خمیازه کشیدن عبارت است از بازکردن دهان و تنفس عمیق به صورت غیر ارادی که گاهی همراه با کشش دست و صورت بوده که تقریباً از ۱۱ هفتگی جنین قابل مشاهده است. معمولاً خمیازه یک از نشانه‌های خواب است. این پدیده در انسان و برخی حیوانات دیده می‌شود. پژوهش‌ها نشان از مسری بودن این عمل دارد.
دو نظریه در مورد علت خمیازه وجود دارد:
- اولین نظریه در ارتباط با کمبود اکسیژن و افزایش دی اکسید کربن در بدن است. شخص با خمیازه کشیدن اکسیژن بیشتری وارد بدن خود کرده و کمبود آن را جبران می‌کند. لازم به ذکر است از نظر فیزیولوژیک عامل ایجاد رفلکس های تنفسی، علاوه بر کاهش فشار اکسیژن و افزایش CO۲، در واقع افزایش غلظت یون هیدروژن می‌باشد. بصل النخاع در مغز، نقش اصلی را ایجاد رفلکس‌های تنفسی ایفا می‌کند.
- نظریه دوم ارتباط میان خمیازه و خستگی را مورد بررسی قرار می‌دهد.این نظریه مبنی بر این است که بدن انساندر پی خستگی واکنشی طبیعی به صورت خمیازه نشان می‌دهد. در حال حاضر اطلاعات دقیق‌تر درباره علت و مکانیسم آن در دست نیست.
- نظریه‌ی سوم، انعکاس خمیازه را یک عمل اجتماعی می‌داند و عنوان می‌کند، خمیازه یادگار تکاملی مهمی مربوط به رفتارهای اجتماعی جانوران می‌باشد.
در بیش از ۹۰ درصد موارد، خمیازه کشیدن به دنبال افت اکسیژن در بدن فرد رخ می دهد. برای مثال پس از مدتی تنفس مقطع و کوتاه، ناگهان شخص خمیازه می کشد و با این کار بدن او میزان اکسیژن مورد نیاز را دریافت می کند. این در حالیست که امروزه می دانیم شش ها مسئول سنجش میزان اکسیژن نبوده و از طرفی جنین انسان در شکم مادر با ریه های پر از آب خمیازه می کشد.
برخی پژوهش‌ها صورت گرفته نشان داده اند، خمیازه کشیدن به دلیل یک عمل همدلانه به‌وسیله دیگران تکرار می‌شود. دانشمندان، علت ایجاد انعکاس خمیازه با دیدن افراد دیگر در حال خمیازه کشیدن را، نوعی پدیده موسوم به مجاورت می‌دانند. همچنین بررسی‌های انجام شده توسط دستگاه EEG، نشان از الگو‌های ویژه فعالیت مغزی در هنگام مشاهده خمیازه دارد. وجود روابط صمیمی در میان افراد، بر میزان بروز این انعکاس تاثیر بسزایی دارد.
در پایان لازم به ذکر است شواهد نشان از صحت نظریه سوم در مورد برخی گونه ها از جمله گونه‌های Canidae دارد. اما در این بین به نظر می‌رسد، این یادگار تکاملی در میان انسان ها و Ape ها (شامپانزه، گوریل، اوران گوتان و گیبون ها) کم‌رنگ شده باشد.
منبع: iflscience
