عفونت سالمونلا، یک بیماری ساده باکتریایی‌ست که لوله گوارش را در گیر می‌کند. باکتری سالمونلا در روده انسان و حیوان یافت شده و از طریق مدفوع منتشر می‌شود.
انسان معمولا از طریق آب و غذای آلوده به آن مبتلا می‌گردد. اکثر افراد آلوده شده به عفونت سالمونلا هیچ علایمی ندارند؛ در بقیه‌ی موارد در طی ۸ الی ۷۲ ساعت علایم اسهال، تب و دردهای شکمی بروز یافته و غالب افراد سالم، بدون هیچ نوع درمان خاصی در طول چند روز خود به خود بهبود می‌یابند. در برخی موارد، به علت وخامت بالای اسهال ناشی از سالمونلا میزان بالایی از آب بدن از دست می‌رود در این حالت نیاز به ملاحظات بالای دارویی‌ست. در صورت پخش شدن عفونت به کل روده مشکلات بالقوه خطرناکی جان انسان را تهدید خواهد کرد. در صورت سفر به کشورهایی با سیستم آب و فاضلاب ضعیف احتمال خطر بروز عفونت‌های سالمونلا افزایش خواهد یافت.
علایم
عفونت سالمونلا به علت خوردن گوشت، مرغ، تخم‌مرغ و یا فرآورده‌های حاصل از آن‌ها به صورت خام و یا نیم‌پخته است و دوره کمون آن از چند ساعت تا دو روز خواهد بود. اغلب عفونت‌های سالمونلایی نوعی آنفولانزای معده (Gastroenteritis) هستند. علایم و نشانه‌های این عفونت شامل:
- تهوع
- استفراغ
- دردهای شکمی
- اسهال
- تب
- لرز
- سردرد
- خون در مدفوع
علایم و نشانه‌های این بیماری دو الی هفت روز به طول میانجامد. رفع مشکل اسهال ممکن است بیش از ده روز ادامه یابد؛ همچنین بازگشت وضعیت معده به حالت طبیعی ماه‌ها طول خواهد کشید. تعدادی از انواع باکتری سالمونلا موجب بروز تب حصبه، بیماری گاها کشنده شایع در کشورهای در حال توسعه، می‌شود.
دلایل
باکتری سالمونلا جزو فلور طبیعی روده انسان، حیوانات و پرندگان است. اغلب افراد در اثر مصرف خوراک آلوده به مدفوع به این عفونت مبتلا می‌گردند. مواد‌غذایی عامل عفونت شامل:
- گوشت، مرغ و غذاهای دریایی خام. گوشت و مرغ خام ممکن است در طی سلاخی به مدفوع آلوده گردند. غذاهای دریای در صورت صید از آب‌های آلوده عفونی خواهند بود.
- تخم‌مرغ خام. لانه پرندگان مخزن مناسبی برای آلوده شدن تخم‌مرغ است اما ممکن است، تخم‌مرغ پیش از رسیدن به لانه توسط خود مرغ آلوده، حامل باکتری گردد. تخم‌مرغ خام در ساخت مایونز و سس هلندی خانگی استفاده می‌شود.
- میوه و سبزیجات. بعضی از فرآورده‌های تازه به خصوص انواع وارداتی آن‌ها، ممکن است توسط آب آلوده به باکتری سالمونلا، آبیاری و یا شستشو شده باشند. همچنین مواد غذایی خام مانند سالاد در آشپزخانه در اثر تماس با آب گوشت و مرغ خام، آلوده شوند.
سازمان غذا و دارو اذعان دارد منشا برخی از شیوع سالمونلا به ادویه‌جات آلوده مرتبط بوده و این سازمان در حال تلاش برای پاکسازی ادویه‌جات است. بسیاری از غذا‌ها به علت عدم شستشوی دست‌ها پس از دستشویی و یا عوض کردن کهنه بچه آلوده می‌شوند. عفونت می‌تواند در اثر تماس با حیوانات آلوده به خصوص پرندگان و خزندگان نیز منتقل گردد.
خطرات
عوامل مستعد کننده افراد برای عفونت ناشی از سالمونلا شامل فعالیت‌هایی‌ست که فرد را بیشتر در معرض تماس با باکتری سالمونلا و مشکلات سلامتی تضعیف کننده سیستم ایمنی قرار می‌دهد.
افزایش تماس (Increased Exposure)
- سفرهای بین‌المللی. عفونت سالمونلایی به خصوص انواعی که موجب تب حصبه می‌شوند؛ در کشورهای در حال توسعه با سیستم آب و فاضلاب نامناسب، شایع هستند.
- داشتن حیوان خانگی پرنده یا خزنده. برخی حیوانات خانگی به خصوص پرندگان و خزندگان، حامل باکتری سالمونلا هستند.
اختلالات شکمی و معده‌ای
بدن انسان، راهکارهای طبیعی بسیاری علیه عفونت‌های سالمونلایی دارد. به عنوان مثال، اسید معده بسیاری از انواع باکتر‌ى های سالمونلا را نابود می‌سازد. اما برخی بیماری‌ها یا داروها این راه دفاعی را تضعیف می‌کنند. به عنوان مثال:
- داروهای ضد اسید معده. کاهش اسیدیته معده باعث خواهد شد باکتری‌های سالمونلای بیشتری زنده بمانند.
- بیماری‌های التهابی روده. این اختلال پوشش داخلی روده‌ها را از بین می‌برد، در نتیجه چنین حالتی به بقای سالمونلا کمک خواهد کرد.
- استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها. با کاهش باکتری‌های مفید روده، باعث کاهش توانایی بدن در مبارزه علیه عفونت سالمونلا خواهد شد.
