سندرم لیز تومور

سندرم لیز تومور (Tumor Lysis Syndrome/TLS) مجموعه‌ای از اختلالات متابولیک است که به‌عنوان عوارض درمان سرطان ظاهر می‌شوند. سندرم لیز تومور با بدخیمی‌های با میزان پرولیفراسیون بالا (مانند لنفوم‌های مهاجم یا لوسمی) معمولاً بعد از شیمی‌درمانی سیتوتوکسیک اتفاق می‌افتد.

پاتولوژی

لیز شدید سلول‌های تومور منجر به آزاد شدن مقادیر نسبتاً زیاد پتاسیم، فسفات و نوکلئیک‌اسید در خون می‌شود. این امر منجر به تولید مقادیر زیاد اسیداوریک می‌شود که می‌تواند در توبول‌های کلیوی رسوب کرده و منجر به نارسایی حاد کلیوی شود.

تشخیص

معمولاً سندرم لیز تومور با همراهی هایپراوریسمی، هایپرکالمی، هایپرفسفاتمی و هایپوکلسمی مورد توجه قرار می‌گیرد. افزایش کراتینین نیز می‌تواند با آسیب کلیوی ناشی از رسوب اوریک‌اسید اتفاق بیفتد.

اپیدمیولوژی و همه‌گیرشناسی

در سطح بین المللی

بروز این بیماری ناشناخته است. شیوع آن نیز در میان بدخیمی‌های مختلف، مقادیر گوناگونی را داراست؛ به‌طوری‌که تومورهای حساس به درمان، بزرگ و تهاجمی ارتباط بیشتری با سندرم لیز تومور دارند. در مطالعاتی با محوریت بررسی فراوانی در بیماران مبتلا به لنفوم غیرهوچکین درجه بالا و درجه متوسط، شواهد آزمایشگاهی سندرم لیز تومور (۴۲٪) به شکل قابل‌توجهی بیشتر از اغلب سندرم‌های بالینی (۶٪) ثبت شده‌اند.

بر اساس سن

گرچه TLS در تمام گروه‌های سنی مشاهده می‌شود، حضور در بازه‌های خاص که زمینۀ ابتلا به اختلال عملکرد کلیوی را دارا هستند، می‌تواند احتمال ابتلای بیمار به سندرم لیز تومور را بیشتر کند؛ چراکه در این شرایط، توان کلیه‌ها در دفع محصولات فرعی حاصل از لیز تومورها کاهش می‌یابد.

**علت‌شناسی سندرم لیز تومور** / TACE‏: کموامبولیزاسیون ازراه شریان کبدی. سایر موارد شامل جراحی، بیس‌فسفونات‌ها و ترکیبی از درمان‌های متفاوت ‏سرطان ‏می‌باشد.‏ ©Hindawi

پیش‌آگهی

تشخیص زودرس علائم و نشانه‌ها در بیماران در معرض خطر سندرم لیز تومور می‌تواند به پیش‌گیری از عوارض کمک شایانی کند، در غیر این صورت خطری جدی زندگی بیمار را تهدید می‌کند.

عوارض

از عوارض احتمالی این سندرم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

نارسایی حاد کلیوی: اورمی و نارسایی اولیگوریک کلیوی به‌علت افزایش بار اسید‌اوریک، فسفات‌کلسیم یا هایپوگزانتین بر توبول‌ها اشاره کرد. بالا بودن سطح نیتروژن اوره‌ای خون (BUN) با توجه به افزایش کاتابولیسم پروتئین‌ها و نارسایی کلیوی می‌توانند به پریکاردیت، اختلال عملکرد پلاکتی و نقص ایمنی سلولی بینجامند.احتلال کلیوی می‌تواند تا حدی شدید باشد که بیمار نیازمند دیالیز شود، اما این شرایط، در صورت اقدام به‌موقع، می‌تواند برگشت‌پذیر باشد.
آریتمی قلبی: اختلالات شدید الکترولیتی، مانند هایپرکالمی و هایپوکلسمی، زمینه‌ساز ابتلای بیمار به آریتمی قلبی و تشنج هستند. افزایش شدید پتاسیم می‌تواند باعث بالا رفتن امواج T، صاف شدن امواج P، طولاانی‌تر شدن فاصله PR، پهن شدن کمپلکس QRS، عمیق شدن موج S و پدیدار شدن امواج سینوسی در الکتروگادیوگرام بیمار شود. هایپوکلسمی می‌تواند به طولانی شدن QT بینجامد؛ عارضه‌ای که زمینۀ ابتلا به آریتمی بطنی را فراهم می‌کند.
اسیدوز متابولیک: آسیب حاد کلیوی و آزادسازی مقادیر زیادی از اسیدهای داخل‌سلولی اندوژن در نتیجۀ کاتابولیسم سلولی، به اسیدمی می‌انجامد. این اسیدمی باعث کاهش غلظت بی‌کربنات سرم و اسیدوز با آنیون‌گپ بالا می‌شود.

درمان

در شزایط بالینی مناسب، پیش‌بینی و پیش‌گیری از سندرم لیز تومور ‏ضروری است. براساس نمودار تعیین ریسک که توسط پنل بین‌المللی معرفی شده، هبدراتاسیون تهاجمی کلید جلوگیری از این سندرم است و لازم است تا کاهش تومور به مقدار زیاد ادامه یابد.

می‌توان از آلوپورینول به میزان ۱۵۰mg یا در موارد پرخطر از راسبوریکاز با دوز ۰.۲mg/kg برای پیشگیری استفاده کرد. هم‌چنین از راسبوریکاز در درمان هایپراوریسمی شدید و جلوگیری از نارسایی کلیوی استفاده کرد.

در پایان توجه شما را به شرح تصویری این بیماری جلب می‌کنیم.

منابع

^{۱. Andreoli and Carpenter’s Cecil Essentials of Medicine, 9th Edition}

^{۲. Medscape}

^{۳. Andrew Wolf YouTube Channel}

^{۴. UpToDate}

^۵.^{Hindawi Publishing Corporation}