نمره چشم سالم چند است و چگونه نسخه عینک خود را بخوانیم؟

شما به تازگی معاینه‌ی چشم شده‌اید و از اپتومتریست یا چشم پزشک نسخه‌ی عینک‌تان را گرفته‌اید. احتمالا او به شما گفته نزدیک‌بین یا دور‌بین هستید و شاید آستیگماتیسم دارید. اکنون هر‌یک از اعداد نسخه‌ی شما چه معنایی دارد؟ کلمات مخففی مثل OD، OS، SPH و CYL چه معنایی دارند؟ این مقاله به شما کمک می‌کند تا بدانید نمره چشم سالم چند است و چگونه نسخه عینک خود را بخوانید و هنگام خرید عینک آگاهانه با فروشنده صحبت کنید.

نمره چشم سالم چند است

برای دانستن اینکه نمره چشم سالم چند است باید با تابلوی اسنلن آشنا شوید. دید بیماران با این تابلو که شامل اندازه های مختلف حرف E است در جهات مختلف اندازه‏ گیری می‏شود. نمره چشم سالم یا شماره چشم سالم ۱۰/۱۰ است. یعنی اگر چنین فردی در فاصله ۶ متری ردیف ۱۰/۱۰ را می بینید. دید ۱۰/۵ بدین معناست كه فرد حداكثر این ردیف (ردیف ۵) را از فاصله ۶ متری می بینید این در حالیست که فردی که چشم سالمی دارد این ردیف را در فاصله ۱۲ متری می بینید. بعبارت دیگر فردی با دید ۱۰/۵ نصف یك فرد طبیعی دید دارد.

نمره عینک چیست

نمره عینك با ۳ عدد مشخص می‏شود: برای مثال شماره۱۸۰* ۵/۱ – ۵- نمره یك عینك است. نخستین عدد نشان دهنده میزان دور یا نزدیک بینی است. علامت جلویی آن نشان دهنده نزدیک بینی  یا دوربینی  است. دومین عدد (۵۰/۱) نشان دهنده میزان آستیگماتیسم است. این عدد ممكن است با علامت مثبت یا منفی نوشته شود. سومین عدد (۱۸۰) محور آستیگماتیسم را نشان می‏دهد. برای مثال ۱۸۰ نشان دهنده افقی بودن محور آستیگماتیسم است. بنابراین شماره۱۸۰* ۵/۱ – ۵- بدین معناست كه بیمار نزدیک بینی متوسط و آستیگماتیسم متوسط در محور افقی دارد.

معنای OD و OS چیست؟

نخستین قدم برای درک نسخه عینک، این است که بدانید OD و OS به چه معناست؟ OD مخفف oculus dexter به معنای چشم راست و OS نیز مخفف oculus sinister به معنای چشم چپ است. هم‌چنین ممکن است نسخه‌ی شما ستونی با عنوان OU داشته باشد که مخفف ترکیب لاتین oculus uterque است و “هر دو چشم” معنی می‌دهد. اگر‌چه استفاده از این اصطلاحات برای تجویز عینک، لنز‌های تماسی و دارو‌های چشمی سال‌ها رایج شده است؛ بعضی چشم‌پزشکان به جای OD و OS چشم راست را (RE (Right Eye و چشم چپ را (LE (Left Eye می‌نویسند.

در مورد عینک های خود، اطلاعات چشم راست شما (OD) قبل از اطلاعات چشم چپ‌تان (OS) می آید. پزشکان چشم، نسخه‌ها را این‌گونه می‌نویسند تا از اشتباهات نا‌خواسته در تجویز و ساخت عینک جلوگیری کنند.

