بیخوابی یا کم‌خوابی (Insomnia) یک علامت است که در آن، فرد به طور مستمر به خواب نمی‌رود. به عبارتی دیگر مشکل در به خواب رفتن، بیدار شدن مکرر در خلال شب همراه با ناتوانی یا اشکال در به خواب رفتن مجدد، بیدارشدن خیلی زود در صبح و خوابی که باعث تجدید قوا نشود را بیخوابی گویند.
بیخوابی یکی از اختلالات خواب است که در روان‌شناسی خواب مورد مطالعه و بررسی قرار می‌گیرد. ناتوانی در به خواب رفتن و یا ناتوانی در خواب ماندن در مدت طولانی یا خواب عمیق را کم خوابی می‌گویند. کم‌خوابی درواقع خود بیماری به حساب نمی‌آید بلکه جزء علایم بیماری محسوب می‌شود. کم‌خوابی معمولاً ناشی از اضطراب و تنش هیجانی است. از دیگر علل کم خوابی، می‌توان احساس عدم امنیت، ترس از تنهایی، افسردگی و مصرف کافئین را نام برد. کم‌خوابی در بین زنان ۱٫۴ برابر مردان رایج است. بنابر آمارهای وزارت بهداشت آمریکا سالانه ۶۴ میلیون نفر از آمریکایی‌ها از کم‌خوابی رنج می‌برند. مصرف داروهای ضدافسردگی، قرص‌های خواب آور می‌تواند برای درمان موقت این بیماری مفید باشد اما بهترین راه برای درمان آن، تحریک دستگاه عصبی مرکزی است.
به تازگی محققان با توجه به تحلیل رفتار و عادات گروه های مختلفی از مردم در کشور های مختلف و از گروه های سنی متفاوت، و همچنین بررسی گروه های مختلف از افرادی که از انواع بی خوابی رنج می‌برند به این نتیجه رسیده اند که استفاده از تلفن همراه به دلیل وجود نرم افزارهایی مانند شبکه های اجتماعی و شبکه های پیام رسان در آنها یکی از عوامل تاثیر گذار در بی خوابی هستند. این نرم افزار ها به خصوص زمانی که روی تلفن همراه استفاده می شوند و با کاربر به تخت خواب می روند، باعث برهم زدن تمرکز پیش از خواب می شوند به گونه ای که تقریبا بعد از دریافت یا ارسال یک پیغام، بدن برای آنکه بتواند مجددا به تمرکز لازم برای خواب برگردد به حدود ۳۰ دقیقه زمان نیاز دارد. این موضوع به دلیل تکرار شدن و با در نظر گرفتن اینکه شبکه های اجتماعی در همه جای دنیا در دسترس بوده و تعطیلی و هزینه ی چندانی هم ندارند، به یکی از عوامل بی خوابی در عصر حاضر تبدیل شده است.
با استناد به داده‌های دپارتمان سلامتی و خدمات انسانی آمریکا در سال ۲۰۰۷ ۶۴ میلیون آمریکایی از کمبود خواب رنج می‌برند. زنان بی‌خواب ۱.۴ برابر مردان بی‌خواب هستند.
به نظر متخصصان میزان بی خوابی با بالا رفتن سن افزایش می یابد و در افراد بالای ۶۵ سال این میزان از درصد بالاتری برخوردار است اما به طور کلی اختلالات خواب در همه سنین حتی در سنین کودکی نیز مانند بزرگسالی وجود دارد. آمار گویای این نکته است که یک سوم مردم ایران از بی خوابی به عنوان شایع ترین اختلال خواب رنج می برند. محققان معتقدند که بازدیدهای پرتکرار روزانه از شبکه های اجتماعی فرصت برخورداری از یک خواب خوب شبانه را از بین می برد و از سوی دیگر، افرادی نیز که مشکلات خواب دارند، ممکن است از پرسه زدن در این شبکه های مجازی به عنوان راهی برای وقت گذرانی استفاده کنند.
انواع
سه نوع بیخوابی تاکنون شناخته شده‌است: گذرا، حاد و مزمن.
بیخوابی گذرا بین چند روز تا یک هفته طول می‌کشد و ممکن است دلیل آن استرس باشد.
بیخوابی حاد به بیخوابی اطلاق می‌شود که بین سه هفته تا شش ماه است.
بیخوابی مزمن به بیخوابی بیش از یک سال اطلاق می‌شود و ممکن است برای حواس فرد اختلالات جدی ایجاد کند این نوع کم خوابی می‌تواند سالها طول بکشد. برخلاف دو نوع قبل این نوع کم‌خوابی می‌تواند اختلالی باشد که نتیجه مستقیم مشکلات روانی است. تاثیرات آن که با توجه به ریشه اش متفاوت خواهد بود شامل خواب‌آلودگی، خستگی عضلانی و یا روحی، و توهم می‌شود. غالباً مبتلایانِ به بیخوابی مزمن افزایش هوشیاری(alertness) خواهند داشت.
عوارض
- کاهش بهره ذهنی
- ابتلا به سرطان
- کندشدن واکنش محیطی
- خطر افسردگی
- افزایش خطر اختلالات عصبی
- ضعف سیستم ایمنی بدن
- افزایش خطر ابتلا به دیابت
- افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی
- فشار خون
- چاقی: پژوهش‌گران مرکز تحقیق تغذیه و چاقی نیویورک به این نتیجه رسیدند که کم‌خوابی شبانه علاوه بر به هم ریختن حال و هوا و مزاج آدمی موجب چاقی و به هم ریختن ظاهر بدن می‌گردد.
- کاهش یاد گیری
- درد معده
- افزایش احتمال ابتلا به سرماخوردگی
- سردرد و ابتلا به میگرن
- اختلال در بینایی
بی خوابی زیاد خصوصا در ایام استرس مانند شب امتحان، بدن را مستعد پذیرش بسیاری از بیماری های روحی و روانی خواهد کرد.
درمان
درمان بیخوابی به روشهای غیردارویی مانند مناسب نمودن بستر، مطالعه قبل از خواب، اصلاح عادات غذایی و روشهای دارویی مانند مصرف بنزودیازپین‌ها و زولپیدم صورت می گیرد.
