مولتیپل اسکلروزیس (MS) یک بیماری پیشرونده‌ی سیستم عصبی مرکزی است. این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به اعصاب سالمِ مغز و نخاع حمله می‌کند. با توجه به انجمن ملی مولتیپل اسکلروزیس، این بیماری بیش از ۲.۳ میلیون نفر در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
مقاله‌ی مرتبط: از من بپرس: بیماری MS و آنچه باید درباره‌ی آن بدانید
علائم ام اس به طور گسترده‌ای متفاوت است و می‌تواند از خفیف تا ناتوان کننده‌ی شدید باشد. این بیماری می‌تواند خستگی، بی حسی، سوزن سوزن شدن بدن، مشکلات بینایی، از دست دادن تحرک و فلجی را ایجاد کند.
اگر چه درمانی برای ام اس فعلا در دست نیست اما می‌توان به مدیریت بیماری کمک کرد و پیشرفت آن را کندتر ساخت. مداخله‌ی به موقع بهترین فرصت را برای مقابله با ناتوانی طولانی مدت این بیماری ارائه می‌دهد. بنابراین، تشخیص علائم اولیه‌ی ام اس ضروری بوده و همراه با مراقبت پزشکی است.
علائم و نشانه‌های اولیه
اکثر افراد مبتلا به ام اس اولین علائم خود را در ۲۰ یا ۳۰ سالگی تجربه می‌کنند. برخی از رایج‌ترین نشانه‌های اولیه عبارتند از:
تغییر حواس بینایی
موسسه‌ی ملی اختلالات عصبی و سکته‌ی مغزی در ایالات متحده گزارش می‌دهد که مشکلات بینایی اغلب نشانه‌ی اولیه‌ی ام اس است؛ چراکه التهاب بر روی اعصاب بینایی تاثیر می‌گذارد.
این تغییرات بینایی عبارتند از:
- تاری دید
- دید دوگانه
- از دست رفتن رنگ‌بینی قرمز و سبز
- از دست دادن بینایی
- درد چشم هنگام نگاه کردن به بالا یا به طرف
خستگی و ضعف
اغلب افراد مبتلا به ام اس احساس خستگی و ضعف دارند. آسیب عصبی در ستون فقرات باعث خستگی طولانی مدت یا مزمن می‌شود. ضعف معمولا قبل از گسترش به سایر قسمت های بدن، پاها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این علامت ممکن است چندین هفته طول بکشد یا اینکه گذرا باشد.
گز گز و بی حسی
گز گز شدن و بی حسی از دیگر علائم هشدار دهنده‌ی اولیه‌ی ام اس می‌باشد. این علائم اغلب در موارد زیر رخ می‌دهد:
- بازوها
- صورت
- انگشتان
- پاها
در ابتدا، بی‌خوابی و سوزن سوزن شدن بدن ممکن است خفیف باشد اما در طول زمان می‌تواند شدیدتر شود. اغلب اوقات این علائم ناتوان کننده نیستند و بدون نیاز به درمان هستند.
درد و اسپاسم
در دو سوم افراد مبتلا به ام اس در سراسر جهان، داشتن دردِ مربوط به بیماری گزارش شده است. بیمار ممکن است درد کوتاه یا طولانی مدتی داشته باشد.
نمونه‌هایی از درد کوتاه مدت عبارتند از:
- احساس درد در صورت (نورالژی تری ژمینال)
- احساس کوتاهی از شوک الکتریکی از پشت سر به پایین ستون فقرات (نشانه‌ی لرمیت یا حساسیت الکتریکی)
- احساس سوزش یا سوزن سوزن شدن در اطراف بدن (درد نوروپاتیک)
درد مزمن باعث احساس سوزش، درد و یا سوزن سوزن شدن می‌شود. اسپاسم عضلانی و حرکات سریع پاها و بازوها نشانه‌ی شایع این بیماری است.
سرگیجه و از دست دادن تعادل
مشکلات سرگیجه و تعادل در بسیاری از افراد مبتلا به ام اس تاثیر گذار است. بیماران ممکن است احساساتی نظیر موارد زیر را تجربه کنند:
- از حال رفتن و بیهوشی
- حواس پرتی
- احساس تهوع
- ضعف و بیحالی
این علائم می‌تواند سبب شود افراد تعادل خود را از دست بدهند و راه رفتن برایشان سخت شود.
به طور معمول، افراد مبتلا به ام اس دچار سرگیجه می‌شوند، به گونه‌ای که احساس می‌کنند محیط اطرافشان در حال چرخش است. این اتفاق زمانی می‌افتد که ضایعات بر قسمت‌هایی از مغز که به تنظیم تعادل اختصاص دارند تاثیر بگذارد.
مشکلات مثانه و روده
اکثر افراد مبتلا به ام اس دارای برخی اختلالات عملکردی مثانه هستند. مشکلات مثانه زمانی اتفاق می‌افتد که آسیب‌های ایجاد شده بر سیگنال‌های عصبی‌ای تاثیر می‌گذارد که عملکرد مثانه و مجاری ادراری را تحت کنترل خود دارند.
