هورمون تستوسترون یک هورمون جنسی مردانه می‌باشد که برای امور جنسی و تکامل دستگاه تناسلی لازم می‌باشد. موسسه ملی سلامت از آن به عنوان مهم‌ترین هورمون جنسی مردانه یاد می‌کند. همچنین زنان نیز تستوسترون تولید می‌کنند منتهی میزان آن کمتر از مردان می‌باشد.
تستوسترون به کلاسی از هورمون‌های مردانه تعلق دارد که به آن آندروژن گفته می‌شود. به غیر از آندروژن به این گروه، استروئید یا استروئید آنابولیک نیز گفته می‌شود. در مردان محل اصلی تولید تستوسترون، بیضه‌ها می‌باشد ولی به میزان کمی نیز در غدد فوق‌کلیه ساخته می‌شود. هیپوتالاموس و غده هیپوفیز تولید تستوسترون را کنترل می‌کنند. هیپوتالاموس به وسیله پیام‌هایی به هیپوفیز، میزان تولید تستوسترون را تعیین می‌کند. سپس هیپوفیز این پیام را به بیضه‌ها می‌فرستد. این هماهنگی و انتقال پیام‌ها از طریق جریان خون انجام می‌گیرد.
هورمون تستوسترون قبل از تولد باعث تکامل ارگان‌های جنسی مردانه می‌شود. همچنین در زمان بلوغ نیز همین هورمون موجب ظهور شاخصه‌های جنسی ثانویه مانند بم‌تر شدن صدا، افزایش اندازه آلت تناسلی و بیضه‌ها می‌شود.
این هورمون همچنین در میل جنسی و تولید اسپرم و توزیع چربی در بدن، تولید گلبول قرمز و ماندگاری قدرت و حجم عضلات نقش دارد. به همین دلیل، تستوسترون با همه زمینه‌های سطح سلامت در مردان در ارتباط است. در سال ۲۰۰۸ مقاله‌ای در ژورنال Frontiers of Hormone Research منتشر شد که در آن عنوان شده بود که تستوسترون می‌تواند موجب پیشگیری از پوکی استخوان نیز شود.
در زنان تخمدان و غدد فوق کلیه مسئول تولید تستوسترون هستند. لازم به ذکر است که سطح هورمون تستوسترون در زنان یک دهم الی یک بیستم مردان می‌باشد.
تستوسترون پایین
دانشگاه پزشکی هاروارد در این مورد می‌گوید:
سطح تستوسترون به طور طبیعی و با افزایش سن کاهش می‌یابد. اما سطحی از هورمون که بتوان از آن به عنوان معیار هایپوگنادیسم یا low T استفاده کرد، جای بحث دارد.
میزان تستوسترون در بدن به مقدار گسترده‌ای می‌تواند متغیر باشد. این تغییر حتی به ساعتی از روز که ما سطح هورمون را اندازه می‌گیریم، بستگی دارد (طبق تحقیقات، هر قدر به عصر نزدیک می‌شویم، میزان هورمون نیز کاهش می‌یابد). موسسه ملی سلامت نشانه‌های کمبود این هورمون را این‌گونه بیان می‌کند:
- کاهش میل جنسی
- عدم نعوظ یا ناتوانی جنسی
- افزایش اندازه پستان
- کاهش تعداد اسپرم
- گُر گرفتگی
- افسردگی و عدم تمرکز
- چروک و نرم شدن بیضه‌ها
- از دست دادن حجم عضلانی و ریزش مو
- مستعد شدن به شکستگی استخوان
مقاله مرتبط: حقایقی درباره‌ی تستوسترون که نمی‌دانستید
لازم به یادآوری است که به جز کمبود تستوسترون عوامل دیگری نیز موجب عدم توانایی نعوظ می‌شوند؛ مانند بیماری‌های عصبی و خونی.
اگر بیمار علائم کمبود تستوسترون داشته باشد و سطح هورمون فرد نیز کمتر از ۳۰۰ نانوگرم در دسی‌لیتر باشد، متخصص مربوطه به درمان فرد می‌پردازد.
تستوسترون بالا
سطح بالای هورمون تستوسترون می‌تواند باعث مشکلاتی در زنان شود. از جمله دوره‌های قاعدگی نامنظم، افزایش موهای بدن و جوش صورت و بم شدن صدا. زنان با سندروم پلی‌کیستیک تخمدان سطح بالایی از هورمون‌های مردانه را دارند که از جمله آنها می‌توان به تستوسترون اشاره کرد که همین عامل می‌تواند موجب نازایی شود.
