اختلالات پیش از بارداری و اثرگذاری آن‌ها بر جنین
آسم
در صورتی که آسم به خوبی کنترل نشود؛ موجب افزایش خطر پره‌اکلامپسی، وزن‌گیری نامطلوب جنین، زایمان زودرس، سزارین و دیگر مشکلات خواهد شد. اگر مادران باردار از مصرف داروهای خود امتناع ورزند، ممکن است آسم خفیف نیز شدت یابد.
افسردگی
افسردگی مداوم در حین بارداری، مراقبت از خود و جنین را با مشکل مواجه خواهد کرد. وجود افسردگی پیش از بارداری، یکی از عوامل خطر افسردگی پس از زایمان است.
دیابت
سطح بالای قند خون به هنگام بارداری، برای جنین مضر بوده و مشکلات طولانی مدتی را در این ارتباط برای مادر به وجود خواهد آورد. پزشکان توصیه می‌کنند؛ ۳ الی ۶ ماه پیش از بارداری بهتر است دیابت تحت کنترل قرار گیرد.
مشکلات تغذیه‌ای
تغییر در فیزیک بدن در طول بارداری، اختلالات غذا خوردن را تشدید می‌کند. که این اختلال با بسیاری از مشکلات دوران بارداری شامل؛ اختلالات حین زایمان و زایمان زودرس در ارتباط است. هم‌چنین این دست از زنان باردار بیشتر در خطر افسردگی پس از زایمان قرار دارند.
صرع و دیگر انواع تشنج‌ها
تشنج به هنگام بارداری برای جنین مضر است و خطر سقط و مرده‌زایی را افزایش می‌دهد. اما استفاده از داروهای ضدتشنج نیز ممکن است برای جنین مضر باشد. برای بسیاری از زنان باردار مبتلا به صرع، مصرف داروها آن‌ها و جنین را در خطر کم‌تری نسبت به عدم مصرف مطلق داروها قرار می‌دهد.
مقاله‌ی مرتبط: کارشناسان اروپایی در مورد داروهای ضد صرع در دوران بارداری توصیه‌هایی دارند
فشار خون بالا
داشتن فشار خون بالا به صورت مزمن مشکلات عدیده‌ای من جمله؛ پره‌اکلاکپسی، قطع جفت (جدا شدن جفت از دیواره رحم)، زایمان زودرس، وزن پایین نوزاد به هنگام تولد را به وجود می‌آورد.
HIV
HIV می‌تواند در طول بارداری یا به هنگام زایمان از مادر به جنین منتقل شود. با این وجود در صورتی که مادر در طول بارداری از داروهای خاص مربوط به این مشکل استفاده کند، احتمال این اتفاق کمتر از ۱ درصد خواهد بود. زنان آلوده به HIV لازم است پیش از بارداری با پزشک مشورت کنند. مراقبت مناسب، جنین را از خطر ایدز حفظ کرده و ضامن سلامتی مادر خواهد بود.
میگرن
علائم میگرن در طول بارداری بهبود می‌یابد و برخی از زنان باردار هیچ حمله‌ی میگرنی را تجربه نمی‌کنند. برخی داروهای خاص مصرفی به هنگام سردرد نباید در طول این مدت استفاده شوند. زنانی که از سردردهای شدید رنج می‌برند، لازم است برای یافتن راه حلی مناسب و کم خطر با پزشک خود مشورت نمایند.
اضافه وزن و چاقی
مطالعات جدید نشان می‌دهد هر چه زنان اضافه وزن بیش‌تری داشته باشند مشکلات بارداری شامل؛ پره‌اکلامپسی و زایمان زودرس را بیشتر تجربه خواهند کرد. اما در صورتی که پیش از بارداری از وزن خود بکاهند، بارداری سالم‌تری را در پی خواهند داشت.
