خلاصه
اندوکاردیت به عفونت لایه‌ی داخلی قلب (اندوکارد) اطلاق می‌شود.
اندوکاردیت عموما هنگامی رخ می‌دهد که باکتری‌ها یا سایر میکروب‌ها از بخشی از بدن شما، برای مثال از دهان، از طریق جریان خوش منتشر شده و به قسمت‌های آسیب دیده از قلب شما متصل گردند. اندوکاردیت رها شده و درمان نشده می‌تواند باعث آسیب دیدن و یا تخریب دریچه‌های قلب شده و به عوارض مهلک و تهدید کننده‌ی حیات منجر شود.
درمان اندوکاردیت شامل آنتی‌بیوتیک و در برخی از موارد جراحی می‌باشد.
اندوکاردیت در افرادی که قلب سالم دارند یک عارضه‌ی غیرمعمول است. بیشترین خطر ابتلا به اندوکاردیت در افرادی است که دریچه‌های قلب آسیب دیده، دریچه‌ی مصنوعی و یا سایر مشکلات قلبی را دارند.
علائم و نشانه‌ها
اندوکاردیت، بسته به اینکه علت عفونت چه‌باشد و کدام قسمت قلب شما درگیر شده‌باشد، می‌تواند به آهستگی و یا به سرعت پیشرفت کند.
اندوکاردیت علائم و نشانه‌های متعدد و مختلفی دارد، اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تب و لرز
- تغییرات صدای‌های قلب و یا ایجاد یک صدای جدید (صدا‌های قلب در اثر برخورد جریان خون با دیواره‌های قلبی ایجاد می‌شود.)
- خستگی
- درد عضلات و مفاصل
- تعریق شبانه
- تنگی نفس
- سرفه‌های مداوم
- ورم و ادم در پا‌ها و شکم
- کاهش وزن بدون علت و ناشناخته
- وجود خون در ادرار (چه بصورتی که قابل مشاهده توسط فرد باشد و چه بصورت تشخیص در زیر میکروسکوپ)
- حساس شدن طحال (طحال ارگانی است در سمت چپ شکم، درست در زیر قفسه‌ی سینه که به مقابله با عفونت‌ها می‌پردازد.)
- گره‌های اوسلر (Osler’s nodes): نقاط حساس و قرمز در زیر پوست انگشتان
- پتشی: نقاط قرمز یا بنفش رنگ در پوست، سفیدی چشم یا در داخل دهان
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟اگر هریک از علائم ذکر شده برای اندوکاردیت در شما ایجاد شد، بی‌درنگ به پزشک مراجعه کنید، بویژه اگر شما ریسک فاکتور‌هایی مانند مشکلات قلبی یا سابقه‌ی اندوکاریت، برای این عفونت وخیم دارید.
اگرچه برخی از بیماری‌های خفیف دیگر نیز می‌تواندد علائمی مشابه آنچه گفته شد ایجاد نمایند، ولی تا زمانی که از حیث این بیماری تحت ارزیابی قرار نگیرید نمی‌توان از عدم وجود این بیماری اطمینان حاصل کرد.
دلایل
اندوکاردیت هنگامی ایجاد می‌شود که میکروب‌ها وارد جریان خون شما شده و از این طریق به قلب شما رفته و به قسمت‌های آسیب دیده‌ی بافت قلب یا دریچه‌های غیر طبیعی شما متصل گردند. باکتری‌ها شایع‌ترین عامل اندوکاردیت می‌باشند ولی قارچ‌ها و سایر میکروارگانیسم‌ها نیز می‌توانند مسئول ایجاد این بیماری باشند.
گاهی اوقات مقصر، یکی از چندین نوع باکتری است که در دهان، گلو و یا سایر قسمت‌های بدن شما زندگی می‌کند.
ارگانیسم‌ها مسبب اندوکاریت می‌تواند از طریق:
- فعالیت‌های دهانی روزانه: فعالیت‌های دهانی روزانه نظیر مسواک زدن یا جویدن غذا می‌تواند امکان ورود باکتری‌ها به جریان خون فراهم کند، بویژه اگر دندان‌ها و لثه‌ی شما از سلامت کامل برخوردار نباشند.
- وجود یک عفونت و یا برخی شرایط پزشکی شما: باکتر‌ها می‌توانند از طریق یک ناحیه‌ی عفونی شده مانند یک زخم پوستی به جریان خون گسترش یابند. بیماری‌های لثه، عفونت‌های منتقله از راه جنسی یا اختلالات و ناهنجاری‌های روده، مانند بیماری التهاب روده (IBD: Iflammatory Bowel Disease) امکان ورود باکتری‌ها به جریان خون را فراهم می‌کنند.
- کاتتر‌ها و سوزن‌ها: باکتر‌ها می‌توانند از طریق کاتتر‌ها -لوله‌ی نازکی است که گاهی اوقات پزشک بمنظور تزریق برخی مواد به بدن و یا خارج کردن مایعات از بدن استفاده می‌کند- وارد جریان خون شوند. باکتری‌های مسبب اندوکاردیت همچنین می‌توانند از طریق سوزن‌هایی که برای تتو و خالکوبی مورد استفاده قرار می‌گیرند به جریان خون منتشر شوند. در افرادی که تزریقات وریدی انجام می‌دهند مهم‌ترین نگرانی سوزن‌ها و سرنگ‌های آلوده می‌باشد.
- برخی از روش‌ها و مداخلات دندان‌پزشکی: برخی از روش‌های دندان‌پزشکی که با بریدن وشکافتن لثه‌ی شما همراه است، می‌تواند امکان ورود باکتری‌ها به خون را فراهم کند.
وارد جریان خون شوند.
معمولا سیستم ایمنی شما باکتری‌های وارد شده به جریان خون را نابود می‌کند. حتی اگر باکتری بتواند به قلب شما برسد، در اغلب موارد بدون اینکه عفونتی ایجاد کند از آن عبور می‌کند. در اکثر افرادی که اندوکاردیت ایجاد می‌شوند، بیماری قلبی یا آسیب دریچه‌ای وجود دارد که نقاط مناسبی برای استقرار باکتری‌ها محسوب می‌شود. این بافت‌های آسیب دیده در اندوکارد نقاط زبر و خشنی را که برای اتصال و تکثیر باکتری مناسب است، فراهم می‌کنند. اندوکاردیت به ندرت در قلب‌هایی با دریچه‌ی قلبی سالم ایجاد می‌شود.
فاکتور‌های خطر
در صورتی که قلب شما سالم است، ابتلا به اندوکاردیت در شما بعید و غیر محتمل است. میکروب‌هایی که باعث عفونت اندوکارد می‌شوند تمایل به اتصال و تکثیر در نقاط آسیب دیده یا دریچه‌های مصنوعی قرارداده شده در قلب را دارند.
افرادی که بیشترین خطر را برای ابتلا به اندوکاردیت دارند، افرادی هستند با:
- دریچه‌های مصنوعی قلب: میکروارگانیسم‌ها بیشتر تمایل دارند به دریچه‌های مصنوعی (پروتز‌ها) اتصال یابد تا دریچه‌های سالم و نرمال قلب.
- نقوص مادرزادی قلبی: اگر شما با برخی از مشکلات مادرزادی قلب متولد شده‌اید، قلب شما مستعد ابتلا به اندوکاردیت می‌باشد.
- سابقه‌ی ابتلا به اندوکاردیت: سابقه‌ی ابتلا به اندوکاردیت در قسمت‌های آسیب دیده‌ی قلب و یا دریچه‌ها، خطر ابتلا مجدد به اندوکاردیت را افزایش می‌دهند.
- دریچه‌های قلب آسیب دیده: برخی از بیماری‌ها و شرایط پزشکی ازقبیل تب روماتیسمی یا برخی عفونت‌ها می‌تواند به یک یا تعداد از دریچه‌های قلب شما آسیب زده و اسکار بر جای گذارد که این قسمت‌ها مستعد عفونی شدن می‌باشند.
- سابقه‌ی تزریق وریدی غیر مجاز دارو‌ها: افرادی که از دارو‌های غیرمجاز بصورت تزریقی استفاده می‌کنند، بیشترین خطر را برای ابتلا به اندوکاردیت دارند. سوزن‌ها و سرنگ‌هایی که برای این‌قبیل تزریقات مورد استفاده قرار می‌گیرد، ممکن است به باکتری‌های ایجاد کننده‌ی اندوکاریت آلوده باشد.
اگر شما از مشکلات قلبی یا دریچه‌ای خود آگاه هستید از درباره ی خطر ایجاد اندوکاریت از پزشک خود سوال کنید. حتی اگر مشکلات قلبی شما بهبود یافته و ترمیم شده‌اند و یا علائمی در شما وجود نداشته‌باشد، همچنان شما در معرض خطر ایجاد اندوکاردیت هستید.
عوارض
اندوکاردیت می‌توند مسبب تعدادی عوارض عمده و مهم، از قبیل:
- سکته و آسیب به ارگان‌ها: در اندوکاردیت توده‌ای از باکتری‌ها و قطعات سلولی در محل عفونت موجود در قلب شما ایجاد می‌شود. این توده‌ها می‌توانند از محل خود جدا شده و از طریق جریان خون به مغز، ریه‌ها، ارگان‌های شکمی، کلیه‌ها و یا اندام‌ها مهاجرت کند. این واقعه می‌تواند مشکلات عدیده‌ای شامل سکته یا آسیب به ارگان‌ها و بافت‌ها را ایجاد کند.
- عفونت در سایر قسمت‌های بدن: اندوکاریت می‌تواند باعث ایجاد آبسه (کیسه‌های پر از چرک) در سایر قسمت‌های بدن از قبیل مغز، کلیه‌ها، طحال و یا کبد شود. آبسه‌هایی که در عضلات دیواره‌ی قلب ایجاد می‌شود، موجب ضربانات غیرطبیعی و نامنظم قلب می‌شود. آبسه‌های شدید برای درمان نیاز به جراحی دارند.
نارسایی قلبی: اندوکاردیت رها شده و درمان نشده می‌تواند باعث آسیب به دریچه‌های قلبی و نیز نابودی دائمی لایه‌ی داخلی قلب شود.
این امر باعث می‌شود تا کار قلب برای پمپ کردن خون دشوار گردد، و یا حتی می‌تواند باعث نارسایی قلبی (وضعیت مزمنی که در آن قلب توانایی پمپ کردن مقادیر کافی از خون را ندارد) شود. اگر عفونت درمان نشود، پیشرفت کرده و باعث مرگ خواهد شد.
نارسایی قلبیشود.
تست‌ها و تشخیص
پزشک شما بر اساس تاریخچه‌ی پزشکی شما و نیز علائم و نشانه‌های شما، برای مثال تب، می‌تواند به اندوکاردیت مشکوک شود. از گوشی پزشکی (stethoscope) برای گوش دادن به صدای قلب استفاده می‌شود، شنیده شدن صدای جدید و یا تغییر در صدا‌های قلبی می‌تواند از علائم احتمالی اندوکاردیت باشد.
این عفونت (اندوکاردیت) در مراحل ابتدایی می‌تواند علائم سایر بیماری‌ها را تقلید کند. تست‌های مختلفی برای تشخیص قطعی لازم است، این تست ها عبارتنند از:
- آزمایش خون: مهم‌ترین تست تشخیصی کشت خون برای شناسایی نوع باکتری موجود در خون می‌باشد. همچنین آزمایش‌های خون می‌تواند به پزشک برای تشخیص سایر بیماری‌ها و وضعیت‌های پزشکی از قبیل کم‌خونی (کمبود تعداد گلبول‌های قرمز سالم در جریان خون) که یکی از علائم اندوکاردیت می‌باشد، کمک کند.
- اکوکاردیوگرافی خلال مری (Transesophageal echocardiogram): اکوکاردیوگرافی روشی است که در آن از امواج صوتی برای تهییه‌ی تصویر از فعالیت قلب استفاده می‌شود. این نوع از اکوکاردیوگرافی به پزشک اجازه می‌دهد تا از نمای نزدیک‌تری دریچه‌های قلبی را ملاحظه کند. این کار معمولا برای بررسی علائم عفونت انجام می‌شود. در طول این تست، دستگاه تولید کننده ی امواج اولتراسوند، از طریق دهان شما وارد مری (لوله ای که دهان را به معده مرتبط می‌کند)، می‌شود.
الکتروکاردیوگرافی (نوارقلبی): اگر پزشک شما احتمال دهد که اندوکاردیت باعث ایجاد آریتمی‌های قلبی در شما شده‌است، این تست غیر تهاجمی را درخواست خواهد‌کرد. در طی الکتروکاردیوگرافی، سنسور‌ها (الکترود‌هایی) که می‌توانند فعالیت الکتریکی قلب را شناسایی کنند به قفسه‌ی سینه و نیز اندام‌های شما متصل می‌شوند. الکتروکاردیوگرافی، مدت زمان هر قسمت از فعالیت قلبی شما را اندازه‌گیری خواهد کرد.
ا
رادیوگرافی از قفسه‌ی سینه: تصویربرداری با اشعه‌یX از قفسه ی سینه به پزشک امکان بررسی وضعیت قلب و ریه‌های شما را خواهد داد. پزشک برای بررسی بزرگ شدن قلب شما در اثر اندوکاردیت و نیز بررسی گسترش یا عدم گسترش عفونت به ریه‌ها می‌تواند از رادیوگرافی قفسه‌ی سینه استفاده کند.- سی‌تی اسکن (CT scan) یا MRI: اگر پزشک شما احتمال دهد که عفونت به سایر نقاط نظیر مغز، قفسه‌ی سینه و یا سایر نقاط بدن منتشر شده است، برای بررسی این موضوع، به شما به انجام تست‌های CTاسکن و MRI را توصیه خواهد نمود.
رادیوگرافی از قفسه‌ی سینهدرمان و دارو‌ها
خط اول درمان اندوکاردیت، آنتی‌بیوتیک می‌باشد. در مواردی که دریچه‌های قلب شما در اثر عفونت آسیب دیده است، جراحی نیز لازم می‌باشد.
آنتی‌بیوتیک
اگر شما به اندوکاردیت مبتلا هستید، برای درمان، به تزریق دوز‌های بالایی از آنتی‌بیوتیک به صورت وریدی در بیمارستان نیازمندید. آزمایش خون می‌تواند برای شناسایی نوع میکروارگانیسم مسبب عفونت کمک کننده باشد. این اطلاعات به پزشک برای انتخاب بهترین و مناسب‌ترین آنتی‌بیوتیک و یا ترکیب آنتی‌بیوتیک‌ها برای مبارزه با عامل عفونت کمک خواهد‌کرد.
شما معمولا برای درمان و پاکسازی عفونت به دریافت دو تا شش هفتگی -و یا بیشتر- آنتی‌بیوتیک نیازمند هستید. هنگامی که تب‌شما و یا علائم وخیم بهبود یافت، شما می‌توانید از بیمارستان مرخص شوید و ادامه‌ی دریافت تزریق وریدی آنتی‌بیوتیک را در خانه و یا مطب پزشک دنبال کنید. لازم است شما بصورت منظم با پزشک خود ملاقات داشته باشی، تا از روند بهبودی شما اطمینان حاصل گردد.
اگر هر کدام از علائم و نشانه‌های شما وخیم‌تر گردید به پزشک خود اطلاع دهید، برخی از این علائم عبارتنند از:
- تب
- لرز
- سردرد
- در مفاصل
- تنگی تنفس
اسهال، ایجاد راش، خارش و درد مفاصل، می‌تواند نشان دهنده‌ی واکنش به آنتی‌بیوتیک باشد.
اگر تنگی تفس، ورم و ادم در پا‌ها و یا زانو‌ی شما ایجاد شد، بی‌درنگ به پزشک مراجعه کنید. این علائم می‌تواند بر نارسایی قلبی دلالت داشته باشد.جراحی
جراحی
اگر عفونت باعث آسیب دیدن دریچه‌های قلبی شما شده باشد، شما علائم و عوارضی را تا سال‌ها بعد از درمان خواهید داشت. گاهی اوقات برای درمان عفونت‌های پایدار و دائمی و نیز تعویض دریچه‌های آسیب دیده به جراحی نیاز است. همچنین گاهی اوقات در مواردی که اندوکاردیت در اثر عفونت قارچی ایجاد شده است، بمنظور درمان از جراحی استفاده می‌شود.
با توجه به شرایط شما، پزشک، ترمیم دریچه و یا تعویض دریچه با دریچه‌ها مصنوعی ساخته شده از بافت حیوانات یا مواد مصنوعی را به شما توصیه خواهد‌‌نمود.
پیشگیری
برای پیشگیری از اندوکاردیت از اینکه بهداشت فردی را بخوبی رعایت می‌کنید، اطمینان حاصل کنید:
- به بهداشت و سلامت دهان‌و‌دندان خود توجه ویژه داشته باشید. بکرات از نخ دندان استفاده کرده و دندان‌های خود را مسواک بزنید. همچنین بطور منظم وضعیت دندان‌های خود را بررسی کنید.
- از روش‌ها و اعمالی که باعث آسیب به پوست و عفونت آن می‌شود، نظیر خالکوبی و تتو، اجتناب کنید.
- درصورتی که عفونت های پوستی یا جراحت‌های باز دارید که به خوبی و بطور کامل بهبود پیدا نمی‌کنند از مراقبت‌های ۱زشکی و خدمات درمانی استفاده کنید.
آنتی‌بیوتیک‌های پیشگیری‌کننده
برخی از مداخلات دهانی-دندانی و پزشکی ممکن است که امکان ورود باکتری‌ها به جریان خون را فراهم کنند. دریافت و مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از انجام این اقدامات و مداخلات به نابودی باکتری‌های مضری که می‌توانند موجب اندوکاردیت شوند، کمک می‌کند.
از آنجا که افرادی با برخی از مشکلات قلبی که در زیر به آن‌ها اشاره خواهد شد، در خطر ابتلا به اندوکاردیت و عوارض و پیشامد‌های وخیم و خطرناک آن هستند، به دریافت آنتی‌بیوتیک قبل از برخی از مداخلات و اقدامات خاص پزشکی و دندان‌پزشکی بمنظور پیشگیری از اندوکاردیت ،نیاز دارند:
- دریچه‌های مصنوعی قلب (پروتز)
- سابقه ی ابتلا به اندوکاردیت
- برخی از اختلالات قلبی مادرزادی
- پیوند قلب همراه با مشکلات دریچه‌ای قلب
تجویز آنتی‌بیوتیک فقط قبل از مداخلات و اقدامات زیر توصیه شده است:
- بعضی از اقدامات دهانی و دندان‌پزشکی (مواردی که با ایجاد برش در لثه و یا بخشی از دندان شما همراه است.)
- اقداماتی که مربوط به مجاری تنفسی، عفونت‌های پوستی یا بافت‌های متصل به عضله یا استخوان، می‌باشد.
مصرف آنتی‌بیوتیک برای مدت طولانی قبل از تمام اقدامات دهانی و دندان‌پزشکی و نیز اقدامات مربوط به مجاری ادراری و گوارشی، توصیه نمی‌شود.
