ساقه مغز فعالیتهای حیاتی بدن از جمله نفس‌کشیدن،بلع و تعادل را کنترل می‌کند. انسداد یا خونریزی در ساقه مغز می‌تواند سبب بروز سکته ساقه مغز شود که نتیجتاً می‌تواند موجب تحت تاثیر قرار گرفتن این فعالیتهای حیاتی شود.
در این مقاله ما یک بررسی کلی راجع به علائم سکته ساقه مغز،روشهای تشخیص و درمان و چشم انداز کلی این بیماری خواهیم داشت.
سکته ساقه مغز چیست؟
طبق بیانیه WHO سکته مغزی دومین علت اصلی مرگ و سومین علت اصلی ناتوانی در سراسر جهان است.
سکته مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که خونرسانی به قسمتی از مغز دچار اختلال می‌شود که یا در اثر انسداد یکی از این رگ‌ها و یا نشت خون اتفاق میفتد.
ساقه مغز در قسمت انتهایی مغز قرار داشته و مسئول گرفتن و فرستادن اطلاعات به سراسر بدن است.
مقاله‌ی مرتبط: هر آنچه باید در مورد سکته‌ی مغزی بدانید
ساقه مغز فعالیتهای حیاتی بدن را کنترل می‌کند:
- تنفس
- بلع
- حرکات چشم
- حرکات و حس‌های صورت
- شنوایی
- ضربان قلب
- فشار خون
سکته ساقه مغز می‌تواند فعالیتهای اساسی بدن شخص را تحت تاثیر قرار دهد و در دراز مدت سبب بروز مشکلات پیچیده‌تری بشود.
انواع سکته مغزی
دو نوع اصلی سکته وجود دارد که هر دو می‌تواند سلول‌های ساقه مغز را تحت اثر قرار دهد:
سکته مغزی ایسکمیک
سکته مغزی ایسکمیک زمانی رخ می‌دهد که با ایجاد لخته خون در یکی از رگهای غذارسان سر یا گردن خونرسانی به سلول‌های ناحیه‌ای از مغزی متوقف شود.
سکته مغزی ایسکمیک متداول ترین نوع سکته بوده و ۸۷% کل سکته‌ها تشکیل می‌دهد.حدود ۱۰ درصد از سکته‌های مغزی ایسکمیک در ناحیه ساقه مغز اتفاق می‌افتد.
“حمله ایسکمیک گذرا”که نیم سکته نیز نامیده می‌شود زمانی اتفاق می‌افتد که خونرسانی به سلول‌های مغز دچار اختلال جزئی می‌شود. حمله ایسکمیک گذرا علائم خفیف‌تری نسبت به خود حمله ایسکمیک دارد و بیشتر این علائم طی چند ساعت از بین می‌روند.
سکته مغزی هموراژیک
در سکته مغزی هموراژیک، خون از یکی از شریان‌های مغزی به داخل مغز خونریزی می‌کند. این اتفاق به علت ترکیدن یک شریان ضعیف‌شده و خونریزی آن به بافت مغزی اطراف رخ می‌دهد. فشار ناشی از این خونریزی سلول‌های مغزی را تخریب کرده و بافت تخریب‌شده قادر به انجام عملکرد صحیح خود نخواهد بود.
سکته مغزی هموراژیک نسبت به سایر انواع سکته‌ها کمتر اتفاق می‌افتد با این‌حال ۴۰درصد از مرگ‌هایی که در اثر سکته اتفاق می‌افتد در این دسته جای می‌گیرند.
مقاله‌ی مرتبط: سکته مغزی هموراژیک
علائم سکته ساقه مغز
از آنجایی که ساقه مغز تعداد زیادی از اعمال حرکتی بدن را کنترل می‌کند از این‌رو آسیب این ناحیه سبب بروز علائم مختلفی می‌شود.
سکته ساقه مغز می‌تواند فعالیتهای حیاتی بدن را تحت تاثیر قرار دهد:
- تنفس
- بلع
- ضربان قلب
ساقه مغز سیگنال‌های مختلفی از نواحی مغزی می‌گیرد و آنها را به نقاط مختلف بدن می‌فرستد. سکته ساقه مغز این فعالیت‌ها را نیز دچار اختلال می‌کند که در اثر آن افراد علائم فیزیکی مشاهده می‌کنند مانند بی‌حسی یا ضعف در ناحیه صورت،دست‌ها یا پاها.
سایر علائم رایج نشان‌دهنده سکته‌مغزی شامل:
- ضعف
- سرگیجه
- عدم تعادل
- دوبینی یا تار دیدن
- مشکلات بلعی و حرف زدن
- سردرد
- پریشانی
تشخیص سکته ساقه مغز
اگر بیماری علائم ظاهری سکته ساقه مغز را نشان دهد پزشک معالج تصویربرداری از مغز را برای شخص تجویز می‌کند مانند سی-تی اسکن یا ام-ار-آی تا تشخیص دهد که سکته ایسکمیک است یا هموراژیک.
همچنین پزشک می‌تواند دستورات اضافی مانند آزمایش خون، اکوکاردیاگرام،اولتراسوند کاروتید و آنژیوگرافی مغزی را صادر کند.
عوارض
به علت اینکه ساقه مغز مسئولیت چندین عملکرد حیاتی بدن را بر عهده دارد، سکته مغزی در این ناحیه مغز می تواند اثرات ویران کننده ای بر مهارت‌ها و فرآیندهای حیاتی مانند حرکت چشم، گفتار و استدلال فضایی داشته باشد.
