سندرم پیش از قاعدگی دارای طیف گسترده‌ای از علائم، از جمله نوسانات خُلقی، حساس‌شدگی سینه‌ها، میل شدید به غذا، خستگی، زودرنجی و افسردگی است. به نظر می‌رسد ¾ زنان به‌نوعی تجربۀ سندرم پیش از قاعدگی (PMS/Premenstrual Syndrome) را داشته‌اند.
علائم این سندرم با الگوی قابل پیش‌بینی تکرارپذیرند، اما تغییرات جسمی و روحی شخص می‌تواند در طیفی از مقادیر اندک تا شدید تغییر کند.
در مجموع، می‌توان با درمان‌های موجود و تغییر شیوۀ زندگی، به کاهش یا مدیریت علائم و نشانه‌های سندرم پیش از قاعدگی پرداخت.
علائم
طیف نشانه‌ها و علائم سندرم پیش از قاعدگی بسیار گسترده است، اما بسیاری از زنان تنها برخی از این مشکلات را تجربه می‌کنند.
علائم عاطفی و رفتاری:
- تنش یا اضطراب
- حالت افسردگی
- گریه کردن‌های بی‌دلیل
- نوسانات خُلقی، حساسیت و تحریک‌پذیری و خشم
- تغییر اشتها و هوس‌های غذایی
- مشکل در به خواب رفتن (بی‌خوابی)
- گوشه‌گیری و دوری از اجتماع
- کاهش توان تمرکز
علائم و نشانه‌های فیزیکی:
- درد مفاصل و عضلات
- سردرد
- خستگی
- افزایش وزن مربوط به احتباس مایعات
- نفخ شکم
- حساس شدگی سینه‌ها
- ظهور ناگهانی آکنه
- یبوست یا اسهال
در برخی افراد، درد جسمی و استرس عاطفی به قدری شدید هستند که زندگی روزمرۀ شخص را تحت تاثیر خود قرار می‌دهند. در بسیاری از زنان، صرف نظر از شدت علائم، نشانه‌های سندرم عمدتاً طی چهار روز پس از آغاز دوره قاعدگی ناپدید می‌شوند.
تعداد کمی از زنان مبتلا به سندرم پیش از قاعدگی، علائم ناتوان کننده‌ای را در هر ماه تجربه می‌کنند. این شکل از PMS، اختلال ملال پیش از قاعدگی (PMDD) نامیده می شود.
علائم و نشانه‌های PMDD شامل افسردگی، نوسانات خُلقی، خشم، اضطراب، احساس فشار، اختلال در تمرکز، افزایش حساسیت و تنش است.
مراجعه به پزشک
در شرایطی که فرد قادر به مدیریت سندرم پیش از قاعدگی با اعمال تغییرات در سبک زندگی خود نبوده، و اثرات PMS، سلامتی و فعالیت‌های روزانۀ فرد را تحت‌الشعاع خود قرار دهند، بهتر است به پزشک مراجعه کند.
علل
علل اصلی سندرم پیش از قاعدگی ناشناخته‌اند، اما فاکتورهای متعددی می‌توانند در بروز این شرایط دخیل باشند:
- تغییرات دوره‌ای هورمون‌ها: علائم و نشانه‌های سندرم پیش از قاعدگی با تغییرات هورمونی تغییر کرده، و با بارداری و یائسگی ناپدید می‌شوند.
- تغییرات شیمیایی در مغز: نوسانات سروتونین – یک مادۀ شیمیایی (انتقال‌دهندۀ عصبی) در مغز – که تصور می‌شود نقش مهمی در حالات خُلقی بازی می‌کند، می‌تواند باعث بروز علائم PMS شود. مقدار ناکافی سروتونین می‌تواند منجر به افسردگی پیش از قاعدگی، خستگی، میل شدید به غذا و مشکلات خواب شود.
- افسردگی: برخی از زنان با سندرم پیش از قاعدگی شدید، افسردگیِ تشخیص‌داده‌نشده دارند، هرچند که افسردگی، به‌تنهایی، علت بروز تمام علائم نیست.
تست و تشخیص
هیچ تست آزمایشگاهی مشخصی برای تشخیص سندرم پیش از قاعدگی وجود ندارد. ممکن است پزشک یک علامت خاص را، که به بخشی از الگوی قابل پیش‌بینی قبل از قاعدگی شخص تبدیل شده، به PMS نسبت دهد.
برای ایجاد الگوی پیش از قاعدگی، پزشک می‌تواندعلائم و نشانه‌های فرد را برای حداقل دو سیکل قاعدگی بر روی تقویم ثبت کند. روز شروع و خاتمۀ علائم را به خاظر بسپارید. هم‌چنین روزهای شروع و پایان عادت ماهانۀ خود را نیز ثبت کنید.
درمان
در بسیاری از خانم‌ها، تغییر در شیوۀ زندگی می‌تواند به تسکین علائم سندرم قبل از قاعدگی کمک شایانی کند. اما بسته به شدت علائم، ممکن است پزشک یک یا چند دارو تجویز کند. میزان موفقیت داروها در رفع علائم، فرد به فرد متفاوت است. داروهایی که معمولاً برای سندرم پیش از قاعدگی تجویز می‌شوند عبارتند از:
- داروهای ضدافسردگی: مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIها) – که شامل فلوکستین (Prozac، Sarafem)، پاروکستین (Paxil، Pexeva)، سرترالین (Zoloft) و سایر داروها هستند – در کاهش علائم خُلقی موفق عمل می‌کنند. SSRIها خط اول درمان PMS شدید یا PMDD را تشکیل می‌دهند. این داروها معمولاً به صورت روزانه مصرف می‌شوند، اما در برخی از افراد مبتلا به PMS، استفاده از داروهای ضدافسردگی ممکن است به دو هفتۀ قبل از آغاز قاعدگی محدود شود.
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDها): مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن (Advil، Motrin IB،…) و یا ناپروکسن (Aleve، Naprosyn،…)، قبل یا در آغاز دوره، می‌تواند دل‌درد و ناراحتی سینه را تسکین دهد.
- دیورتیک‌ها: هنگامی که ورزش کردن و کاهش مصرف نمک برای جلوگیری از افزایش وزن، نفخ و ورم پیش از قاعدگی کافی نباشند، مصرف داروهای ادرارآور (دیورتیک) می‌تواند به بدن در دفع مایع اضافی از طریق کلیه‌ها کمک کند. اسپیرونولاکتون (Aldactone) دیورتیکی است که می‌تواند در کاهش برخی از علائم سندرم قبل از قاعدگی نقش به‌سزایی ایفا کند.
- داروهای ضدبارداری هورمونی: این داروها باعث توقف تخمک‌گذاریو در نتیجه، احتمالاً مانع از یروز علائم PMS می‌شوند.
