زنان به‌طور معمول دارای دو تخمدان هستند که وظیفه‌ی این ارگان‌ها، تولید تخمک و ترشح هورمون‌های جنسی است.
اندازه‌ی هر تخمدان در حدود یک بادام است و موقعیت آن را در دو طرف رحم است.
سرطان تخمدان به طور معمول، تا زمان انتشار آن به درون حفرهی لگن و شکم، تشخیص داده نمی‌شود و این موضوع، درمان آن را با دشواری مواجه می‌سازد.
جراحی و شیمی‌درمانی از روش‌های معمول درمان سرطان تخمدان هستند.
نشانه‌ها
مراحل ابتدایی سرطان تخمدان، به ندرت نشانه‌ای ایجاد می‌کنند. مراحل پیشرفته‌ی آن نیز، نشانه‌هایی غیر اختصاصی و مشترک با برخی شرایط دیگر نظیر یبوست یا روده‌ی تحریک‌پذیر دارند که تشخیص این بیماری را با دشواری مواجه می‌کند. برخی نشانه‌هایی که این بیماری ایجاد می‌کند عبارت‌اند از:
- تورم و نفخ شکم
- احساس سیری سریع در هنگام شروع به غذا خوردن
- از دست دادن وزن
- احساس ناراحتی در ناحیه‌ی لگن
- تغییراتی در روتین دفع؛ نظیر ابتلا به یبوست
- احساس نیاز مکرر به دفع ادرار
چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورتی که نشانه‌های بالا را مشاهده می‌کنید، با پزشک خود در میان بگذارید.
داشتن سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به سرطان تخمدان یا پستان، ریسک ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد و نیاز است توسط پزشک، مورد بررسی قرار گیرد.
دلایل
علت ابتلا به سرطان تخمدان هنوز کاملا مشخص نیست. درحالت کلی، زمانی که یک جهش ژنی رخ می‌دهد، سبب تبدیل سلول‌های طبیعی به سلول‌های سرطانی می‌شود.
انواع سرطان تخمدان
نوع سلولی که سرطان در آن‌جا شروع به رشد می‌کند، مشخص‌کننده‌ی نوع سرطان خواهد بود. انواع این بیماری عبارت‌اند از:
تومورهای اپی‌تلیال در لایه‌ی سطحی خارج تخمدان رخ می‌دهند. در حدود ۹۰% از انواع سرطان تخمدان را شامل می‌شوند.
تومورهای استرومال در لایه‌ی تولیدکننده‌ی هورمون رخ می‌دهد و نسبت به سایر انواع این بیماری، زودتر تشخیص داده می‌شود. در حدود ۷% از سرطان‌های تخمدان را شامل می‌شود.
تومور سلول‌های جرم (Germ) در لایه‌ی تولیدکننده‌ی تخمک بروز پیدا می‌کند و شیوع آن در زنان جوان‌تر، رایج‌تر است.
فاکتورهای ریسک
- سن: سرطان تخمدان در هر سنی می‌تواند رخ دهد اما شیوع آن در سنین ۵۰ تا ۶۰ سالگی بیشینه است.
- جهش ژنتیکی ارثی: درصد کمی از انواع سرطان تخمدان، می‌توانند با به ارث بردن ژن معیوب ایجاد شوند. ژن مرتبط با این بیماری با نام BRCA1 و BRCA2 شناخته می‌شوند. هرچند عمده‌ی شهرت این ژن‌ها به علت نقش آنان در سزطان پستان است، اما تحقیقات نشان می‌دهند زنان حامل این ژن‌ها با ریسک بالاتری برای ابتلا به سرطان تخمدان نیز، مواجه هستند.
- هورمون درمانی: جابه‌جایی استروژن در دوزهای بالا و زمانی طولانی، یکی دیگر از عوامل ایجاد این بیماری است.
