تشنج کاذب یا شبه تشنج که تشنج غیرصرعی روان‌زاد (psychogenic non-epileptic seizures) نیز نامیده می‌شود، تشنجی است که در نتیجه‌ی علل روانی مانند استرس روحی شدید رخ می‌دهد. درمان علت اصلی وابسته به روان اغلب می‌تواند به کاهش تعداد تشنج‌ها یا جلوگیری از وقوع آن‌ها کمک کند.
تشخیص اشتباه این وضعیت شایع است، چرا که علائم آن بسیار شبیه علائم صرع می‌باشد و این منجر به رویکرد درمانی نادرست می‌شود.
تشنج کاذب چیست؟
تشنج کاذب، تشنجی غیرصرعی است که نتیجه‌ی وضعیت و شرایط روانی می‌باشد، نه عملکرد مغز.
تشنج انواع بسیاری دارد که می‌توان از نوع با شدت خفیف تا نوع شدید و اورژانسی رده‌بندی کرد. این انواع به دو دسته‌ی کلی تقسیم می‌شوند: صرعی و غیرصرعی
تشنج‌های معمول صرع زمانی اتفاق می‌افتد که اختلال الکتریکی ناگهانی در سلول‌های عصبی مغز منجر شود که فرد کنترل بدن خود را از دست دهد. عضلات بدن ممکن است به‌طور غیرارادی تکان شدید بخورند یا قفل کنند و فرد نیز ممکن است آگاهی خود را از دست دهد.
تشنج غیرصرعی در فردی رخ می‌دهد که مبتلا به صرع نیست.
تشنج کاذب شایع است. تحقیقات نشان می‌دهند که تقریبا ۲۰ درصد افرادی که برای کنترل الکتروآنسفالوگرام (EEG) به مراکز صرع مراجعه می‌کنند، دارای تشنج کاذب هستند، نه تشنج صرعی.
مقالۀ مرتبط: صرع و تشخیص و درمان آن
علائم
اگرچه تشنج کاذب یا شبه تشنج متفاوت از تشنج‌های صرع می‌باشد، اما علائم‌شان مشابه است. علائم تشنج کاذب ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سفتی، لرزش و تکان شدید غیرارادی عضلات
- از دست رفتن حواس و دقت
- از دست رفتن هوشیاری
- گیجی
- پرت‌شدن و افتادن
- سفتی
- خیره نگاه کردن
- عدم آگاهی از محیط اطراف
همانطور که تشنج کاذب اغلب نتیجه‌ی شرایط سلامتی روحی است، اکثر افراد علائم مربوط به این وضعیت را خواهند داشت.
مقالۀ مرتبط: تشنج می‌تواند به از دست رفتن حافظه منجر شود
علل
تشنج کاذب حاصل وضعیت‌های سلامتی روحی می‌باشد و اغلب می‌تواند به علت استرس روانی شدید رخ دهد. استرس ممکن است به علت رخداد ترومای خاص و یا وضعیتی مزمن باشد.
شرایط یا اختلالاتی که می‌توانند منجر به تشنج کاذب شوند عبارتند از:
- اضطراب یا اختلال اضطراب عموعی (GAD)
- حمله‌ی ناگهانی ترس (panic attacks)
- اختلال وسواس فکری (OCD)
- اختلال بیش‌فعالی (ADHD)
- سوء مصرف مواد
- آسیب‌های تروماتیک
- درگیری‌های خانوادگی
- سرکوب خشم یا مسائل کنترل خشم
- اختلال عاطفی
- سوء استفاده فیزیکی یا جنسی
- اختلال استرس بعد از تروما (PTSD)
- اختلال تجزیه‌ای (dissociative disorders)
- اسکیزوفرنی
تشنج کاذب و علل اساسی آن می‌توانند به شدت بر کیفیت زندگی اثر گذارند، بنابراین ضروری است که این افراد تشخیص و درمان مناسب دریافت کنند.
تشخیص
تشخیص تشنج کاذب می‌تواند دشوار باشد. در بسیاری از موارد، پزشک به اشتباه برای فرد تشخیص صرع می‌دهد و تنها زمانی که فرد نسبت به داروهای صرع پاسخ ندهد، تشنج کاذب را در نظر می‌گیرند.
کسی که دچار تشنج‌های مکرر می‌شود و به داروهای صرع پاسخ نمی‌دهد، ممکن است نیاز داشته باشد که تا زمان انجام video-EEG تحت مراقبت‌های ویژه باشد. پرونده‌ی EEG و بررسی فعالیت مغز فرد در ویدئو به پزشک کمک می‌کند تا تمام اطلاعات لازم برای تشخیص وضعیت را داشته باشد.
اگر EEG نشان دهد که هیچ تحریک غیرطبیعی در نورون‌های مغزی وجود ندارد، فرد ممکن است دچار PNES باشد، نه صرع. پزشکان همچنین ویدئویی از تشنج را برای جستجوی سرنخ‌های فیزیکی تماشا می‌کنند.
اغلب گروهی از روانشناسان، روانپزشکان و متخصصان مغز و اعصاب با هم کار می‌کنند تا PNES را تشخیص و درمان کنند. متخصصان می‌توانند به شناسایی هرگونه تنش روانی یا شرایطی که می‌تواند منجر به تشنج کاذب شود، کمک کنند.
درمان
درمان تشنج کاذب به‌طور قابل توجهی متفاوت است و اغلب بر مدیریت و کنترل علائم هرگونه وضعیت سلامت روانی یا سایر فاکتورهای استرس تمرکز می‌کند.
به‌طور کلی، برخی از درمان‌هایی که ممکن است برای بهبود PNES موثر باشد، عبارتند از:
- مشاوره‌ی فردی یا خانوادگی
- درمان رفتاری شناختی (CBT)
- تکنیک‌های آرامش‌بخش
- رفتار درمانی
- درمان غیرحساس‌سازی حرکات چشم و پردازش مجدد (EMDR) برای خاطرات تروماتیک و دلخراش
- داروهای ضد افسردگی
- داروهایی برای مسائل اساسی مربوط به روانشناسی
روانپزشک معمولا ارزیابی معمولی برای کمک به تعیین منشا تروما، اختلال یا استرس انجام می‌دهد. سپس دارو یا درمان خاصی را برای وضعیت اصلی توصیه می‌کند.
کار با مشاور، روانپزشک یا متخصص دیگر بخش مهمی از درمان می‌باشد. تراپی می‌تواند به افراد کمک کند تا تروما و استرسی که آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد را شناسایی کنند و روش‌های مقابله‌ای جدید را بیاموزند.
پیشگیری
هیچ راه مستقیمی برای جلوگیری از وقوع تشنج کاذب وجود ندارد، اما اقدامات لازم برای درمان هرگونه شرایط سلامت روان ممکن است به پیشگیری از آن کمک کند.
هرکسی که دچار ترومای مربوط به گذشته است باید به مشاوره یا تراپی برود و روش‌های مثبتی را برای بهبودی توسعه دهد. این‌ها ممکن است شامل شیوه‌های آرام‌سازی، تمرینات فکری یا سایر درمان‌ها باشد.