یک نوع نادر، اما شدید از سکته مغزی ساقه مغز، ممکن است منجر به ایجاد یک سندرم قفل شونده در بدن شود که موجب فلج کامل بدن به غیر از عضلات کنترل‌کننده حرکات چشم شود.
درمان
سکته مغزی یک مورد اورژانسی است. که نیازمند درمان سریع برای حفظ جان و کاهش عوارض بعدی در بیمار است.
شیوه درمان به نوع،موقعیت و شدت سکته بستگی دارد:
سکته ایسکمیک
درمان سکته ایسکمیک بدین صورت است که جریان خون را از طریق برداشتن لخته دوباره به حالت عادی خود بازمی‌گردانند:
- داروهای ضدلخته مانند فعال کننده پلاسمینوژن بافت(t-PA) که به حل شدن لخته کمک می‌کند و جریان خون را به ناحیه آسیب‌دیده می‌رساند.
- داروهای ضد انعقاد مانند آسپیرین
- درمان Endovascular، که یک روش جراحی است و شامل استفاده از ابزارهای مکانیکی برای حذف لخته های خون است.
- دستگاه های دیگر مانند بالن ها یا استنت ها، که می توانند برای باز کردن رگ های خونی تنگ شده و بهبود جریان خون استفاده شوند.
سکته هموراژیک
درمان سکته هموراژیک از طریق کنترل خونریزی و کاهش فشار بر مغز صورت می‌گیرد. روشهای درمانی شامل:
- داروهای کنترل فشار خون و جلوگیری از تشنج
- آمبولیزاسیون کویل که یک روش جراحی است که طی آن به ایجاد یک لخته در رگ ضعیف شده کمک می‌کنند. لخته تشکیل شده خونریزی را کاهش داده و موقتاً مانع بازشدن مجدد رگ خونی می‌شود.
زمانیکه خونریزی تحت کنترل قرار گرفت ممکن است پزشک با عمل جراحی به بازسازی رگ آسیب‌دیده بپردازد.
ریسک فاکتورهای سکته
هر شخصی می‌تواند دچار سکته مغزی شود اما بعضی فاکتورهای ژنتیکی از جمله سابقه خانوادگی،جنسیت،نژاد و سن جزو فاکتورهایی هستند که در بروز سکته نقش دارند.
طبق بیانیهانجمن سکته آمریکا زنان بیشتر از مردان در معرض سکته مغزی بوده و به میزان بیشتری در اثر سکته می‌میرند.
بعضی فاکتورها که فقط شامل خانم‌ها می‌شوند عبارتند از:
- استفاده از درمان‌های جایگزین هورمونی
- استفاده طولانی مدت از قرصهای ضد بارداری به همراه سیگار کشیدن
- بارداری
مقاله‌ی مرتبط: قرصهای کنترل حاملگی باعث افزایش خطر سکته مغزی می‌شوند
از لحاظ نژادی افراد با تبار آفریقایی-آمریکایی و اسپانیایی بیشتر در معرض سکته مغزی هستند.
بیشتر سکته‌های مغزی در سنین بالای ۶۵ سال رخ می‌دهد. با این‌حال تحقیقات نشان می‌دهد که میزان مراجعین با سکته مغزی و بستری در بیمارستانها در سنین پایین به طور چشمگیری افزایش یافته است.
شرایط افزایش دهنده احتمال سکته مغزی:
- فشارخون بالا
- کلسترول حون بالا
- فیبریلاسیون دهلیزی
- دیابت
- چاقی
- مشکلات قلبی عروقی
- شیوه زندگی غلط
کنترل فاکتورهای ژنتیکی از عهده ما خارج است اما با بهبود شیوه زندگی می‌توان از احتمال وقوع سکته جلوگیری کرد. رفتارهایی که سبب افزایش فشارخون ویا احتمال پیدایش لخته می‌شوند موجب وقوع سکته ساقه مغز خواهند شد.
این رفتارها شامل:
- استعمال تنباکو
- استفاده افراطی از الکل
- استفاده غیرمجاز از داروها
- عدم تحرک و یکجا نشینی
- رژیم غذایی نادرست
پیشگیری
به طور تقریبی حدود ۸۰ درصد سکته‌ها قابل پیشگیری‌اند. مردم می‌توانند با اعمال تغییرات زیر در سبک زندگی خود احتمال بروز سکته را کاهش دهند:
- بررسی میزان چربی و کلسترول خون
- کنترل میزان فشارخون از طریق روشهای درمانی و تغییرات رفتاری
- کنترل شرایط سلامتی مانند بیماری های چون دیابت
- ترک سیگار
- داشتن رژیم غذایی کم چرب و با سدیم کم
- خوردن ۵ وعده میوه و سبزیجات
- ورزش منظم
بازیابی بعد از سکته
سکته ساقه مغز می تواند منجر به بروز عوارض شدید در درازمدت شود. داروها و تغییرات رفتاری می تواند به کاهش خطر سکته در آینده کمک کند. بعد از سکته فیزیوتراپی می تواند قدرت عضلانی، هماهنگی و در نهایت بازیابی مهارت های حرکتی از دست رفته را بهبود بخشد.
کاردرمانی می‌تواند به بهبود توانایی های شناختی شخص مانند حافظه، حل مسئله و قضاوت کمک کند.
بعضی از افرادی که سکته ساقه مغز تجربه کرده‌اند ممکن است به مشاورهای روانی نیاز داشته باشند تا به حالت متناسب‌تری بازگردند.