عفونت‌های منتقله جنسی
برخی از این نوع عفونت‌ها، درد زایمان را پیش از موقع آغاز می‌کند، کیسه‌ی آب پاره می‌شود و بعد از زایمان، عفونت رحم را درگیر می‌کند. هم‌چنین برخی دیگر از این نوع عفونت‌ها ممکن است در طول بارداری یا به هنگام زایمان، از مادر به جنین منتقل گردد. مشکلات به وجود آمده برای جنین شامل: وزن پایین به هنگام تولد، عفونت‌های خطرناک، آسیب مغزی، نابینایی، ناشنوایی، اختلالات کبدی، مرده‌زایی خواهد بود.
بیماری‌های مرتبط با تیروئید
پرکاری تیروئید کنترل نشده، برای مادر به علت نارسایی قلبی و جنین به دلیل وزن‌گیری نامناسب، مضر خواهد بود. کم‌کاری تیروئید نیز، برای سلامت مادر مخاطره آفرین بوده و موجب بروز اختلال در جنین می‌شود.
فیبروز رحمی
فیبروز رحمی شایع است اما تعداد کمی ازآن نیاز به درمان دارد و به ندرت باعث سقط می‌شود. گاهی فیبروز باعث زایمان زودرس و تولد جنین از سمت پاها خواهد شد. در شرایطی که فیبروز کانال زایمان را ببندد، لازم است سزارین انجام گیرد.
مقاله مرتبط: تزریق واکسن آنفولانزا در دوران بارداری به جنین آسیب نمی‌رساند!
اختلالات مرتبط در طول بارداری
کم‌خونی
پایین بودن تعداد گلبول‌های قرمز سالم
علائم:
- احساس خستگی
- رنگ‌پریدگی
- احساس ضعف
- تنگی نفس
درمان:
درمان عامل ایجادکننده کم‌خونی، به حفظ تعداد گلبول قرمز طبیعی کمک خواهد کرد. زنان باردار مبتلا به کم‌خونی، به کمک مکمل‌‌های آهن و اسیدفولیک درمان می‌شوند. پزشک سطح آهن بدن را برای اطمینان خاطر از عدم بازگشت کم‌خونی در طول بارداری خواهد سنجید.
افسردگی
غم شدید در طول باداری یا پس از زایمان. این عارضه در ۱۳ درصد از زنان باردار در طی یا پس از زایمان مشاهده می‌شود.
علائم:
در صورت داشتن علائم زیر به مدت ۲ هفته یا بیشتر، به پزشک اطلاع دهید؛
- احساس خستگی و بدخلقی
- احساس ناامیدی و ناراحتی
- زیاد گریه کردن
- نداشتن انگیزه و انرژی
- غذا خوردن خیلی‌کم یا خیلی‌زیاد
- خوابیدن خیلی‌کم یا خیلی‌زیاد
- عدم تمرکز و ناتوانی در تصمیم‌گیری
- اختلال در حافظه
- احساس بی‌ارزشی و گناهکار بودن
- لذت نبردن از کارهایی که پیش از آن موجب شادی بوده‌اند
- دوری کردن از دوستان یا خانواده
- سردرد و دردهای مختلف یا مشکلات گوارشی دائمی
چه کسانی بیشتر در خطر افسردگی هستند؟
- داشتن سابقه‌ی شخصی افسردگی یا دیگر بیماری‌های روانی
- داشتن سابقه‌ی خانوادگی افسردگی یا دیگر بیماری‌های روانی
- عدم حمایت از جانبه خانواده و دوستان
- اضطراب یا داشتن افکار منفی نسبت به بارداری
- سبقه‌ی وجود مشکل در بارداری‌های قبلی
- مشکلات خانوادگی و مالی
- اتفاقات استرس آفرین
- سن پایین
- اعتیاد
زنانی که در طول بارداری افسردگی را تجربه می‌کنند، بیشتر در معرض خطر افسردگی پس از زایمان هستند.
