تحریک عصب واگ

تحریک عصب واگ یا Vagus nerve stimulation روشی‌ است که طی آن لازم است وسیله‌ی محرک الکتریکی عصب واگ درون بدن جای بگیرد. در هر طرف بدن شما یک عصب واگ وجود دارد؛ این عصب از ساقه‌ِی مغز آغاز شده و از گردن، قفسه‌ی سینه و شکم می‌گذرد. این روش در شرایطی که سایر روش‌های درمانی برای تشنج کارساز نبوده است؛ استفاده می‌شود. هم‌چنین این روش برای درمان افسردگی شدید، که سایر روش‌ها پاسخ‌گو نبوده است نیز به کار می‌آید. محققین در حال بررسی تحریک عصب واگ به عنوان درمان احتمالی انواع مختلفی از موارد، شامل؛ MS، سردرد، درد و آلزایمر، هستند. در این روش درمانی، بر حسب قاعده وسیله‌ای را به کمک جراحی زیر پوست قفسه‌ی سینه جای‌گذاری کرده و سیمی از زیر پوست دستگاه را به عصب واگ چپ وصل می‌کند. به دلیل آن که عصب واگ سمت راست به قلب نیز عصب دهی می‌کند، در این روش به کار برده نمی‌شود. زمانی که دستگاه فعال می‌شود، سیگنال‌های الکتریکی را در طول عصب واگ به ساقه‌ی مغز فرستاده و سپس سیگنا‌ل‌ها به مراکز به خصوصی از مغز هدایت می‌شوند. به تازگی دستگاه تحریک عصب واگ جدیدی بدون نیاز به جراحی برای جای‌گذاری، در اروپا برای درمان تشنج، افسردگی و درد تایید گشته است اما این دستگاه هنوز به تاییدیه‌ی آمریکا نرسیده است. دستگاه محرک عصب واگ سمت راست نیز برای درمان نارسایی قلبی، در حال بررسی است.

کاربرد

۳۰ الی ۴۰ درصد از بیماران تشنجی، به کمک داروهای ضد تشنج به طور کامل درمان نمی‌شوند. تحریک عصب واگ، برای کاهش تناوب بروز تشنج در آن دسته از بیمارانی که نتوانسته‌اند به کمک داروها بر کنترل بیماری فائق آیند، ممکن است گزینه‌ی مناسبی باشد. هم‌چنین این روش ممکن است برای درمان افسردگی، زمانی که روش‌های به خصوص درمان همچون، داروهای ضدافسردگی، مشاوره روانی و الکتروشوک درمانی (ECT) کارساز نبوده است کمک کننده باشد. تحریک عصب واگ برای درمان بیماران زیر توسط سازمان غذا و دارو تایید شده است:

• ۱۲ سال و یا بیش‌تر دارند.
• به تشنج کانونی مبتلا هستند.
• به نوعی از تشنج مبتلا هستند، که قابل کنترل با دارو نیست.

همچنین، سازمان غذا و دارو این روش را برای بالغین مبتلا به افسردگی و دارای شرایط زیر نیز تایید کرده است:

• مبتلا به افسردگی مزمن و سخت درمان (افسردگی مقاوم به درمان)
• پس از طی ۴ جلسه یا بیش‌تر دارو درمانی، الکتروشوک درمانی یا هر دو بهبود نیافته باشد.
• ادامه دادن سایر روش‌های درمانی استاندارد افسردگی به همراه تحریک عصب واگ

خطرات

تحریک عصب واگ برای اغلب افراد روشی ایمن است. اما ممکن است هم در مرحله‌ی جراحی جای‌گذاری دستگاه و هم در مرحله تحریک مغزی، خطراتی به همراه داشته باشد.

خطرات جراحی

مخاطرات جراحی در تحریک عصب واگ نادر و مشابه سایر جراحی‌هاست. این خطرات شامل:

• احساس درد در ناحیه برش خورده برای جای‌گذاری دستگاه
• عفونت
• به جای ماندن بافت زخم در محل برش
• سختی در بلع
• فلج شدن طناب‌های صوتی؛ به طور معمول موقتی‌ است، اما گاهی ممکن است دایمی شود.

عوارض جانبی پس از جراحی

برخی از عوارض جانبی و مشکلات پس از جراحی ممکن است شامل:

• تغییر صدا
• خشونت صدا
• احساس درد در گلو
• سرفه
• سردرد
• درد در قفسه‌ی سینه
• مشکلات تنفسی، به خصوص به هنگام فعالیت شدید
• سختی در بلع
• درد در ناحیه شکم و تهوع
• چسبیدن و لرزیدن پوست
• بی‌خوابی
• کاهش ضربان قلب (برادی‌کاردیا)

برای برخی افراد این عوارض قابل تحمل هستند و ممکن است در طول زمان کاهش یابند؛ اما برخی عوارض جانبی تا زمانی که فرد از تحریک عصب واگ استفاده می‌کند اذیت‌کننده خواهند بود. تنظیم ایمپالس‌های الکتریکی می‌تواند میزان عوارض را کاهش دهد. اما اگر عوارض برای فرد غیرقابل تحمل باشد، ممکن است دستگاه را برای همیشه و یا به صورت موقت خاموش کنند.

آماده سازی

لازم است قبل از انتخاب این روش درمانی، مزایا و معایب آن را بسنجید. ابتدا از تمامی روش‌های احتمالی درمان اطمینان حاصل کنید و مطمئن شوید نظر شما و پزشک‌تان در ارتباط با انتخاب روش درمانی تحریک عصب واگ به عنوان بهترین راهکار درمانی حال حاضر برای شما، هم‌سو باشد. از پزشک‌تان در ارتباط با آنچه در زمان جراحی و جای‌گیری ژنراتو در انتظارتان خواهد بود بپرسید.

