شروع شیردهی
اولین باری که نوزادتان را در اتاق زایمان در آغوش می‌گیرید، زمان خوبی برای شروع شیردهی می‌باشد. در ابتدا بدنتان شیر مخصوصی به‌نام کلستروم تولید می‌کند که به حفاظت نوزاد در برابر عفونت‌ها کمک خواهد کرد.
۸ الی ۱۲ بار در هر ۲۴ ساعت الگوی شیردهی مناسبی است. باید هر بار که نوزادتان علائم گرسنگی را نشان می‌دهد، او را تغذیه کنید. اگر نوزادتان در خواب باشد و چهار ساعت از زمان آخرین شیردهی گذشته باشد، او را بیدار کرده و شیر دهید.
فواید برای کودک
- شیر مادر شامل تمامی مواد مغذی مورد نیاز نوزاد در شش ماه اول زندگی است.
- تشنگی نوزاد را برطرف می‌کند.
- به تکامل و توسعه چشم‌ها، مغز و سایر سیستم‌های بدن کمک می‌کند.
- عمل تغذیه با شیر مادر به تکامل فک کمک می‌کند.
- باعث باهوش‌تر شدن کودک می‌شود.
- ریسک ابتلا به چاقی را در دوران کودکی و سال‌های بعدی زندگی کاهش می‌دهد.
- شیر مادر دارای تعدادی عوامل محافظت‌کننده از نوزاد زمانی‌که سیستم ایمنی‌اش هنوز در حال تکامل می‌باشد، است.
- شامل آنتی‌بادی‌های مهم که به مقاومت در برابر ویروس‌ها، باکتری‌ها و سایر عوامل عفونی حتی در سال‌های بعدی زندگی کمک می‌کند.
- باعث کاهش ریسک آلرژی می‌شود.
- به کاهش ریسک ابتلا و مقاومت در برابر بیماری‌های زیر کمک می‌کند:
- عفونت‌های گوش میانی
- عفونت‌های دستگاه تنفسی
- سرماخوردگی و عفونت‌ها
- عفونت‌های روده‌ای
- آسیب بافت روده‌ای
- سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS)
- بیماری‌های آلرژیک
- بیماری سیلیاک
- بیماری التهاب روده‌ای
- انواع دیابت
- لوسمی دوران کودکی
مقالۀ مرتبط: پروتئین‌های شیر مادر نوزاد را در برابر آلرژن‌های غذایی محافظت می‌کنند
فواید برای مادر
- خطر خونریزی را بلافاصله پس از زایمان کاهش می‌دهد.
- خطر ابتلا به سرطان سینه و تخمدان را کاهش می‌دهد.
- مناسب، ارزان و همیشه در دسترس است.
- کودک‌تان را تسکین داده و آرام می‌کند.
- فاصلۀ زمانی شروع دوبارۀ پریود را افزایش می‌دهد.
- احتمال ابتلا به افسردگی به‌ویژه افسردگی بعد زایمان را کاهش می‌دهد.
- به انقباض و برگشت رحم به اندازۀ قبلی خود کمک می‌کند.
- ریسک ابتلا به بیماری‌های مختلف مانند فشارخون بالا، چربی خون بالا، آرتروز، بیماری قلبی و دیابت نوع ۲ در مادران شیرده کم‌تر است.
مقالۀ مرتبط: فواید شیردهی برای خود مادران
توصیه‌هایی برای تولید شیر کافی و حفظ تداوم شیردهی
هنگامی‌که نوزاد تغذیه می‌کند، مکش وی مغز مادر را برای آزادسازی هورمون پرولاکتین بیش‌تری تحریک می‌کند. پرولاکتین نیز بدن را برای تولید شیر بیشتر تحریک می‌کند. این، دستورالعمل لازم را برای پستان‌ها برای ساخت شیر کافی برای تغذیه بعدی می‌دهد. پس از گذشت چند ساعت، سطح پرولاکتین شروع به کاهش می‌کند، اما با شیردهی دوبارۀ نوزاد بار دیگر افزایش می‌یابد. بنابراین، هرچه دفعات بیش‌تری نوزادتان را شیر دهید، سطح پرولاکتین در جریان خون بیشتر شده و تولید شیر نیز بیشتر می‌شود. همچنین، پرولاکتین علت توقف پریودتان می‌باشد، زیرا می‌تواند از تخمک‌گذاری جلوگیری کند.