علائم معمولا عبارتند از:
- افزایش فرکانس ادراری
- نیاز شدید به تخلیه‌ی ادرار
- مشکل در شروع دفع ادرار
- ادرار شبانه
- بی‌اختیاری در ادرار
- مشکل در تخلیه‌ی کامل مثانه
مشکلات مربوط به روده کمتر از موارد موجود مثانه در افراد مبتلا به ام اس دیده شده است اگرچه بعضی از بیماران مبتلا به اسهال، یبوست یا از دست دادن کنترل روده می‌شوند.
مشکلات جنسی
تحریک جنسی در سیستم عصبی مرکزی آغاز می‌شود؛ زمانی که مغز پیام‌هایی را به ارگان‌های جنسی می‌فرستد.
آسیب به این اعصاب باعث می‌شود برخی از افراد مبتلا به ام اس علائم تغییرات در میل جنسی، فعالیت جنسی و توانایی اوج لذت جنسی را در خود مشاهده کنند. همچنین علائم دیگر ام اس مانند خستگی و درد ممکن است میل جنسی را کاهش دهد.
تغییرات شناختی و عاطفی
تقریبا نیمی از همه‌ی افراد مبتلا به ام اس متوجه تغییرات شناختی می‌شوند که بر آن‌ها تأثیر می‌گذارد:
- توانایی تمرکز
- استدلال انتزاعی
- ظرفیت توجه
- حافظه
- مهارت‌های حل مسئله
- سرعت پردازش اطلاعات
مقاله‌ی مرتبط: تاثیر شدت بیماری بر بروز اختلالات شناختی در مبتلایان به MS
مشکلات بهداشتی عاطفی نیز رایج هستند، از جمله افسردگی، استرس و اضطراب. این مسائل ممکن است در افراد تحت تاثیر بیماری ام اس و یا سایر شریط مشاهده شود.
علائم دیگر
علائم دیگری که افراد مبتلا به ام اس به آن‌ها مبتلا هستند عبارتند از:
- مشکلات تنفسی
- سردرد
- از دست دادن شنوایی
- خارش
- تشنج
- مشکلات گفتاری
- لرزش
- مشکل بلع
- مشکلات راه رفتن
عوامل خطر
ام اس یک بیماری خود ایمنی است که به سیستم عصبی مرکزی آسیب می‌رساند. علت دقیق آن مشخص نیست اما عوامل ژنتیکی و محیطی در شروع آن نقش مهمی دارند.
عواملی كه خطر ابتلا به ام اس را افزايش می‌دهد عبارتند از:
- سن: ام اس معمولا در سنین ۲۰ یا ۳۰ سالگی در افراد را مشاهده می‌شود، هرچند که در هر سنی ممکن است رخ دهد.
- جنسیت: این بیماری حداقل دو برابر بیشتر در زنان نسبت به مردان دیده می‌شود.
- سابقه‌ی خانوادگی: در فرد معمولی احتمال ابتلا به ام اس ۱ درصد است. با این حال، اگر یک عضو از خانواده‌ی نزدیک این بیماری را داشته باشد، این احتمال ابتلا به ۲.۵ تا ۵ درصد می‌رسد.
- عفونت: چندین ویروس ممکن است در بروز این بیماری تاثیرگذار باشند؛ از جمله ویروس اپشتین بار.
- سایر بیماری های خودایمنی: افراد مبتلا به بیماری‌های خود ایمنیِ دیگر مانند بیماری تیروئید یا دیابت نوع ۱، خطر ابتلا به ام اس کمتری دارند.
- منطقه‌ی جغرافیایی: ام اس در آب و هوای معتدل بیشتر از مناطق آفتابی رایج است. در ایالات متحده، این وضعیت در ایالات شمالی رایج است.
- قومیت: مردم سفید پوست، به خصوص اروپای شمالی، به احتمال زیاد توسعه دهنده‌ی این بیماری هستند. کسانی که از میراث آفریقایی، آسیایی و یا بومی آمریکا هستند کمترین احتمال ابتلا به این بیماری را دارند.
- سیگار کشیدن: در افرادی که سیگار می‌کشند ممكن است خطر ابتلا به ام اس بیشتر باشد.
مقاله‌ی مرتبط: بررسی ارتباط میان ویروس اپشتین بار و بیماری MS
زمان مراجعه به دکتر
هر کسی که علائم اولیه ام اس را داشته باشد باید بدون هیچ گونه تاخیری با پزشک مشورت کند. آسیب به سیستم عصبی مرکزی می‌تواند حتی قبل از اینکه فرد علائم خود را تجربه کند، رخ دهد.
تشخیص و درمان اولیه می‌تواند بهترین شانس جلوگیری از معلولیت را برای بیماران فراهم سازد. بسیاری از درمان‌ها می‌توانند به پیشرفت بیماری ام اس و کاهش علائم آن مانند درد، خستگی و مشکلات مثانه کمک کنند.
مقاله‌ی مرتبط: زندگی سالم بعضی نشانه‌های MS را از بین می‌برد
