سراتیا؛ امید جدید برای سرکوب مالاریا
پشه حشرۀ ظریفی است؛ با پاهایی دراز و خرطومی خوش‌فرم. ولی انگل تک‌سلولی عامل مالاریا از آن هم ظریف‌تر است. هر سال ۴۰۰ هزار نفر در اثر مالاریا جان خود را از دست می‌دهند. این مقدار بیشتر از مجموع مرگ‌های ناشی از حملات تروریستی، برخورد صاعقه و حملۀ کوسه می‌باشد. اما کلید مقابله با مالاریا چیست؟
مقالۀ مرتبط: مالاریا
شاید کلید حل این معما در دستان سراتیای مهندسی‌شده باشد. Serratia، باکتری‌هایی که گاهی اوقات در حمام و سطح کاسۀ توالت یافت می‌شوند. محققان به تازگی موفق به ایجاد سویه‌ای از این باکتری شده‌اند که قادر به مهارسازی انگل مالاریا می‌باشد. و برگ برندۀ این راه حل، گسترش خود‌به‌خودی آن در جمعیت پشه‌ها (از طریق جفت‌گیری) می‌باشد.
سراتیا عمدتاً در رودۀ پشه لانه می‌گزیند. با این حال، تعدادی از سویه‌ها می‌توانند تخم‌دان، و غدۀ جنسی نر را نیز آلوده سازند. از همین رو، سراتیای مهندسی‌شده می‌تواند در حین جفت‌گیری منتقل شده؛ و سلول تخم حاصل را آلوده سازد. این بدین معنی نیست که تنها تخم‌های پشۀ آلوده گرفتار این باکتری می‌شود، بلکه تمام لاروهای در حال رشد در محیط یکسان، میکروب مذکور را دریافت می‌کنند.
این باکتری مهندسی‌شده، با تولید نوعی ترکیب، رشد و تقسیم سلولی را برای انگل مالاریا بسیار دشوار می‌سازد. ولی هیچ‌گونه آسیبی به پشۀ ناقل خود نمی‌رساند.
اما سراتیا چگونه وارد بازی شد؟
به منظور تست این باکتری، محققان به ناچار باید چندتایی نیش را به جان می‌خریدند. بیش از ۳۰ هزار پشه در آزمایشگاه دانشگاه جانز هاپکینز (John Hopkins) نگه‌داری می‌شود. از این جمعیت، همواره تعدادی به شکل اجتناب‌ناپذیری می‌گریزند. به همین دلیل، انواع ناقل مالاریا در بخش امن‌تری نگه‌داری می‌شوند. پژهشگران خون آلوده و فاقد مالاریا را در اختیار دو گروه از پشه‌ها قرار دادند. خون مورد آزمایش شامل خون اهدایی تاریخ‌مصرف‌گذشته و خون تعدادی از داوطلبان علم‌دوست می‌شد.
پژوهشگران در ابتدا سعی کردند اشریشیا کلی (E. coli) را به طریقی مهندسی نمایند که بتواند ژن کدکنندۀ پروتئین‌های مهارکنندۀ رشد و تقسیم سلولی مالاریا را با خود حمل کند. اما اشریشیای مورد استفاده در آزمایشگاه قدرت بیماری‌زایی چندانی نداشته و با رودۀ پشه هم سازگار نمی‌باشد. بنابراین پروژۀ E. coli با شکست مواجه شد.
بعدها سیبائو ونگ (Sibao Wang)، محققی از انستیتو علوم زیستی شانگهای، در حین تشریح تخم‌دان پشه با سراتیا مواجه شد. یافت باکتری در اندام تولیدمثلی پشه در حکم فیلی بود که هوا شود! با این که چنین دستاورد بزرگی یک دهه به طول انجامید، ولی اکنون این شیوه را می‌توان برای گونه‌های دیگر پشه و شاید حتی حشرات دیگر به کار برد.
مقالۀ مرتبط: مالاریا؛ مهار بیماری در نطفه
محققان در ادامه باکتری مهندسی‌شدۀ جدید را در منطقۀ محافظت‌شده‌ای در زامبیا، رهاسازی خواهند نمود. از آن‌جایی که شرایط آزمایشگاهی با محیط طبیعی تفاوت بسیار دارند، پزوهشگران در ابتدا می‌خواهند رفتار سراتیای جدید را در طبیعت نیز بررسی کنند. اگر همه چیز درست پیش برود، قدم بعدی آزادسازی عمومی این باکتری در مناطق مالاریاخیز خواهد بود، که البته ابتدا باید مجوزهای لازم برای این کار اخذ شود.