نکاتی برای تولید شیر کافی و تداوم آن:
- اجازه دهید نوزادتان تا زمانی‌که مکیدن و بلع را متوقف نساخته، تغذیه کند. سپس با پستان دیگر خود شیردهی را ادامه دهید.
- در طول شب نیز به اندازۀ طول روز نوزاد را شیر دهید.
- از تغذیه اضافی نوزاد از طریق شیشه شیر پرهیز کنید. این کار باعث کاهش نیاز نوزاد به مکیدن پستان و در نتیجه کاهش تولید شیر می‌شود.
- از استفاده از پستانک یا پستان مصنوعی خودداری کنید.
نکاتی برای افزایش جریان شیر در هنگام شیردهی:
- استرس ممکن است مانع خروج شیر شود. بنابراین، در وقتی آرام شیردهی کنید.
- تکنیک‌های آرامش‌بخش و تجسم کردن می‌توانند کمک‌کننده باشند. نفسی عمیق و آرام بکشید. خود و نوزادتان را در جایی آرام و گرم با جریان شیر کافی تجسم کنید.
- اگر در جایی جدا از نوزادتان هستید و شیر خود را می‌دوشید، سعی کنید آرام باشید و به او فکر کنید. می‌توانید به عکس او نگاه کنید، یا لباس‌هایش را ببویید. این به تحریک خروج شیر کمک خواهد کرد.
- چند دقیقه قبل از شروع شیردهی، به‌آرامی سینه‌های خود را ماساژ دهید. دست‌هایتان را روی سینه‌ها به سمت پایین به طرف نوک پستان بکشید. به یاد داشته باشید که قبل از شروع دست‌هایتان را گرم کنید.
- پارچه گرم روی سینه‌هایتان قرار دهید، یا قبل شیردهی دوش آب گرم بگیرید. گرما می‌تواند به افزایش جریان خون به پستان‌ها کمک کرده و جریان شیر را آسان‌تر کند.
- بهترین زمان در روز برای شیردهی از زنی به زنی دیگر متفاوت است، اما پستان‌ها در صبح احساس پُری بیش‌تری دارند.
اگر نوزادتان زودرس ویا ناتوان است و از ابتدا نمی‌تواند از شیرتان تغذیه کند، می‌تواند از تماس پوست با پوست با شما برخوردار شود. این عمل بدنتان را برای تولید شیر تحریک می‌کند. همچنین، می‌تواند شروع خوبی برای نوزاد بوده و حجم شیر تولیدی برای هفته‌های بعدی را افزایش دهد.
رژیم غذایی دوران شیردهی
در دوران شیردهی برای حفظ تولید شیر و سلامت خود، روزانه به ۳۰۰ تا ۵۰۰ کالری بیشتر نیاز دارید. بهترین رژیم غذایی برای مادران شیرده، رژیم غذایی ساده، طبیعی، سالم و متعادل که غنی از میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل می‌باشد، است. اگر بدنتان کم‌آب شود، شیر کم‌تری تولید می‌کند؛ بنابراین همیشه بطری آب به همراه داشته باشید. همچنین، باید روزانه ۱۰ میکروگرم ویتامین D مصرف کنید.
از مصرف بیش از حد کافئین بپرهیزید، زیرا کافئین از طریق شیر به نوزاد منتقل شده و می‌تواند در سیستم او انباشته می‌شود. اکثر نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، نسبت به مصرف مواد غذایی تند توسط مادر بی‌تفاوتند. درواقع، برخی کارشناسان معتقدند نوزاد از برخی تنوع‌ها لذت می‌برد. هیچ غذایی که توسط مادر مصرف می‌شود، برای نوزادان مشکل‌ساز نیست؛ بنابراین، نیازی به محدود کردن مواد غذایی مصرفی نمی‌باشد. اما اگر به‌نظر برسد که نوزادتان هنگام مصرف مواد غذایی خاصی توسط شما (برای مثال: محصولات لبنی) نفخ می‌کند یا ناراحت و حساس می‌شود، سعی کنید آن غذای مشکوک را برای مدتی مصرف نکنید تا ببینید که آیا بدون وجود آن در شیر مادر مشکلش بهتر می‌شود یا خیر.