درمان:
زنان باردار به کمک یک یا ترکیبی از روش‌های زیر تحت درمان قرار می‌گیرند؛
- روان درمانی: صحبت کردن با پزشک، روان‌شناس یا همیار اجتماعی برای تغییر نگرش تسبت به افسردگی و محیط پیرامون.
- گروه‌های حمایتی
- داروها: پزشک ممکن است بنابه شرایط، داروهای ضدافسردگی را تجویز کند.
افسردگی مادر، رشد کودک را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ بنابراین درمان هم برای سلامتی مادر و هم کودک مهم است.
مقاله‌ی مرتبط: افسردگی پس از زایمان مداوم، بر رشد کودکان تأثیرگذار است
بارداری خارج رحمی
زمانی که تخم در مکانی خارج از رحم به طور معمول لوله فالوپ، لانه‌گزینی می‌کند.
علائم:
- درد شکم
- درد شانه
- خون‌ریزی واژنی
- احساس سرگیجه و ضعف
درمان:
در طی بارداری خارج رحمی، تخم نمی‌تواند به رشد خود ادامه دهد بنابراین برای جلوگیری از آسیب دیگر اندام‌ها، تخم به کمک دارو یا جراحی، خارج می‌شود.
مشکلات جنین
مانند رشد ناکافی یا مشکلات قلبی
علائم:
- تحرک جنین کمتر از میزان طبیعی است. بعد از هفته ۲۸ام، حرکات جنین را تحت نظر داشته باشید. راحت‌ترین روش “شمارش تا ۱۰” است. حرکات او را عصرها-زمانی که جنین بیش‌ترین تحرک را دارد- بشمارید. اگر به هنگام حرکت او احساس راحتی نمی‌کنید، دراز بکشید. اکثر مادران ۱۰ حرکت را در عرض ۲۰ دقیقه می‌‍شمارند. به ندرت پیش می‌آید که تعداد حرکات او در فعال‌ترین اوقات روز، کمتر از ۱۰ عدد در عرض ۲ ساعت باشد. برای فهمیدن میزان حرکات طبیعی او، شمارش را روزانه انجام دهید. در صورتی که تعداد حرکات جنین کمتر از ۱۰ عدد در ۲ ساعت، یا کمتر از میزان طبیعی خود باشد، به پزشک اطلاع دهید. در صورت عدم تحرک مطلق، سریعا به پزشک مراجعه کنید.
- اندازه‌ی جنین کوچک‌تر از حد طبیعیِ ماهِ بارداری است.
- برخی اختلالات علائمی ندارند، اما به کمک آزمایش‌های مختلف، آشکار می‌شوند.
درمان:
درمان بستگی به نتایج بررسی‌های سنجش سلامتی کودک دارد. در صورتی که آزمایش احتمال از وجود بیماری بدهد، به معنای قطعی بودن آن نیست؛ بلکه نشان می‌دهد مادر تا زمان زایمان نیاز به مراقبت‌های ویژه دارد و با توجه به شرایط او شامل موارد مختلفی می‌شود. گاهی لازم است نوزاد زودتر از موعد به دنیا آورده شود.
مقاله‌ی مرتبط: آزمایشات ضروری دوران بارداری
دیابت بارداری
بالا بودن سطح قند خون در طول بارداری
علائم:
- معمولا علامتی ندارد. گاهی تشنگی، گرسنگی یا خستگی شدید
- آزمایش‌ها نشان‌دهنده‌ی سطح بالای قند خون هستند.
اکثر مادران مبتلا به این عارضه می‌توانند به کمک رژیم سالم، ورزش و برخی از داروها، این مشکل را کنترل کنند. برخی نیز برای پایین نگه‌داشتن سطح قند خون، نیاز به انسولین دارند.
بالا بودن سطح قند خون خطر موارد زیر را افزایش می‌دهد:
- پره‌اکلامپسی
- زایمان زودرس
- سزارین
- بزرگ بودن بچه، که زایمان را سخت می‌کند.
