طور منظم مصرف می‌کنید؟ دوز هر کدام چقدر است؟