اختلالات سیستم ایمنی
اختلالات بدن و داروها، با تضعیف سیستم ایمنی بدن خطر ابتلا به عفونت سالمونلا را افزایش می‌دهد.
- ایدز
- کم‌خونی داسی شکل
- مالاریا
- داروهای ضد رد پیوند مصرفی پس از پیوند عضو
- کورتیکو استروئیدها
عوارض
عفونت سالمونلا معمولا خطرناک نیست؛ هر چند در افراد با سیستم ایمنی ضعیف همچون نوزادان، کودکان، سالخوردگان، دریافت‌کنندگان پیوند و زنان باردار عوارض جانبی این عفونت قابل مشاهده است.
از دست دادن آب بدن (Dehydration)
در صورتی که نتوان با نوشیدن مایعات آب از دست رفته اسهال را در بدن جبران کرد، فرد در خطر خواهد بود. علایم آن شامل:
- کاهش حجم ادرار
- خشکی دهان و زبان
- چشمان گود افتاده
- کاهش تولید اشک
سپتی سمی
اگر عفونت سالمونلا به درون گردش خون نفوذ یابد موجب بروز سپتی‌سمی و یا باکتریمی (Bacteremia) شده؛ در این حالت عفونت به سراسر بافت‌های بدن گسترش می‌یابد؛ این بافت‌ها شامل:
- بافت پوشاننده مغز و نخاع (مننژیت)
- بافت پوشاننده قلب یا دریچه‌های آن (اندوکاردیت)
- استخوان و مغز استخوان (استئومیلیت)
- بافت پوشاننده رگ‌های خونی به خصوص اگر در گذشته پیوند رگ خونی داشته است.
آرتریت
بیماران عفونت سالمونلا خطر بالایی در بروز آرتریت یا سندروم ریتر (Reiters Syndrome) دارند. علایم آن شامل:
- سوزش چشم
- دفع ادرار دردناک
- مفاصل دردناک
تشخیص
عفونت سالمونلا با آزمایش نمونه مدفوع تشخیص داده می‌شود. با این حال اکثر مردم تا زمان مشخص شدن نتیجه آزمایش بهبود می‌یابند. اگر پزشک وجود باکتری سالمونلا را در خون تشخیص دهد، برای اطمینان بیشتر آزمایش خون را تجویز خواهد کرد.
درمان
به دلیل آن‌که عفونت سالمونلا موجب از دست رفتن آب بدن می‌شود، تمرکز اصلی درمان این عفونت به جبران آب و الکترولیت‌های از دست رفته اختصاص می‌یابد. موارد وخیم، نیاز به بستری در بیمارستان و سرم را خواهد داشت. در مجموع، پزشک موارد زیر را توصیه خواهد کرد:
- ضد اسهال. داروهایی همچون لوپرامید (ایمودیوم A-D) موجب بهبود دردهای شکمی می‌شود اما از سویی دیگر اسهال ناشی از عفونت سالمونلا به مدت طولانی‌تری ادامه خواهد یافت.
- آنتی‌بیوتیک‌ها. در صورت تشخیص باکتری در خون، سیستم ایمنی تضعیف شده و یا وخامت بیماری پزشک برای نابودی باکتری‌ها آنتی‌بیوتیک تجویز خواهد کرد. استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در موارد غیر شدید به کار نمی‌آید؛ در واقع در چنین حالتی باکتری به دارو مقاوم شده در نتیجه احتمال سرایت و عود بیماری افزایش می‌یابد.
سبک زندگی و درمان خانگی
حتی اگر در عفونت سالمونلایی فرد نیاز به مراجعه پزشکی نداشته باشد؛ باید به علت از دست دادن آب بدن در اثر استفراغ و اسهال، مراقب میزان آب بدن بود. بالغین باید آب نوشیده یا خرده‌ی یخ را در دهان خورد کنند در کودکان نیز می‌توانید از محلول‌های آبدهی همچون پدیالیت استفاده کنید مگر در شرایطی که پزشک به غیر از این مورد توصیه دیگری نماید.
پیشگیری
باید در سرایت و پخش باکتری سالمونلا به دیگر افراد مراقب بود. اصول پیشگیری علی‌الخصوص به هنگام تهیه غذا و مراقبت از کودکان، سالخوردگان و افرادی که سیستم ایمنی آنان کاهش یافته است، از اهمیت بالایی برخوردار است. اطمینان حاصل کنید غذا را با رعایت تمام نکات بهداشتی طبخ کنید و سریعا فریز کنید.
دست‌ها را بشویید
شستن کامل دست‌ها، مانع سرایت باکتری به دهان و یا به غذای در حال طبخ خواهد شد. دستان‌تان را پس از موارد زیر بشویید:
- استفاده از دستشویی
- عوض کردن پوشک
- به دست گرفتن گوشت و مرغ خام
- تمیز کردن فضولات حیوانات خانگی
- لمس خزندگان و پرندگان
مواد را مجزا نگه دارید
- گوشت، مرغ، مواد غذایی دریایی خام را از سایر مواد غذایی درون فیزر مجزا نگه دارید.
- در صورت امکان، از دو تخته مجزا یکی برای خوردن کردن گوشت خام و دیگری برای میوه و سبزیجات استفاده کنید.
- هیچگاه غذای پخته شده را درون ظرف نشسته حاوی گوشت خام قرار ندهید.
تخم مرغ خام مصرف نکنید
خمیر کوکی و بستنی خانگی هر دو حاوی تخم مرغ خام هستند. اگر مجبور به استفاده از تخم مرغ خام شدید، از پاستوریزه بودن آن اطمینان حاصل کنید.