چگونه نسخه عینک خود را بخوانیم؟

حال که فهمیدیم نمره چشم سالم چند است به سراغ خواندن نسخه عینک می‌رویم؛ اما پیش از آنکه بدانیم چگونه نسخه عینک خود را بخوانیم می‌بایستی با تعدادی از اصطلاحات علمی آشنا شویم:

SPH) Sphere): بر اساس دیوپتر اندازه‌گیری شده و مقدار نزدیک‌بینی و دور‌بینی چشم را اندازه‌گیری می‌کند.  اگر شماره‌ای که در زیر آن نوشته شده علامت منفی (-) داشته باشد، شما نزدیک‌بین هستید و اگر علامت مثبت (+) داشته یا بدون علامت باشد، شما دور‌بین هستید. Sphere بدان معناست که اصلاح نزدیک بینی یا دوربینی شما بصورت کروی و یا اسفری بوده و یا اصلاح شماره در تمامی استواهای چشم برابر است.

CYL) Cylinder): نشان‌دهنده‌ی مقدار آستیگماتیسم است. اگر چیزی در این ستون نوشته نشده یعنی چشم شما اصلا آستیگماتیسم ندارد یا آن‌قدر اندک است که نیازی به اصلاح آن با عینک نیست. اصطلاح Cylinder بدین معنی است که قدرت اصلاح آستیگماتیسم اسفریک نبوده و در عوض شکل آن طوری است که در یک استوا هیچ قدرتی را اعمال نمی کند واستوای عمود بر آن حداکثر قدرت اصلاح را برای اصلاح استیگماتیسم اعمال میکند . علامت قبل از شماره آستیگماتیسم ممکن است (-) به معنای استیگماتیسم نزدیک بینی و یا (+) به معنای اصلاح استیگماتیسم دوربینی باشد . در نسخه عینک همواره شماره مربوط به استیگماتیسم بعد از شماره مربوط به دوربینی و یا نزدیک بینی می آید.

Axis: این عدد استوایی را نشان می‌دهد که در آن استوا هـیچگونه قدرتی برای اصلاح آستیگماتیسم اعمال نمی‌شود. محور با عددی بین ۱ تا ۱۸۰ درجه نشان داده می‌شود . عدد ۹۰ نشان‌دهنده‌ی استوای عمودی و عدد ۱۸۰ نشان‌دهنده‌ی استوای افقی است. اگر در نسخه عینک عددی برای Cylinder ذکر شده باشد حتما بایستی عددی برای نشان دادن محور آن آستیگماتیسم داشته باشد که البته قبل ازآن یک علامت “x” نیز وجود خواهد داشت. Axis استوایی را نشان می‌دهد که ۹۰ درجه با استوایی که بیشترین قدرت آستیگماتیسم را اعمال می‌کند فاصله دارد .

Add: عدد افزوده نشان‌دهنده‌ی قدرتی است که به قسمت پایینی لنز‌های چند کانونی اضافه می‌شود تا پیر‌چشمی بیمار را اصلاح کند . عددی که در این قسمت از شماره عینک نشان داده می‌شود همواره عدد مثبتی است حتی اگر علامت + قبل ازآن وجود نداشته باشد . به طور کلی این عدد بین  ۰/۷۵ تا ۳ متغیر بوده و برای هر دو چشم  مساوی است.

Prism: این عدد مقدار منشور موجود در عینک را نشان میدهد و بر اساس دیوپتر منشور (“p.d.” یا با علامت مثلثی که قبل از عدد می‌آید) نشان داده می‌شود و عددی است که برای جبران انحراف مختصر چشم ها لازم است اعمال شود ولی در درصد کمی از نسخه های عینک به این عدد بر‌می‌خوریم . مقدار منشور یا با سیستم متریک و یا بصورت کسری ( مثلا ۰/۵ یا ۱/۲ ) و جهت آن با توجه به قاعده یا اینکه ضخامت بیشتر در کدام لبه منشور باشد نشان داده میشود . به اختصار جهت منشور بدین نحو نشان داده میشود : BU = قاعده به بالا، BD = قاعده به پایین، BI = قاعده به داخل یا به سمت بینی و BO = قاعده به خارج یا به سمت گوش نشان داده میشود .