- تولد نوزاد با قند خون پایین، مبتلا به مشکلات تنفسی و زردی
- ابتلای کودک به دیابت نوع ۲ در آینده
درمان:
- استفاده از غذای سالم. از مواد غذایی غنی از فیبر و کم‌چرب و کم‌کالری استفاده کنید. مصرف میوه، سبزیجات و حبوبات را در اولویت قرار دهید.
- ورزش. روزانه ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی برای رفع و کنترل این عارضه مفید خواهد بود.
- پیش از بارداری وزن خود را کاهش دهید.
- مصرف دارو. حدود ۱۰ الی ۲۰ درصد از زنان باردار مبتلا به این عارضه، برای کنترل سطح قند خون، نیاز به تزریق انسولین دارند. برخی پزشکان نیز دارو تجویز می‌کنند.
مقاله‌ی مرتبط: سلامت زنان مبتلا به دیابت بارداری در آینده بیشتر در معرض خطر می‌باشد
فشار خون بالا
فشار خون بالا که معمولا بعد از هفته‌ی ۲۰ام آغاز شده تا بعد از زایمان ادامه می‌یابد.
علائم:
- فشار خون بالا بدون دیگر نشانه‌های پره‌اکلامپسی
درمان:
برای حصول اطمینان از رد احتمال پره‌اکلامپسی، سلامتی مادر و جنین به دقت مورد بررسی قرار می‌گیرد.
استفراغ شدید بارداری
تهوع و استفراغ شدید و مداوم در طول بارداری-بسیار شدیدتر از کسالت صبحگاهی.
علائم:
- احساس تهوع دائمی
- استفراغ مکرر در طول روز
- کاهش وزن
- از دست دادن اشتها
- کاهش آب بدن
- احساس ضعف و غش کردن
درمان:
اولین خط درمان استفاده از غذاهای خشک و بدون ادویه همراه مایعات است. گاهی برای درمان تهوع، دارو تجویز می‌شود. بسیاری از مبتلایان به این عارضه در بیمارستان بستری می‌شوند تا مایعات و مواد مغذی به کمک تیوب به صورت وریدی به آن‌ها داده شود. معمولا زنان مبتلا به HG پس از هفته‌ی ۲۰ام احساس بهبودی می‌کنند اما احساس تهوع و استفراغ در برخی دیگر در تمام ۳ ماهه‌ی بارداری ادامه می‌یابد.
سقط
از دست رفتن باداری به دلایل طبیعی پیش از هفته‌ی ۲۰ام. ۲۰ درصد از موارد بارداری به سقط منجر می‌شود. گاهی، این اتفاق پیش از آن‌که مادر به بارداری خود پی برده باشد به وقوع می‌پیوندد. از دست دادن بارداری پس از هفته ۲۰ام، مرده‌زایی اطلاق می‌شود. مشکل در جفت، اختلالات ژنتیکی و رشد نامناسب جنین و عفونت از جمله دلایل این رخداد است. در بیش از نیمی از موارد دلیل این اتفاق نامشخص است.
علائم:
- لکه‌بینی یا خون‌ریزی واژنی
- کرامپ و درد شکمی
- خروج مایع از واژن
وجود لکه در اوایل بارداری به معنای حتمی بودن سقط نیست؛ با این حال در صورت مشاهده‌ی هر یک از علائم بالا سریعا به پزشک مراجعه کنید.
درمان:
در اغلب موارد، سقط قابل پیش‌گیری نیست. گاهی طی عمل جراحی توده‌ی درون رحم را خارج می‌کنند. مراجعه به روان‌شناس و مشاور برای بهبود آسیب‌های روانی مفید خواهد بود.
جفت سرراهی
جفت به طور کامل یا بخشی از سرویکس را درون رحم می‌پوشاند.
علائم:
- خون‌ریزی واژنی بدون درد در سه ماهه‌ی دوم و سوم
- در برخی، هیچ علائمی مشاهده نمی‌شود.