- زمان شروع و پایان چرخه‌ی قاعدگی: بررسی‌ها نشان می‌دهند شروع چرخه‌ی قاعدگی قبل از سن ۱۲ سالگی و پایان آن پس از سن ۵۲ سالگی ، با سرطان تخمدان مرتبط است.
- تجربه نکردن حاملگی
- درمان‌های باروری
- استعمال دخانیات
- ابتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
درصورتی که سابقه‌ی خانوادگی فرد، وی را مستعد سرطان تخمدان کند، پزشک ممکن است تست‌های مرتب MRI و خون را تجویز کند.
روش‌های تشخیص
بررسی فیزیکی ناحیه‌ی لگن از نخستین اقدامات پزشک است و شامل بررسی دقیق ناحیه‌ی تناسلی است.
در این بررسی، پزشک دو انگشت خود را درون واژن فرو برده و همزمان دست خود را روی شکم فرد قرار می‌دهد تا رحم و تخمدان‌ها را حس کند. در برخی موارد، دستگاهی با نام اسپکولوم درون واژن فروبرده شده و به پزشک امکان مشاهده‌ی زنده‌ی ارگان‌های درون حفرهی لگن را می‌دهد.
پزشک ممکن است از تست‌های زیر نیز استفاده کند:
CT اسکن یا تصویربرداری التراساوند: به تشخیص توده، موقعیت و ابعاد آن کمک می‌کند
آزمایش خون: برای پی بردن به وجود پروتئینی با نام CA 125 انجام شده که در سلول‌های سرطانی تخمدان تولید می‌شود.
جراحی: شامل خارج‌کردن نمونه‌ای از بافت تخمدان و مایع درون حفرهی شکم است.
استفاده از روش‌هایی که کمتر تهاجمی هستند، ارجحیت دارد.
استیج‌های مختلف سرطان تخمدان
استیج سرطان، گستردگی آن را نشان می‌دهد. هر استیج، شیوه‌ی درمانی خاص خود را می‌طلبد.
استیج‌های سرطان تخمدان عبارت‌اند از:
استیج I: سرطان در این مرحله، یک یا هردو تخمدان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
استیج II: سرطان به سایر بافت‌های موجود در حفرهی لگن گسترش یافته است.
استیج III: شامل گسترش سرطان به حفرهی شکمی می‌شود.
استیج IV: سرطان، به غیر از حفرهی شکم و لگن، سایر نواحی بدن را نیز درگیر می‌کند.
درمان
درمان سرطان تخمدان به‌طور معمول با ترکیبی از جراحی و شیمی‌درمانی است.
- جراحی: به‌طور معمول شامل خارج‌کردن هردو تخمدان، لوله‌های فالوپ، رحم و غدد لنفی اطراف ناحیه و مقادیری از بافت چربی موجود در صفاق است.
درصورتی که سرطان در مراحل اولیه تشخیص داده شود، ممکن است مقادیر زیادی از بافت‌های ذکر شده، دست‌نخورده باقی بمانند؛ برای مثال، در استیج اول، ممکن است تنها خارج کردن یک تخمدان و لوله‌ی فالوپ کفایت کند. - شیمی‌درمانی: پس از جراحی، برای از بین بردن هرگونه سلول سرطانی باقی مانده، شیمی درمانی انجام می‌شود. داروهای شیمی‌درمانی یا مستقیماً درون ورید یا به حفرهی شکمی تزریق می‌شوند. در مراحل پیشرفته‌ی سرطان تخمدان، شیمی‌درمانی می‌تواند نخستین گزینه‌ی بیمار باشد.
پیشگیری
روش جلوگیری قطعی برای این بیماری وجود ندارد؛ اما رعایت برخی موارد می‌تواند مفید واقع شود از جمله:
- تجربه‌کردن بارداری
- تجربه‌کردن شیر دادن به نوزاد
- استفاده‌ی روزانه از دوزهای آسپرین توصیه شده
