انتشار این مقاله


آیا دیابت می‌تواند مانند بیماری جنون گاوی منتقل شود؟

مانند سرماخوردگی نه، ولی دیابت هم می‌تواند مُسری باشد.

پریون‌ها پروتئین‌هایی موذی هستند که مثل عوامل عفونی پخش شده و عوارض مرگباری همچون بیماری جنون گاوی را رقم می‌زنند. ‌نوعی پروتئین که با دیابت پیوند خورده است به نظر می‌رسد شباهت‌هایی به پریون‌های شرور داشته باشد. محققان تنها با تزریق این پروتئین، دیابت را از موشی به موش دیگر منتقل کردند. این نتایج به معنای مسری بودن دیابت مثل سرماخوردگی نیست اما انتقال خون یا حتی غذا شاید به گسترش این بیماری کمک کند.

تنگل‌های پروتئین‌های پریونی مثل این‌ها موجب بیماری‌های کشنده‌ی مغزی می‌شوند. مطالعه‌ای جدید چنین امکانی را برای دیابت نوع ۲ نیز آزمایش کرده است. (Scott Camazine/Science Source)

این کار برای نشان دادن برخی رفتارهای شبه‌پریونیِ پروتئین مورد نظر بسیار هیجان‌انگیز و مستند طراحی شده است؛ این نظر Witold Surewicz، زیست‌شناس پریون است که در تحقیق دخیل نبوده و با این حال او خاتمه‌ی موضوع را با عنوان انتقال فرد به فرد دیابت عجولانه می‌داند. این مطالعه امکان مدّعای مذکور را ایجاد کرده و تعیین آن نیاز به تحقیقات بیشتری دارد.

پریون‌ها پروتئین‌های بدچین‌خورده‌ای هستند که می‌توانند بقیه‌ی پروتئین‌های عادی را هم مثل خود بدچین‌خورده کنند. زمانی که این تبدیلات در مغز رخ می‌دهد، پروتئین‌های غیرطبیعی درون سلول جمع شده و موجب مرگ آن می‌شوند. با وجود نادر بودن بیماری‌هایی که عامل آن‌ها پریون است ولی برخی بیماری‌های شایع شباهت‌هایی به آن دارند؛ در بیماری آلزایمر گروهی از پروتئین‌های بدشکل به نام بتا-آمیلوئید در مغز انباشته می‌شوند. دو بیماری دیگر مغزی، پارکینسون و هانتینگتون نیز چنین توده‌هایی از پروتئین‌های بدپیچ‌خورده در مغز ایجاد می‌نمایند.

در نگاه اول، دیابت نوع ۲ که در آن بیماران توانایی کنترل سطوح قند خون را از دست می‌دهند، به نظر نمی‌آید هیچ ارتباطی با پریون‌ها یا بیماری‌های نورودژنراتیو داشته باشد، ولی در افرادی که این نوع از دیابت را دارند، سلول‌های پانکراس، پروتئینی به نام پلی‌پپتیدهای آمیلوئید جزیره‌ای (IAPP) را به شکل توده جمع می‌کنند که بسیار شبیه بتا-آمیلوئیدها در بیماری آلزایمر است. ذرات این پروتئین شاید در نهایت موجب مرگ بسیاری از سلول‌های بتای پانکراس که مسئول ساخت هورمون انسولین هستند، شوند.

تزریق پروتئین

در تحقیق اخیر، کلودیو سوتو (Claudio Soto)، نوروبیولوژیست و بیوشیمی‌دان دانشگاه تگزاس و همکارانش، امتحان کردند تا ببینند فقط با تزریق IAPP می‌توان دیابت را در موش‌ها برانگیخت یا نه. کار با کِشت سلول‌های پانکراسی انسان‌های سالم و موش‌های جوانی شروع شد که به صورت ژنتیکی برای ساختن مقادیر بزرگی از IAPP انسانی مهندسی شده بودند. زمانی که دانشمندان موادی را از پانکراس‌های موش‌های مهندسی‌شده که قبل از آن دیابت داشتند، اضافه نمودند، توده‌های IAPP در سلول‌های کشت‌‌شده شروع به جوانه زدن کردند. این توده‌ها همچنین هنگام قرار گرفتن سلول‌ها در معرض تنگل‌های IAPP ساخته‌شده در آزمایشگاه ظاهر می‌شوند. گزارش این یافته‌ها دیروز در The Journal of Experimental Medicine منتشر شد

توده‌ی پروتئینی بزرگی (سبز) در جزیره‌ی پانکراسی (قرمز) موشی ترانس‌ژنیک که عصاره‌ای حاوی IAPP به آن تزریق شده است. (Mukherjee et al., 2017)

موش‌های زنده

گام بعدی القای تشکیل توده‌های IAPP در موش‌های زنده بود. موش‌های جوانی که به صورت ژنتیکی برای تولید مقادیر انبوه IAPP انسانی تغییر یافته بودند، سالم ماندند ولی زمانی که دانشمندان IAPP مصنوعی یا موادی از پانکراس موش‌های دیابتی به آن‌ها تزریق کردند، تشکیل توده‌های این مولکول در پانکراس شروع شد. درست مانند پریون‌ها، مقدار کمی از IAPP غیرعادی مانند یک دانه عمل می‌کند و به رشد خوشه‌هایی از پروتئین‌های غیرمعمول می‌انجامد.

نشانه‌های دیابت

قدم بعدی بررسی نشانه‌های دیابت نوع ۲ پس از ایجاد توده‌های IAPP بود و همین موضوع هم اثبات شد؛ غلظت قند (گلوکز) خون موش‌های تحت تأثیر قرارگرفته بیشتر از موش‌های شاهد بود. درست مانند بیماران دیابتی، این حیوانات هم تست‌های تحمل گلوکز غیرعادی داشتند که در آن‌ها توانایی متابولیزه کردن دُز واحدی از قند سنجیده می‌شود. حتی جالب توجه‌تر از این، شمار زیادی از سلول‌های بتای پانکراس در هر یک از این جونده‌ها از بین رفتند.

البته که دیابت برخلاف آنفولانزا در طی روابط روزمره منتقل نمی‌شود و محققان به فکر بررسی راه‌هایی هستند که پریون‌ها با آن توان انتقال دارند؛ مثل انتقال خون و پیوند اعضاء. همچنین احتمالاتی از انتقال بیماری توسط غذا مطرح شده است؛ به این صورت که مثلاً با خوردن گوشت حیوانی که در پانکراس آن IAPP تجمع یافته بود.

دیوید هریس (David Harris) که در مدرسه‌ی پزشکی دانشگاه بوستون روی پریون‌های مطالعاتی داشته، بر این باور است که در مورد احتمال انتقال دیابت بین انسان‌ها اغراق شده است. او می‌گوید محققان در این آزمایش‌ها دیابت را از طرق مصنوعی منتقل کرده‌اند؛ مثل تزریق عصاره‌ی پانکراس از موش‌های دیابتی و چنین موقعیت‌هایی برای پانکراس یک انسان وجود ندارد.

علی تقی‌زاده


نمایش دیدگاه ها (0)
دیدگاهتان را بنویسید