اکنون که مرگ ناشی از اعتیاد به هروئین در آمریکا به شدت افزایش یافته است، گروهی از محققان اعلام کرده‌اند که احتمالا به ساخت واکسنی که بتواند جلوی خواص بسیار معتاد‌کننده این ماده را بگیرد، قدمی نزدیک‌تر شده‌اند.
محققان موسسه تحقیقاتی اسکریپس (Scripps research institute – TSRI) که این شیوه ی درمان را پی‌ریزی کرده‌اند می‌گویند این واکسن در نوع خود، اولین موردی است که در میمون‌ها موثر واقع شده و به آزمایش‌های انسانی راه یافته است.
پاول برِمِر (Paul Bremer) فارغ‌التحصیل موسسه ی TSRI و اولین نویسنده ی تحقیق درباره واکسن می‌گوید:
این واکسن مولکول‌های روان‌گردانی را که هروئین تولید می‌کند متوقف کرده و از انتشار و رسیدن آن‌ها به مغز جلوگیری کند. این واکسن در واقع از مکانیسم‌های دفاعی خود بدن استفاده می‌کند تا اثر دارو را خنثی کند.
این تحقیق در دوم ژوئن در مجله ی American chemical society منتشر شده است.
هروئین با تحریک گیرنده‌های اوپیوئید (opioid) در سیستم عصبی، نئشگی ایجاد کرده و حالت سرخوشی و خوشحالی را در فرد القا می‌کند. خطر دارو در این است که می‌تواند سیستم‌های بدن را به حالت استراحت بیش از حد در آورده و در نتیجه، باعث کاهش تنفس شود. یکی از علل شایع مرگ در افرادی که در مصرف هروئین زیاده‌روی می‌کنند، ایست تنفسی است؛ یعنی فرد نفس نکشیده و می‌میرد.
مراکز جلوگیری و کنترل بیماری‌ها (CDC) در آمریکا گزارش کرده اند که مرگ ناشی از اعتیاد به هروئین از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ بیش از چهار برابر شده، بطوریکه در سال ۲۰۱۵ نزدیک ۱۳۰۰۰ نفر در آمریکا به این دلیل فوت کرده‌اند.
واکسن جدید به این صورت طراحی شده است که بخشی از مولکول هروئین را شبیه‌سازی کرده و به سیستم ایمنی بدن بیاموزد تا هروئین را به عنوان یک ماده خارجی تلقی کرده و با آن مانند یک ویروس یا باکتری مبارزه کند. با این راه، آنتی‌بادی‌های خود بدن هروئین را در بدن متوقف کرده و از ایجاد حالت سرخوشی در فرد مصرف‌کننده جلوگیری می‌کنند.
محققان گفته‌اند که خوشبختانه این مکانیسم، فرد مصرف‌کننده را از مصرف دوباره ی این ماده دلسرد و منصرف می‌کند.
سرپرست مطالعه، کیم جاندا (Kim Janda) پروفسور شیمی در TSRI می‌گوید:
در بیان ساده، در طی پنجاه سال اخیر، واکسن‌ها بیش از هر دوره ی درمانی دیگر، جان مردم را نجات داده‌اند.
گروه پروفسور جاندا بیش از ۸ سال است که برای در تلاش هستند تا واکسنی برای هروئین بسازند و اخیرا توانسته‌اند آن‌را با موفقیت بر روی موش‌ها تست کنند. در آخرین آزمایش، محققان در دانشگاه commonwealth ویرجینیا، سه دوز از واکسن هروئین را به چهار میمون رزوس تزریق کرده‌اند.
بر اساس نتایج حاصل این آزمایشات، واکسن توانسته است اثرات هروئین را در میمون‌ها محدود کند. آنچه اهمیت بیشتری دارد این است که دو تا از چهار میمون، که هفت ماه پیش واکسن را در یک مطالعه ی ساده و آزمایشی دریافت کرده بودند، با دوزهای ثانویه ی واکسن، مقاومت بیشتری نسبت به سرخوشی و نئشگی ناشی از هروئین از خود نشان می‌دادند.
