لپروزی(leprosy) بیماری است مسری و مزمن که به‍‌وسیله مایکوباکتریم لپرا ایجاد می‌شود و با ضایعات گرانولوماتوزی پوست و غشاهای مخاطی و سیستم عصبی مشخص می‌شود. این بیماری بر دو قسم عمده است؛ لپرماتوزی و توبرکرویید که عموما نوع اول ان بسیار جدی‌تر و خطرناک‌تر میباشد. به گزارش نشریه‌ی ملی درماتولوژی هند، این بیماری هم‌چنین با نام هنسن (Hansen s disease) نیز خوانده می‌شود که این نامگذاری به افتخار پزشک نروژی امایور هنسن که کاشف عامل باکتریایی این بیماری است.
لپروزی نه تنها پوست بلکه سیستم عصبی محیطی مخاط لوله تنفسی فوقانی و نیز چشم‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. چنانچه این بیماری درمان نشود منجر به ضعف شدید عضلانی، آسیب های ذایمی اعصاب به ویژه در دست‌ها و پاها، وخم وهم‌چنین تضعیف حواس بدن می‌شود.
اگرچه لپروزی یک بیماری مسری است اما تا حدود زیادی عفونی نیست و از آن به عنوان یک بیماری عفونی شدید یاد نمی‌شود. این بیماری از طریق قطرات مایعات خروجی حین عطسه و سرفه و هم‌چنین مایعات مخلطی منتقل می‌شود و برخلاف تصور عامه از طریق تماس لمسی ساده به هبچ وجه منتقل نخواهد شد. به گزارش سازمان ملی سلامت ایالات متحده (NLM) کودکان خردسال به علت رشد سریع پوستی و عصبی بیشتر درمعرض و مستعد این بیماری هستند.
سوال مهم این است که ایا این بیماری ریشه کن شده است؟ یا صرفا در زندگی مردم وجود دارد اما کسی از آن صحبت نمی‌کند؟
به گفته دکتر پول ساندرسون سرپرست کمیته لپروزی امریکا در سال ۲۰۰۰ اعلام شده است که این بیماری به عنوان یک مشکل بهداشت عمومی از میان برداشته شده است در سال ۲۰۰۵ نیز این مشکل در بسیاری از کشور های دنیا ریشه‌کن شده است و دیگر به عنوان یک معضل برای کشورهای پیشرفته به حساب نمی آید. به عقیده دکتر ساندرسون این موفقیت‌ها در مهار این بیماری باعث شده است تا توجه رسانه ای کمتری ب آن شود و دیگر به آن بعنوان یک معضل برای بهداشت جهانی نگاه نشود.
اما آیا مشکل به این کوچکی است که به نظر می‌آید؟
لپروزی هنوز در ۱۴ کشوردنیا به صورت رایج دیده می‌شود هم‌چنین گزارش‌هایی از از این بیماری در ۱۰۰ کشور در سراسر جهان وجود دارد؛ به همین دلیل است که جامعه پزشکی به دنبال راه‌حلی نهایی و با تعهد بالا برای رهایی از جذام و رسیدن به دنیایی عاری از این بیماری است.
بنابر گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO) در سال ۲۰۱۴، ۲۱۳۸۹۹ مورد از این بیماری در ۱۲۱ کشور گزارش شده است؛ هم‌چنین در ایالات متحده امار سالانه ۱۰۰ مورد از ابتلا به ویژه در منطقه هاوایی و کالیفرنیا و جزایر ویرجینا و نیز در گوام دیده می‌شود.
نشانه های بیماری
باکتری عامل لپروزی به کندی رشد می‌کند و می‌تواند دوره کمونی از ۲ الی ۱۰ سال داشته باشد. علایم بالینی آن عبارتند از:
- رشد سریع زیرپوستی باکتری
- بی حسی دست و پا به ویژه نوک انگشتان
- بزرگ شدن اعصاب به ویزه در اطراف زانو و ارنج
- ضایعات پوستی حساس ب دما و لمس
- زخم های پوستی روشن تر از رنگ پوست بیمار
این ضایعات و زخم‌ها ممکن است از چند هفته تا چند ماه باقی بمانند. از دیگر علایم این بیماری می‌توان به خشکی پوست و ناتوانی عضلانی، درد شدید عضلات و نیز مشکلات حاد بینایی که در مواردی منجر به نابینایی می‌شود، اشاره کرد.
تشخیص و درمان
نکته کلیدی برای درمان این بیماری تشخیص سریع و به موقع ای عارضه است که ممکن است منجر به درمان سریع شود و از ناتوانی کامل بیمار جلوگیری کند.
به طور نرمال پزشک برای تشخیص ابتدا از تست پوست یا بیوبسی پوست (Derm biopsy) و تست skin scraping استفاده می‌کند.
پس از تشخیص اولین قدم تجویز آنتی‌بیوتیک با دوز بالا است از پرکاربردترین این آنتی‌بیوتیک‌ها عبارتند از: ریفامپین، داپسون ، فلوروکویینولوز، کلوفازیمین، ماکرولیدها و مینوسیکلین‌ها.
برای مقابله با التهاب نیز داروهایی از قبیل پردنیزون، آسپیرین و تالیدومید استفاده می‌شود. به مجموع این روش‌ها دارودرمانی ترکیبی (multidrug therapy) گفته می‌شود که بر حسب علایم بیماری و وضعیت جسمی بیمار متفاوت هستند؛ در ۲۰ سال گذشته بیش از ۱۶ میلیون بیمار مبتلا با این روش به طور کامل و قطعی درمان شده‌اند.
در گذشته بیماران لپروزی را از مردم عام جدا می‌کردند اما با ابداع دارودرمانی ترکیبی در سال ۱۹۸۰ به عنوان روش سریع و مطمئن درمان دیگر این روش کاربرد خود را از دست داد.
اگرچه دارودرمانی ترکیبی روشی با ضریب اطمینان بالا میباشد اما به علت دوره کمون بسیار طولانی باکتریوم لپرا انتقال این بیماری در این دوره و قبل از تشخیص قطعی بیماری اتفاق می‌افتد. ضمنا باکتری مرده نیز ممکن است سال‌ها در بدن فرد درمان‌شده باقی بماند. دکتر ساندرسون در این باره معتقد است روند کند و تدریجی در رهایی کامل از باکتری به دیواره سلولی مایکوباکتریوم لپرا برمی‌گردد و دیواره سلولی ساختاری بسیار پیچیده و متشکل از لایه های متعدد چربی میباشد که توسط سیستم ایمنی به کندی و ذره ذره دفع می‌شود.