تستوسترون‌تراپی
برای افرادی که در مورد بالا یا پایین بودن سطح تستوسترون نگران اند، متخصص مربوطه ممکن است اقدام به انجام آزمایش از خون بیمار برای اندازه‌گیری میزان هورمون کند. زمانی که دکتر بر اساس تست انجام گرفته به این نتیجه رسید که فرد مبتلا به low-T می‌باشد، ممکن است درمان با تستوسترون را برای بیمار تجویز کند که در آن بیمار هورمون مصنوعی دریافت می‌کند. این تجویز ممکن است به فرم‌های مختلف باشد؛ ممکن است به صورت ژل باشد که روزانه به دست‌ها، شانه و یا ناحیه شکم مالیده شود یا این‌که به حالت پچ پوستی باشد که دو بار در روز بر روی بدن یا اسکروتوم یا روی لثه می‌گذاریم. یک راه حل دیگر که از طریق زیربغل استفاده می‌شود یا تزریق هورمون که هر دو یا سه هفته یک‌بار انجام می‌گیرد. یا ایمپلنت‌هایی که چهار تا شش ماه اثر کردنشان طول می‌کشد.
مردانی که از ژل‌های تستوسترون استفاده می‌کنند، باید قبل از استفاده مواردی را رعایت کنند؛ مانند شستن دست و محلی که ژل به آن محل مالیده می‌شود. براساس تحقیقات اداره غذا و داروی ایالت متحده، زنان و کودکان نباید محلی که ژل مالیده شده یا پچ قرار گرفته است، لمس کنند.
مقاله مرتبط: آیا هورمون‌درمانی با تستوسترون، منجر به افزایش میل جنسی در زنان می‌شود؟
متخصصان در این زمینه می‌گویند:
در مردان مسن با کمبود هورمون تستوسترون، دیده شده است که درمان با تستوسترون موجب افزایش توانایی بدنی و میل جنسی می‌شود.
اما بعضی اوقات، نشانه‌های عدم توانایی در نعوظ به عارضه‌های دیگری وابسته می‌باشد؛ مانند دیابت، افسردگی. درمان این افراد با تستوسترون به بهبود علائم کمکی نخواهد کرد.
بحث‌های زیادی در مورد درمان با تستوسترون می‌باشد. اما در مرحله فرضیه می‌باشند.به عنوان مثال قبلاً به نظر می‌رسید که درمان با این هورمون می‌تواند به کاهش حافظه که به علت افزایش سن به وجود می‌آید، کمک کند منتهی یک مطالعه در سال ۲۰۱۷ در JAMA منتشر شد که این تحقیق با دارونما کنترل می‌شد و تحقیق بر روی ۷۸۸ مرد مسن انجام می‌شد، ، نشان داد که درمان با تستوسترون، به درمان کاهش حافظه مرتبط با سن کمک نمی‌کند.
البته این درمان می‌تواند به بهبود آنمی، تراکم استخوان و تقویت عضلانی کمک کند. در ۲۰۱۷ مقاله‌ای در ژورنال جامعه پزشکی آمریکا (JAMA) منتشر شد که در آن به این نتیجه رسید‌ند که قدرت و تراکم استخوان، بعد از درمان با تستوسترون در مقایسه با مصرف دارونما افزایش یافته است.
عوارض جانبی
بی‌خطر بودن درمان با تستوسترون هنوز در حال بررسی است. تا زمان حال، چندین عارضه جانبی احتمالی و تعدادی تأثیر دراز مدت امکان‌پذیر دیده شده است.
به عنوان مثال در درمان تعداد کم اسپرم Michael A. Werner متخصص در زمینه دوره کاهش تستوسترون در مردان و به اصطلاح “یائسگی مردان” توصیه می‌کند که مردان که تمایل به باروری در آینده دارند از درمان با تستوسترون اجتناب کنند.
مقاله مرتبط: هشدار جدید برای تجویز تستوسترون
براساس یک تحقیق در سال ۲۰۰۹ در مرکز پزشکی بوستون، از عوارض جانبی دیگر می‌توان به افزایش احتمال مشکلات قلبی در مردان مسن با تحرک کم اشاره کرد. یک تحقیق دیگر که در سال ۲۰۱۷ در ژورنال JAMA منتشر شد، نشان داد که این نوع درمان موجب افزایش حجم پلاک در شریان‌های کرونری می‌شود. علاوه بر این، اداره غذا و دارو (FDA) تولیدکنندگان را ملزم به برچسب زدن کرده است که نشان می‌دهد دریافت تستوسترون می‌تواند موجب افزایش خطر ابتلا به حمله قلبی و مغزی شود. FDA توصیه می‌کند که بیمارانی که از تستوسترون استفاده می‌کنند، در صورت مشاهده علائم زیر سریعاً به مراکز درمانی مراجعه کنند:
- درد در ناحیه قفسه سینه
- کوتاه شدن تنفس یا مشکل تنفسی
- ناتوانی در یک یا دو سمت بدن
- لکنت زبان
همچنین این نوع درمان می‌تواند باعث افزایش احتمال آپنه خواب شود و رشد پروستات و پستان را افزایش می‌دهد. حتی براساس نوشته‌های Mayo Clinic موجب پیشرفت سرطان پروستات نیز می‌شود.
مقالات مرتبط
افزایش حجم ماهیچه با تستوسترون
درمان رایج سرطان پروستات ممکن است منجر به بیماری‌های قلبی شود