برِمِر در مصاحبه با Live science گفته است:
این بسیار امید‌بخش است، چون واکسن‌های آزمایشی دیگر که با هدف جلوگیری از ایجاد حالت سرخوشی در افراد معتاد به مواد مخدراستفاده شده بودند، با گذر زمان، با کاهش اثرگذاری و پاسخ‌دهی مواجه می‌شدند. بنابراین ما خوشحال هستیم که می‌بینیم با ادامه دادن واکسیناسیون به مدت یک یا دو سال، اثرات و پاسخ واکسن بیشتر از قبل خواهند شد.
هم‌اکنون داروهایی مانند متادون (methadone) و باپرِنورفین (buprenorphine) به معتادان مواد مخدر کمک می‌کنند تا با هوس مصرف مواد مخدر مقابله کنند. داروی دیگری به نام نالترِکسون (naltrexone) که با نام تجاری ویویترول (vivitrol) شناخته می‌شود و برای دوره ی یک ماهه تجویز می‌شود، می‌تواند اثرات هروئین را خنثی کند. اما محققان می‌گویند واکسنی که به تازگی آزمایش شده است، ارزان‌تر بوده و نسبت به داروهای گفته شده اثرات جانبی کم‌تری دارد چون برای خنثی کردن هروئین از سیستم ایمنی خود بدن استفاده می‌کند.
اما پروفسور جاندا تصریح کرده است که واکسن هروئین یک راه‌حل جادویی برای بحران مواد مخدر نخواهد بود. وی افزود که استفاده از واکسن برای درمان اعتیاد را به همه پیشنهاد نمی‌کند. علاوه بر این، معتادان مواد مخدر و هروئین هم ابتدا باید به دنبال کمک برای ترک باشند، سپس واکسن را دریافت کنند.
جاندا گفت:
یکی از نقاط ضعف این واکسن این است که تمایل و هوس افراد معتاد، برای ایجاد سرخوشی ناشی از مصرف مواد را در طولانی مدت از بین نمی‌برد؛ بنابراین، ممکن است فرد پس از مدتی، به داروی دیگری روی بیاورد.
بر اساس گزارشات CDC، استفاده از مواد مخدر ساختگی و ترکیبی در طی سال‌های اخیر افزایش پیدا کرده است. موسسه ملی سوء مصرف دارو اعلام کرده است یکی از داروهایی که ممکن است به طور قاچاق و برای هدف گفته شده استفاده شود، دارویی است به نام فِنتانیل (fentanyl)، مسکِّنی که ۵۰ تا ۵۰۰ بار از مورفین قوی‌تر است. معتادان به هروئین، اغلب برای ترک آن، از فنتانیل استفاده می‌کنند؛ ترکیبی که از مصرف هروئین تنها، بسیار خطرناک‌تر است.
گروه پروفسور جاندا، همچنین برای ساخت واکسنی برای فنتانیل هم تلاش کرده‌اند و آزمایشات نشان داده‌اند که این واکسن نیز بر روی جوندگان و موش‌ها تاثیرگذار است. دکتر برمر گفته است که هدف بعدی، به نوعی مخلوط کردن دو واکسن هروئین و فنتانیل و تولید یک واکسن واحد است.
اکنون، گروه مطالعه ی Scripps در حال مذاکره با شرکت‌های بیوتکنولوژی است تا آزمایشات بالینی را بر روی انسان‌ها انجام دهند.
جاندا به Live Science گفت:
امیدوارم این واکسن در ارتباط با داروهای دیگر مفید واقع شود. درست است که ما درمان‌هایی برای این مشکل داریم اما من معتقدم ما نیاز داریم راه‌حل‌های دیگری برای مقابله با مشکل اعتیاد پیدا کنیم. این، می‌تواند تکه دیگری از پازل ما باشد.