غذا و دارو

ممکن است لازم باشد قبل از جراحی بنا به توصیه پزشک مصرف برخی داروها را قطع کنید. هم‌چنین پزشک از شما خواهد خواست تا شب قبل از جراحی غذا نخورید.

نحوه‌ی انجام

قبل از جراحی

قبل از جراحی، پزشک از شما آزمایش فیزیکی خواهد گرفت. ممکن است برای اطمینان خاطر لازم باشد آزمایش خون و دیگر آزمایش‌ها را انجام دهید. برای جلوگیری از بروز عفونت، پزشک مصرف آنتی‌بیوتیک را مدتی پیش از جراحی، برای شما ملزم خواهد کرد.

در طول جراحی

ممکن است عمل جای‌گذاری دستگاه به صورت سرپایی (بعد از اتمام عمل می‌توانید به خانه باز گردید.) و یا بستری (شب را در بیمارستان به سر خواهید کرد.) انجام شود. جراحی به طور معمول ۱ الی ۲ ساعت طول خواهد کشید. عمل ممکن است با روش بی‌حسی موضعی و یا بی‌هوشی عمومی انجام گیرد. جراحی، مغز را درگیر نخواهد کرد. دو برش کوچک یکی بر روی قفسه سینه و دیگری در سمت چپ گردن ایجاد خواهد شد. دستگاه مولد در سمت چپ بالای قفسه‌ی سینه قرار می‌گیرد، جای‌گذاری دستگاه به صورت دایمی خواهد بود اما در مواقع لازم می‌تواند خارج شود. دستگاه مولد به اندازه یک کرونومتر است و به کمک باتری کار می‌کند. یک سیم سربی به دستگاه وصل شده و از قفسه سینه تا گردن و محل برش دوم امتداد می‌یابد و در آن نقطه به عصب واگ سمت چپ متصل می‌گردد.

پس از جراحی

چند هفته پس از جراحی، دستگاه در مطب پزشک و توسط او روشن خواهد شد و سپس زمان، تناوب و جریان آن تنظیم می‌شود. تحریک عصب واگ معمولا با سطح پایین آغاز شده و با توجه به علائم و عوارض جانبی بیمار در طول زمان افزایش خواهد یافت. تحریک طبق تناوب برنامه‌ریزی شده‌ای روشن و خاموش خواهد شد. ممکن است در روی گردن به هنگام روشن بودن، لرزش و درد ملایمی احساس کنید. به طور معمول، تحریکات ۱ الی ۳ بار در دقیقه تنظیم خواهد شد. برنامه ریزی دستگاه به کمک دستگاه برنامه‌ریز دستی، توسط متخصص انجام می‌گیرد. دستگاه مولد، تشنج یا علایم افسردگی را احساس نخواهد کرد. زمانی که دستگاه روشن می‌شود، طبق فواصل تنظیمی پزشک روشن و خاموش خواهد شد. یک آهن‌ربای دستی برای شروع تحریکات در مواقعی که احساس می‌کنید حملات تشنج در حال وقوع است، به شما داده خواهد شد. به کمک این آهن‌ربا می‌توانید به هنگام انجام فعالیت‌های خاصی همچون سخنرانی، آواز خواندن، ورزش و غذا خوردن (اگر به هنگام بلع مشکلی داشته باشید.) دستگاه را خاموش کنید. لازم است جهت اطمینان از کارکرد درست دستگاه و عدم جابجایی آن، پزشک شما را ویزیت کند؛ اکثر افراد ۱ یا ۲ بار در سال بدین منظور به مطب پزشک مراجعه می‌کنند. لازم است پیش از انجام آزمایش‌های دیگر، همچون MRI یا جای‌گذاری دستگاه دیگر، به علت تداخل با کارکرد دستگاه با پزشک خود مشورت نمایید.

نتایج

تحریک عصب واگ درمانی برای تشنج نیست. حملات صرع و تشنج در غالب افراد اتمام نمی‌یابد و آنان دارو را نیز همراه با این روش مصرف می‌کنند. اما تعداد حملات و شدت آن‌ها ۲۰ الی ۵۰ درصد در اغلب افراد کاهش می‌یابد. ممکن است مشاهده کاهش قابل توجه، ۱۸ ماه زمان ببرد. تحریک عصب واگ مدت زمان نقاهت را پس از تشنج کمتر خواهد کرد. آنان که این روش را برای درمان صرع به کار بسته‌اند؛ احساس بهبودی درخلق و کیفیت زندگی‌اشان را دارند. تحقیقی در حال بررسی مزایای تحریک عصب واگ در درمان افسردگی است. برخی از بررسی‌ها بیان می‌کنند که مزایای تحریک عصب واگ در درمان افسردگی در طول زمان بروز خواهد یافت و ماه‌های متعددی برای احساس بهبودی در علایم افسردگی پس از درمان نیاز است. در مجموع، تحریک عصب واگ به همه توصیه نمی‌شود و نمی‌تواند به عنوان جایگزین روش‌های درمانی قبل قرار گیرد. و به علاوه برخی از بیمه‌های سلامت ممکن است این روش را تحت پوشش قرار ندهند. بررسی تاثیر این روش در درمان آلزایمر، میگرن و MS بسیار اندک بوده و نمی‌تواند در ارتباط با کارکرد آن در این موارد به نتیجه به خصوصی رسید بنابراین تحقیقات بیشتری در این باب نیاز است.