مشکلات شیردهی و راه‌های مقابله
درد نوک پستان؛ در هفته‌های اول شیردهی ممکن است نوک پستان‌ها اندکی دردناک شوند. برای جلوگیری از این مورد، توجه داشته باشید که دهان نوزاد هنگام شیردهی به‌طور صحیح با نوک پستان چفت شده باشد و بعد از اتمام شیردهی از یک انگشت خود برای جداسازی دهانش استفاده کنید. اگر درد همچنان ادامه داشته باشد، از کامل انجام شدن شیردهی و خالی شدن مجرای شیر اطمینان حاصل کنید. در غیر اینصورت، سینه‌هایتان بزرگ، متورم و دردناک می‌شود. می‌توانید از کیسۀ یخ برای تسکین موقت درد استفاده کنید.
نوک پستان خشک و ترک خورده؛ از استفاده از صابون، کرم‌های معطر و لوسیون‌های الکلی اجتناب کنید. می‌توانید از لانولین (روغن پشم گوسفند) به آرامی استفاده کنید، ولی دقت کنید قبل شیردهی حتما به آرامی نوک پستان را بشویید.
نگرانی در مورد تولید شیر کافی؛ یک قاعدۀ کلی این است که نوزادانی که روزانه شش الی هشت بار پوشک خود را خیس می‌کنند، به احتمال خیلی زیاد مقدار کافی شیر دریافت می‌کنند. از استفاده از شیر خشک به‌عنوان مکملی برای شیر مادر خودداری کنید و هرگز به نوزاد خود آب خالص ندهید. بدن برای تولید شیر کافی به شیردهی مکرر و منظم نیاز دارد. برخی زنان به اشتباه فکر می‌کنند که به دلیل کوچک بودن سینه‌هایشان نمی‌توانند شیر بدهند، اما سینه‌های کوچک به اندازۀ سینه‌های بزرگ می‌توانند شیر تولید کنند. تغذیه خوب، استراحت فراوان و نوشیدن آب کافی نیز می‌توانند کمک‌کننده باشند.
پمپ کردن و ذخیره شیر (به‌ویژه در مادران شاغل)؛ می‌توانید با دست ویا پمپ پستان شیر خود را بدوشید. ممکن است روزها یا هفته‌ها طول کشد تا نوزاد بتواند از شیشه شیر استفاده کند. بنابراین، اگر شاغل هستید و مجبورید سر کار برگردید، شروع به تمرین کنید. شیر مادر در صورت نگهداری در یخچال می‌تواند تا دو روز مورد استفاده قرار گیرد. همچنین می‌توانید تا شش ماه به صورت یخ‌زده نگه دارید. برای یخ‌گشایی و گرم کردن شیر از مایکروویو استفاده نکنید؛ این عمل ویژگی تقویت‌کننده ایمنی را از بین می‌برد و باعث می‌شود قسمت چربی شیر بیش از حد داغ شود. برای یخ‌گشایی شیر می‌توانید از یخچال یا کاسۀ آب گرم استفاده کنید.
نوک پستان معکوس؛ نوک پستان معکوس هنگامی که نوک پستان را می‌گیرید به سمت بیرون قرار نمی‌گیرد. پزشک توصیه‌های لازم برای انجام شیردهی موفق را ارائه خواهد داد.
بزرگی پستان‌ها؛ پر بودن پستان‌ها طبیعی و سالم است. این حالت رخ می‌دهد به این دلیل که سینه‌ها پر از شیر شده و نرم و قابل انعطاف می‌شوند. بزرگی پستان‌ها به این معناست که تعداد زیادی رگ خونی در سینه‌ها تجمع پیدا کرده است. این باعث می‌شود مایع در پستان‌ها جمع شده و منجر به دردناکی و تورم شود.
مجراهای مسدود شده؛ یک نقطه زخم مانند روی سینه که ممکن است قرمز و گرم باشد، می‌تواند نشانۀ گرفتگی مجرای شیر باشد. این مشکل را اغلب می‌توان با کمپرس گرم و ماساژ ملایم برطرف کرد. شیردهی مکرر نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد.
