اطلاعات کلیشهای که حدود ۲۰۰ سال است دربارهی نمک میدانیم شاید درست نباشد. این مادهی معدنی نقش مهمی در فشار خون و جریانهای عصبی دارد و هر چه بیشتر آن را مصرف کنیم، تشنهتر خواهیم شد تا آب بیشتری نوشیده و غلظت سدیم را در بدن حفظ نمائیم. در نهایت هم آب به همراه نمک اضافی از کلیهها دفع خواهد شد. این نظریه حسی و ساده است ولی شاید درست نباشد!
تحقیقات جدید روی فضانوردان روسی در محیطی ایزوله برای شبیهسازی فضا، نشان داده است که خوردن نمک زیاد فرد را تشنهتر نمیکند، بلکه او را گرسنهتر خواهد کرد. تحقیقات بعدی نشان دادند که موشها برای جبران دریافت زیاد نمک و باقی ماندن در وزن سالم، ۲۵% کالری بیشتری میسوزانند.
قضیه برمیگردد به سال ۱۹۹۱، جایی که یک دانشجوی پزشکی به نام دکتر تیتز که اکنون متخصص کلیه است تصمیم گرفت در یک کورس فیزیولوژی در شرایط غیرعادی شرکت نماید. در این کورس ۲۸ روزه فضانوردان در محیطی ایزوله شبیه فضا از لحاظ فیزیولوژیک مورد بررسی قرار گرفتند. دکتر تیتز چیزی را در این کورس مشاهده کرد که با دانستههایش از فیزیولوژی پزشکی همخوانی نداشت. میزان ادرار دفعی افراد در آزمایش در دورهای ۷ روزه بالا و پائین میرفت.
پس از آن دکتر تیتز در سال ۱۹۹۴ برای تحقیق مشابه دیگری به روسیه رفت که این یکی ۱۳۵ روزه بود. در طول چرخهای ۲۸ روزه، میزان نگهداری سدیم در بدن و ادرار تولیدی با هم ارتباط چندانی نداشتند. او این تحقیقات را شکبرانگیز خواهند.
در تحقیقات درازمدت بعدی در ۲۰۰۶، کمی از مسأله حل شد. در یکی از این تحقیقات میزان نمک موجود در رژیم غذایی از ۱۲ به ۹ و از ۹ به ۶ رسید. گروه دیگری همان ۱۲ گرم خود را مصرف میکرد. همانطور که در کتب مرجع است، هرچقدر سدیم افزایش پیدا میکرد، میزان ادرار نیز زیادتر میشد تا سدیم خون ثابت باقی بماند. ولی دریافت مایع آزاد آنها را شگفتزده کرد!
در مدت طولانی با افزایش غذا در نمک، میزان آب نوشیدنی کاهش هم مییافت. تنها توجیهی که دکتر تیتز توانست به این معما نسبت دهد این بود که بدن خودش آب تولید میکند تا از طریق ادرار به همراه نمک دفع نماید.
گلهی دیگری که افراد مورد آزمایش داشتند این بود که با افزایش نمک بیشتر احساس گرسنگی میکردند. بررسی ادرارها نشان داد که میزان گلوکوکورتیکوئیدها نیز در این افراد افزایش یافته است. این هورمونها اثر بزرگی در متابولیسم و سیستم ایمنی دارند. به همین خاطر دکتر تیتز آزمایش دیگری را راه انداخت.
موشهای آزمایشگاهی با افزایش نمک در بدن ادرار بیشتری دفع میکردند ولی آب کمتری مینوشیدند. خب پس این آب از کجا میآید؟ هورمونهای گلوکوکورتیکوئیدی چربی و ماهیچهها را بیشتر تجزیه کرده و آب هم تولید میکنند. این پروسه نیازمند انرژی است که آن هم با ۲۵% افزایش کالریهای دریافتی تأمین میشود.
پس مطابق قبل قبول داریم که افزایش نمک در غذا با دفع آب بیشتری همراه است ولی نه از طریق نوشیدن آن، بلکه با تجزیهی بیشتر بافتهای بدن ولی کسی نباید برای کاهش وزن این را امتحان کند؛ چون گلوکوکورتیکوئیدها اثرات زیاد جالبی ندارند (پوکی استخوان، دیابت نوع ۲ و مشکلات متابولیکی و ایمنی). ولی هر کسی میداند که خوردن نمک زیاد او را تشنه خواهد کرد. شاید این پاسخ نورونهای دتکتوری در دهان باشد که با نیاز واقعی بدن زیاد کاری ندارند!
با این حال این پروسه پیچیدهتر از این حرفها به نظر میآید. شاید در آینده باز هم نظرات دانشمندان عوض شود!