درمان:
در صورتی که پس از هفته ۲۰ام تشخیص داده شود، استراحت مطلق و عدم فعالیت تجویز می‌شود. در صورتی که خون‌ریزی شدید باشد، تا زمان ثابت شدن وضعیت مادر و جنین در بیمارستان بستری خواهد شد. اگر خون‌ریزی اندک بوده یا متوقف شود، استراحت در تخت خواب تا زمان زایمان، ادامه می‌یابد. اگر خون‌ریزی شدید بوده و متوقف نشود و درد زودرس زایمان آغاز شود، نوزاد طی عمل سزارین به دنیا آورده خواهد شد.
قطع جفت
جفت پیش از زایمان از دیواره‌ی رحم جدا می‌شود؛ که در این صورت اکسیژن کافی به جنین نمی‌رسد.
علائم:
- خون‌ریزی واژنی
- کرامپ، درد شکمی و حساس شدن رحم
- کمردرد
- انقباضات متوالی رحم
- سفتی رحم یا شکم
درد کمر و شکم به صورت ناگهانی آغاز می‌شود و میزان خون‌ریزی با شدت عارضه ارتباطی ندارد بلکه ممکن است خون درون رحم تجمع یافته باشد و ممکن است با وجود جدا شدن شدید جفت، خون زیادی مشاهده نشود. گاهی جدا شدن جفت تدریجی بوده که در این صورت خون‌ریزی کم و متناوب خواهد بود و میزان مایع آمنیوتیک کم (الیگوهیدروآمنیوس) خواهد شد.
درمان:
در صورتی که جدا شدن جزئی باشد، پس از چند روز استراحت خون‌ریزی متوقف خواهد شد. موارد خفیف نیاز به استراحت مطلق دارد. در حالت شدید (زمانی که بیش از نصف جفت از دیواره جدا شده باشد.) نیاز به مراقبت فوری و به دنیا آوردن زودتر جنین خواهد داشت.
پره‌اکلامپسی
شرایطی که پس از هفته ۲۰ام آغاز می‌شود و باعث بروز فشار خون بالا و مشکلات کلیوی و دیگر ارگان‌ها خواهد شد.
علائم:
- فشار خون بالا
- کاهش تعداد پلاکت خون (ترومبوسیتوپنی)
- وجود پروتئین فراوان در ادرار یا دیگر علائم مشکلات کلیوی
- کاهش حجم ادرار
- نارسایی کبدی
- درد شکم
- تغییر در بینایی مثل نابینایی، تضعیف و حساسیت به نور
- سرگیجه
- سردرد شدید
- درد ناحیه بالایی و راست شکم زیر دنده‌ها
- تهوع و استفراغ
- نارسایی تنفسی به دلیل تجمع مایع در ریه‌ها
- تورم ناگهانی دست‌ها و صورت (با توجه به این‌که این علامت در بارداری‌های طبیعی نیز دیده می‌شود؛ قابل اطمینان نیست.)
درمان:
تنها درمان برای پره‌اکلامپسی به دنیا آوردن بچه خواهد بود. در این حالت شما تا کاهش فشار خون، به شدت در خطر تشنج، پارگی جفت، سکته و خون‌ریزی شدید خواهید بود. البته اگر این عارضه در ماه‌های اولیه بارداری ظهور یابد، به دنیا آوردن بچه بهترین انتخاب نیست. در صورت تشخیص پره‌اکلامپسی، مراجعه به پزشک و انجام آزمایشات دوره‌ای، بیشتر از حالت عادی نیاز خواهد بود.
- داروها: داروهای تجویزی شامل:
- داروهایی برای کاهش فشار خون. در صورتی که فشار خون بسیار بالا باشد، داروهای ضد فشار خون مورد استفاده قرار می‌گیرند. فشار خون ۱۴۰/۹۰ میلی‌متر جیوه معمولا درمان نمی‌شود. با این وجود داروهای بسیاری در این دسته قرار می‌گیرند که برخی از آن‌ها در دوران بارداری نباید مصرف شوند.