عفونت پستان؛ این مورد گاهی اوقات به دلیل ورود باکتری به پستان، اغلب از طریق نوک پستان ترک خورده بعد از شیردهی، رخ می‌دهد. اگر روی سینه خود نواحی زخم به همراه علائم شبیه علائم آنفلوانزا مانند تب و خستگی مشاهده کردید، به پزشکتان مراجعه کنید. آنتی‌بیوتیک معمولا برای درمان عفونت پستان لازم است، اما می‌توانید در عین داشتن عفونت و مصرف آنتی‌بیوتیک به شیردهی ادامه دهید. برای تسکین دردناکی پستان، روزانه چهار بار و هر بار به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه حرارت مرطوب به نواحی زخم اعمال کنید.
استرس؛ اضطراب و استرس بیش از حد می‌تواند در پایین بودن رفلکس دخالت داشته باشد. آزادسازی شیر به درون مجراهای شیر، فرایند طبیعی بدن است و ناشی از آزادسازی هورمون‌ها هنگام شیردهی می‌باشد. همچنین می‌تواند ناشی از شنیدن صدای گریه نوزاد ویا فکر کردن به نوزاد باشد. تا حد امکان قبل و در طول شیردهی آرامش داشتن می‌تواند به خروج راحت‌تر شیر کمک کند و این نیز به نوبۀ خود به آرامش نوزاد کمک می‌کند.
نوزادان نارس؛ این نوزادان ممکن است نتوانند شیر مادر را بمکند. در برخی موارد، مادران می‌توانند شیر خود را دوشیده و از طریق شیشه شیر یا لوله نوزاد را تغذیه کنند.
علائم هشداردهنده؛ شیردهی فرایندی طبیعی و سالم می‌باشد، ولی در صورت مشاهدۀ موارد زیر با پزشک خود تماس بگیرید:
- سینه‌هایتان به‌طور غیرمعمول قرمز، متورم، سخت و زخمی شوند.
- ترشحات غیرمعمول و خونریزی از نوک پستان داشته باشید.
- احساس کنید که نوزادتان افزایش وزن یا شیر کافی دریافت نمی‌کند.
مقالۀ مرتبط: چگونه شیردهی را متوقف کنیم: ۹ راهکار برای از شیر گرفتن کودک
شیر خشک
نوزادانی که از شیر خشک تغذیه می‌کنند، درواقع نیاز به مصرف کم‌تری دارند، زیرا شیر خشک به آسانی شیر مادر هضم نمی‌شود. معایب شیر خشک هزینه و کمبود آنتی‌بادی‌های مادری مبارز علیه عفونت‌ها است و این یک واقعیتی است که هیچ شیر خشکی نمی‌تواند ترکیب ایده‌آل شیر مادر را داشته باشد.
تغذیه با شیر مادر به صورت انحصاری، تغذیه‌ای ایده‌آل و کافی برای رشد و تکامل مطلوب نوزاد تقریبا در شش ماه اول زندگی می‌باشد. علاوه‌براین، توصیه می‌شود تغذیه با شیر مادر حداقل تا ۱۲ ماهگی ادامه یابد. نوزادانی که قبل از ۱۲ ماهگی از شیر مادر گرفته می‌شوند، نباید با شیر گاو تغذیه شوند، بلکه باید شیر خشک آهن‌دار مخصوص نوزاد دریافت کنند.
مکمل کردن شیر خشک با شیر مادر اغلب نادیده گرفته می‌شود؛ اگرچه ممکن است در مواردی که مادر شیر کافی تولید نمی‌کند ویا نوزاد نمی‌تواند به‌خوبی از شیر مادر استفاده کند، کمک‌کننده و مفید باشد.
داروهایی که در دوران شیردهی نباید مصرف شوند
برخی داروها می‌توانند شیردهی را تحت تاثیر قرار دهند. داروهایی که به‌طور متداول مصرف می‌شوند و ممکن است سبب قطع تولید شیر شوند، عبارتند از: آنتی‌هیستامین‌ها، دِکنژستانت‌ها، دیورتیک‌ها (ادرارآورها)، قرص‌های ضدبارداری هورمونی دارای استروژن و برخی داروهای کاهش وزن. با پزشک خود دربارۀ داروهای جایگزینی مشورت کنید.
مقالۀ مرتبط: نکاتی درمورد مصرف دارو به هنگام شیردهی
منابع:
