نمی‌توانم تمرکز کنم. حافظه‌ام در حد یک گلدفیش (ماهی قرمز) است! آیا باید نگران ADHD باشم؟!
قبل از آن که تشخیص بدهید (!) به اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) در بزرگسالان، مبتلا هستید، نگاهی به صفحه‌نمایش رایانۀ خود بیندازید. ایمیلی را تا نصفه نوشته و رها کرده‌اید؟ یک فایل ورد همین‌طور برای خودش باز است؟ در مرورگرتان ۱۲تا تب بازکرده‌اید و در یکی از این تب‌ها یک چت گروهی در حال انجام است؟ خب پس چندان نگران نباشید! به عقیدۀ دکتر گوردون لوگن (Gordon Logan)، استاده سدۀ* دانشگاه وندربیلت (Vanderbilt University)، در این زمینه چندوظیفگی (Multitasking) مشکل اصلی است!
لوگن در این مورد می‌گوید:
احساس می‌کنم بسیاری از ما دچار احساس گیجی می‌شویم چرا که واقعاْ گیج هستیم. هنگام چندوظیفگی (انجام دادن هم‌زمان چندین کار مختلف) شما کانال‌هایی از اطلاعات را به روی خود می‌گشایید که نسبت به آن حساس خواهید بود. شما این کار را عامدانه انجام می‌دهید و در نتیجه تمرکز نخواهید داشت.
هر کدام از این امور توجه شما را نسبت به بقیه بهم می‌ریزد و هم‌زمان که بین آن‌ها سوییچ می‌کنید (جابجا می‌شوید)، احساس می‌کنید که چیز مهمی را از دست داده‌اید. مالتی‌تسکینگ (صرف فعل مالتی‌تسک!) کاملا! طبیعی است، خصوصاً هنگامی که لیست کاریتان (To-do list) طولانی شده است. با این حال لوگن تصریح می‌کند که این روش همواره بهترین استراتژی نیست:
اگر قرار باشد بین کارهای مختلف سوییچ کنید، باید هزینه برنامه‌ریزی دوبارۀ ذهنتان جهت معطوف شدن به فعالیت جدیدی را بپردازید. می‌توانید در این کار حرفه‌ای شوید، اما این هزینه همیشه وجود خواهد داشت.
وی توصیه می‌کند که در یک زمان خاص توجهتان را روی یک فعالیت واحد متمرکز کنید و ببینید که آیا آن حس عدم تمرکزتان از بین رفته است. شما باید تا جایی که می‌توانید فعالیت‌های حواس‌پرت‌کن دیگر را کنار بگذارید؛ مثلاً گوشی همراهتان را روی حالت “مزاحم نشوید” قرار داده، از چت خارج شوید، ایمیلی را که ناتمام گذاشته‌اید تمام کنید و سپس می‌توانید توجهتان را بر روی پروپوزالی که در حال نوشتنش بوده‌اید معطوف کنید. ممکن است در ابتدا آسان نباشد. پیغام ایمیل جدید هم‌چنان پخش خواهد شد، رئیستان طبق معمول به کارهایتان سرکشی خواهد کرد و همکارانتان نیز مثل همیشه بلند‌بلند در راهرو صحبت خواهند نمود؛ ولی مهم است که به خاطر داشته باشید که تمام این‌ها نتیجۀ محیط پیرامونتان است نه مغرتان! اگر در محیطی پر از مسائل حواس‌پرت‌کن مالتی‌تسکینگ می‌کنید عملاْ فراخنای توجه (Attention Span) خود را کاهش می‌دهید.
شما هم‌چنان نیاز خواهید داشت که پس از مدتی کار عمیق، کمی به خودتان استراحت بدهید. این کاملاً طبیعی است. تمرکز محض بر روی چیزی به مدت چندین ساعت متوالی غیرممکن است، مگر برای روبات‌ها. عدم تمرکز لزوماً به این معنی نیست که شما مبتلا به ADHD هستید. لوگن این قضیه را با عطسه کردن مقایسه می‌کند:
هنگامی که عطسه می‌کنید، این عطسه می‌تواند بخشی از یک سرماخوردگی و یا یک آلرژی باشد. شما باید به علایم بالینی دیگر نیز توجه کنید تا بتوانید علت آن عطسه را به درستی تفسیر کنید.
اگر شما ADHD داشته باشید این قضیه دایماً و به شکل قابل توجهی زندگی شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در آن صورت نه تنها هنگام انجام دادن هم‌زمان چندین کار ساده احساس عدم تمرکز می‌کنید؛ که در زندگی شخصیتان نیز تمرکزی نخواهید داشت؛ صحبت‌های دوستانتان را نادیده خواهید گرفت و مکرراً بعضی چیزها را فراموش خواهید کرد. بی‌نظمی و تکانشگری از دیگر علایم این اختلال است (جالب توجه است که Mayo Clinic عدم توانایی در مالتی‌تسکینگ را نیز از جمله علایم ADHD می‌داند!). اگر این علایم را دارید در آن صورت شاید بهتر باشد سری به پزشکتان بزنید. در غیر این صورت “مشکل از محیط است نه شما!”.
در ضمن ماهی قرمز را دست‌کم نگیرید، چون شما فراخنای توجه پایین‌تری نسبت به این ماهی دارید!
*پی‌نوشت: استاد سده یا Centennial Professor عنوانی جایزه مانند است که در صورت وجود شرایطی به استاد خاصی اعطا می‌شود.