- کورتون. در صورت ابتلا به پره‌اکلامپسی شدید یا سندروم HELLP، داروهای کورتیکواستروئیدی می‌تواند به صورت موقت عملکرد کبد و پلاکت‌ها را بهبود بخشیده و مدت بارداری را افزایش دهد. هم‌چنین کورتون در عرض ۴۸ ساعت به تکامل هر چه بیشتر ریه‌های جنین کمک کرده و او را برای زایمان زودتر از موعد آماده می‌کند.
- داروهای ضدتشنج. اگر پره‌اکلامپسی شدید باشد، پزشک داروهای ضد تشنج هم‌چون منیزیوم سولفات را برای جلوگیری از تشنج اول تجویز خواهد کرد.
- بستری در بیمارستان: در بیمارستان پزشک برای اطمینان از سلامتی مادر و جنین به صورت روتین آزمایش‌های متعددی را انجام خواهد داد و میززان مایع آمنیونی را اندازه خواهد گرفت؛ کم بودن مایع آمنیونی نشان دهنده‌ی خون رسانی نامناسب به جنین است.
- زایمان: اگر پره‌اکلامپسی در ماه‌های انتهایی بارداری تشخیص داده شود، پزشک القای زایمان را تجویز خواهد کرد. آمادگی سرویکس یکی از فاکتورهای مورد بررسی برای تعیین زمان القا خواهد بود. در موارد شدید، ماه بارداری دیگر در نظر گرفته نخواهد شد و بنا به تشخیص پزشک طی القای زایمان یا سزارین، بچه به دنیا آورده خواهد شد. طی زایمان، منیزیوم سولفات برای جلوگیری از تشنج، به صورت وریدی تجویز می‌شود. اگر پس از زایمان نیاز به مسکن داشتید برای انتخاب داروی مناسب با پزشک خود مشورت کنید مسکن‌های غیر استروئیدی، هم‌چون ایبوپروفن یا ناپروکسن سدیم، فشار خون را افزایش می‌دهند.
درد زایمان زودرس
شروع درد زایمان پیش از هفته‌ی ۳۷ام.
علائم:
- افزایش ترشحات واژنی
- احساس درد و فشار در لگن
- کمر درد منتشر شونده به شکم
- پاره شدن کیسه آب
- انقباضات؛ یکی از موارد کلیدی در این ارتباط افتراق انقباضات Braxton Hick از انقباضات زایمان است. انقباضات Braxton Hick برای آماده سازی رحم برای زایمان بوده و وجود آن در ماه‌های انتهایی طبیعی است. این نوع انقباض با تغییر وضعیت بدن از میان می‌رود اما انقباضات زایمان با تغییر وضعیت تغییر نمی‌کنند و به تدریج شدت می‌یابد.
مقاله‌ی مرتبط: زایمان زودرس با افزایش خطر ابتلا به بیماری قلبی در مادران همراه است
درمان:
زمانی که دردر شروع می‌شود دیگر راهی برای توقف کامل آن وجود نخواهد داشت. با این وجود برخی پزشکان داروهای زیر را تجویز خواهند کرد.
- کورتون: اگر این عارضه در هفته‌های ۲۴ الی ۳۴ مشاهده شود؛ پزشک تزریق استروئید را برای تسریع تکامل ریه‌های جنین تجویز خواهد کرد.
- منیزیوم سولفات: در صورت شروع درد زایمان در هفته‌های ۲۴ و ۳۲ بارداری این دارو تجویز می‌شود.
- توکولیز حاد: توکولیز می‌تواند به صورت موقت درد زایمان را تا ۲ روز به تأخیر بیاندازد در این صورت، کورتون اثر خود را بر تکامل ریه‌های جنین گذاشته و مادر در صورت نیاز به مراکز درمانی منتقل شود. اگر به پر فشاری خون ناشی ازبارداری مبتلا باشید، توکولیز تجویز نمی‌شود.
مقاله‌ی مرتبط: با انواع زایمان آشنا شوید!
