قهوه‌ای، آبی، سبز، و فندقی؛ راز پشت پرده‌ی رنگ چشم شما چیست؟
رنگ چشم، توسط الگوی رنگدانه‌های قهوه‌ای و قرمز، فیبرهای کلاژن و توپوگرافی عنبیه تعیین می‌شود. طیف رنگی چشم، بسیار گسترده بوده و از سیاه تا قهوه‌ای روشن و از سبز، تا طوسی و آبی تغییر می‌کند؛ اما با وجود این تفاوت‌ها، چشم انسان تنها دارای دو نوع رنگدانه‌ی قهوه‌ای و قرمز است.
منطقه‌ی رنگی قرارگرفته در بخش قدامی چشم، عنبیه نام دارد که قطری ۱۲ میلی‌متری دارد. در وسط آن، سوراخی با نام مردمک وجود دارد که محل ورود نور به چشم است. عنبیه از بافت همبند و عضلات نازکی تشکیل شده است که واکنش آن به نور را ممکن می‌کنند. رنگ چشم منحصر به هر فرد، از مقادیر متفاوتی از رنگدانه‌ها و بافت همبند تشکیل شده که بخشی از اجزای عنبیه هستند.
رنگدانه‌ها رنگ چشم را تیره می‌کنند
سلول‌های عنبیه‌ای که وظیفه‌ی تولید رنگدانه‌ها را برعهده دارند، ملانوسیت نام دارند. این سلول‌ها مسئول تعیین رنگ پوست و موی افراد نیز هستند. ملانوسیت‌ها قدرت ساخت دو نوع رنگدانه‌ی مختلف را دارند: eumelanin به رنگ قهوه‌ای- سیاه، و pheomelanin به رنگ قرمز.
مقاله‌ی مرتبط: رنگ چشم و عوامل تعیین کننده آن
چشم‌های تیره، بیش‌ترین مقدار رنگدانه یا پیگمان را دارا هستند که بخش اعظم آن را نیز، رنگدانه‌ی یوملانین قهوه‌ای و سیاه تشکیل می‌دهد. در مقابل، چشم‌های به رنگ آبی روشن، کمترین مقدار پیگمان را دارا هستند. رنگ چشم روشن، به طور معمول در بین افراد با نژاد اروپایی دیده می‌شود.
درواقع، پیگمانی به رنگ آبی در چشم وجود ندارد و علت بروز این رنگ، فیبرهای کلاژن موجود در بافت همبند عنبیه و پراکندگی نور توسط آن‌ها است. رنگ‌های دیگری که در طیف بین آبی روشن و قهوه‌ای تیره قرار دارند، دارای مقادیر متفاوتی از مناطق رنگدانه‌دار و بدون رنگدانه هستند. این مقوله، دلیل وجود رنگ‌های خاصی است که در قالب سبز، فندقی و طوسی دیده می‌شوند.
اما تنها بخشی از چشم که آن را منحصر به فرد می‌کند، رنگ آن نیست، بلکه توپوگرافی عنبیه نیز دارای نقش مهمی است. هنگام بررسی چشم از فاصله‌ی نزدیک، الگوهای قابل مشاهده‌ی زیادی وجود دارند. راحت‌ترین و قابل تشخیص‌ترین این الگوها، حله‌های پیگمانی هستند که به صورت متحدالمرکز به دور مردمک قرار گرفته‌اند.
مقاله‌ی مرتبط: رنگ چشمتان دروغی بیش نیست!
مناطق با تجمع و چگالی کم فیبرهای کلاژنی، شبیه چاه‌ها یا حفراتی دیده شده و Fuchs’ crypts نام دارند، در حالی که گره‌های Wolfflin، به علت تجمع بالای فیبرهای کلاژن، به وجود می‌آیند. از طرف دیگر، Nevi نقاط تیره‌ای هستند که به دنبال افزایش تولید رنگدانه‌ها توسط خوشه‌ای ملانوسیت ایجاد می‌شوند.
حال مسئولیت تنظیم این آرایش رنگی بی عیب و نقص از رنگ‌ها و الگوها در چشم، برعهده‌ی کدام بخش از بدن است؟
ژن‌های بسیاری در ایجاد یک رنگ چشم واحد دخیل هستند
برای سالیان دراز، محققان ژنتیک بر این باور بودند که یک ژن منفرد، مسئول ایجاد رنگ چشم افراد، و با غالبیت رنگ قهوه‌ای بر رنگ آبی است؛ به این صورت که والدینی با چشم‌های قهوه‌ای ممکن است کودکی با رنگ چشم آبی داشته باشند. امروزه می‌دانیم که با وجود وراثتی‌بودن الگوی رنگ چشم، این روند بسیار پیچیده‌تر است و ژن‌های بسیاری به ایجاد طیفی گسترده از رنگ چشم‌های جوامع، منجر می‌شوند.
بر اساس تحقیقات و بررسی‌های انجام‌شده، ژن‌های دخیل در ایجاد رنگ چشم، ۱۱ عدد هستند. اخیراً تیمی از محققان به رهبری Manfred Kayser، پروفسور بیولوژی مولکولی قانونی در دانشگاه Erasmus نوتردام، متغیرهای ژنتیکی این ۱۱ ژن را در بیش از ۳۰۰۰ نفر از شهروندان ۷ کشور اروپایی را بررسی کرده‌اند. هنگام مقایسه‌ی اطلاعات ژنتیکی این افراد با متد جدید ایجاد شده در این مطالعه برای تشخیص رنگ چشم در تصاویر، تیم تحقیقاتی در بسیاری از موارد، حدس درستی درباره‌ی رنگ چشم افراد داشند. با این وجود بر اساس آن چه در این تحقیق ذکر شده است:
مطالعات ژنومی آینده، به احتمال زیاد با کشف ژن‌های جدید دخیل در پیگمانتاسیون، متغیرهای DNA جدیدی برای این امر، معرفی خواهند کرد.
با وجود یافته‌های بسیار در این حوزه، ژنتیک الگوی رنگ چشم همچنان در مراحل اولیه‌ی خود قرار دارد و دانشمندان تنها موفق به کشف تعداد ژن‌های محدود و به اندازه‌ی انگشتان دست از هزاران ژن دخیل در تکامل رنگی عنبیه شده‌اند. با این وجود، درحالی که جستجو برای کشف تمامی عوامل دخیل در رنگ چشم ادامه دارد، همین امر که چگونه تنها دو پیگمان و رشته‌های کلاژنی طیفی چنین عظیم از رنگ‌ها را در جوامع ایجاد کرده‌اند مایه‌ی شگفتی است.