مقدار Sphere، cylinder و add به دیوپتر نشان داده می‌شود. این اعداد، اعداد اعشاری بوده و معمولا به فواصل ۰/۲۵ نشان داده می‌شوند . عدد محور عددی بین ۱ تا ۱۸۰ بوده و تنها محل استوای نسخه را نشان می‌دهد و در واقع یک قدرت انکساری محسوب نمی شوند . اگر prism به صورت  اعشاری نشان داده شود غالبا فقط یک رقم بعد از اعشار ظاهر می‌شود. مثلا ۰/۵.

امکان دارد پزشک شما نوع خاصی از لنز را توصیه کند، مانند لنز‌های دارای پوشش ضد رفلکس، فتوکرومیک و یا لنز‌های پیشرفته، تا راحت‌ترین اصلاح دید ممکن را برای شما فراهم کند.

نمونه‌ای از نسخه عینک

شاید کمی گیج شده باشید. با ذکر یک مثال نکاتی را که در بالا گفته شد با‌هم مرور می‌کنیم. در اینجا یک نسخه عینک می‌بینید:

در اینجا چشم پزشک ۲- نمره sphere برای اصلاح نزدیک بینی چشم راست (OD) تجویز کرده، هیچ اصلاحی برای آستیگماتیسم یا محور تجویز نشده، پزشک ۲ نمره به عنوان add به عدد sphere اضافه کرده است.

برای چشم چپ ۰/۵- نمره sphere جهت اصلاح نزدیک بینی ونمره cylinder برای اصلاح آستیگماتیسم در محور ۱۸۰ درجه تجویز شده است و مشابه چشم راست۲ نمرهadd به عدد sphere افزوده شده تا پیر‌چشمی بیمار نیز اصلاح شود. در این نسخه ۰/۵ نمره Prism برای هر چشم تجویز شده  که برای چشم راست قاعده‌ی منشور به سمت پایین و برای چشم راست قاعده‌ی منشور به سمت بالاست.

آیا نسخه عینک همان نسخه لنز تماسی است؟

خیر. نسخه عینک و لنز یکی نیست. نسخه عینک فقط برای خرید عینک است و در آن به موارد خاصی که جهت تهیه‌ی لنز تماسی نیاز است اشاره نشده. این اطلاعات فقط در مشاوره‌ی چشم‌پزشکی در مورد لنز به دست می‌آید. علاوه بر اطلاعات نسخه عینک، در نسخه لنز تماسی باید انحنای قاعده (base curve) سطح پشتی لنز، قطر لنز، مشخصات مربوط به کارخانه و برند لنز نیز ذکر شود. هم‌چنین برای تجویز بهترین نسخه لنز تماسی، نیاز است نسخه عینک کمی اصلاح شود. یکی از دلایل آن، فاصله داشتن عدسی عینک از سطح چشم است. (معمولا حدود ۱۲ میلی‌متر) در حالی‌که لنز‌های تماسی در تماس مستقیم با قرنیه هستند. نسخه دقیق لنز تماسی پس از معاینه‌ی fitting لنز و بررسی انحنای مناسب برای چشم بیمار تجویز می‌شود.

باید نسخه عینک به بیمار داده شود

کمیسیون تجارت فدرال (FTC)، اداره محافظت از مصرف‌کننده در دولت آمریکاست. FTC در سال ۱۹۸۰ قانون انتشار نسخه را تصویب کرد.بنا‌بر‌این قانون اپتومتریست‌ها و چشم پزشکان بایستی در پایان معاینه کپی نسخه عینک را به بیمار تحویل دهند. این قانون به شما اجازه می‌دهد از فروشنده‌ی مورد نظر خود خرید کنید. طبق این قانون، حتی اگر شما درخواست نکنید پزشک موظف است نسخه عینک‌تان را به شما تحویل دهد. شاید چشم پزشک مقید نباشد نسخه را به شما تحویل دهد تا عینک خود را از آن‌جا تهیه کنید، از سویی ممکن است هزینه‌ای اضافی برای تحویل نسخه از شما گرفته شود.