دستگاه عصبی محیطی چیست؟

دستگاه عصبی محیطی چیست و چه نقشی در بدن دارد؟ اول از همه مهم است بدانید که دستگاه عصبی به دو بخش تقسیم می‌شود: دستگاه عصبی مرکزی و دستگاه عصبی محیطی. دستگاه عصبی مرکزی شامل مغز و نخاع می‌باشد، در حالی که دستگاه عصبی محیطی شامل تمامی اعصاب منشعب شده از مغز و نخاع است که به سایر قسمت‌های بدن مانند عضلات و اندام‌ها گسترش می‌یابد. هر بخش از دستگاه عصبی محیطی نقش حیاتی در نحوه ارتباط اطلاعات در سراسر بدن دارد.

دستگاه عصبی محیطی چیست؟

دستگاه عصبی محیطی (PNS) بخشی از دستگاه عصبی می‌باشد که شامل تمامی اعصابی است که خارج از دستگاه عصبی مرکزی (CNS) قرار دارد. نقش اصلی PNS ایجاد ارتباط بین CNS با ارگان‌ها، اندام‌ها و پوست می‌باشد. این اعصاب از دستگاه عصبی مرکزی تا دورترین نواحی بدن گسترش می‌یابد. دستگاه عصبی محیطی به مغز و نخاع اجازه می‌دهد تا اطلاعات را از سایر قسمت‌های بدن دریافت و به آن‌ها ارسال کنند، که این نیز به ما اجازه می‌دهد تا به محرک‌های محیط اطرافمان واکنش نشان دهیم.

اعصابی که دستگاه عصبی محیطی را تشکیل می‌دهد، درواقع آکسون‌ها یا دسته‌ای از آکسون‌های سلول‌های نورونی می‌باشد. در برخی موارد، این اعصاب بسیار کوچک‌اند، اما برخی دسته‌های عصبی بسیار بزرگ‌اند که می‌توانند به راحتی توسط چشم انسان دیده شوند.

خود دستگاه عصبی محیطی به دو بخش تقسیم می‌شود:

• دستگاه عصبی سوماتیک
• دستگاه عصبی اتونوم

هر کدام از این بخش‌ها نقش مهمی در نحوه عملکرد دستگاه عصبی محیطی دارند.

بیشتر بدانید:

• انواع رشته‌های عصبی
• تومورهای اعصاب محیطی

دستگاه عصبی سوماتیک

دستگاه عصبی سوماتیک بخشی از دستگاه عصبی محیطی می‌باشد که مسئول حمل اطلاعات حسی و حرکتی به دستگاه عصبی مرکزی و از آن است. کلمه سوماتیک از واژه یونانی “soma” به معنی “جسم” گرفته شده است. دستگاه سوماتیک مسئول انتقال اطلاعات حسی برای حرکات ارادی می‌باشد. این دستگاه شامل دو نوع اصلی از نورون‌ها است:

1. نورون‌های حسی یا نورون‌های آوران که اطلاعات را از اعصاب به دستگاه عصبی مرکزی حمل می‌کنند. این نورون‌های حسی هستند که به اجازه می‌دهند تا اطلاعات حسی را دریافت و به مغز و نخاع ارسال کنیم.
2. نورون‌های حرکتی یا نورون‌های وابران که اطلاعات را از مغز و نخاع به فیبرهای عضلانی در سراسر بدن می‌فرستند. این نورون‌های حرکتی به ما اجازه می‌دهند در پاسخ به محرک‌های محیطی حرکات فیزیکی انجام دهیم.

دستگاه عصبی اتونوم

دستگاه عصبی اتونوم بخشی از دستگاه عصبی محیطی می‌باشد که مسئول تنظیم عملکردهای غیرارادی بدن از جمله جریان خون، ضربان قلب، گوارش و تنفس است. به عبارت دیگر، دستگاه عصبی اتونوم عملکردهایی از بدن را که معمولا تحت کنترل ارادی نیستند را کنترل می‌کند. این دستگاه اجازه می‌دهد تا این عملکردها بدون نیاز به تفکر آگاهانه نسبت به انجام آن‌ها، اتفاق بیافتند. این دستگاه به دو شاخه تقسیم می‌شود:

1. دستگاه سمپاتیک که پاسخ‌های گریز یا نبرد را تنظیم می‌کند. این دستگاه بدن را برای صرف انرژی و مقابله با تهدیدهای بالقوه محیط آماده می‌کند. هنگامی‌که انجام عملی نیاز باشد، دستگاه سمپاتیک با افزایش ضربان قلب، افزایش میزان تنفس، افزایش جریان خون به عضلات، فعال کردن ترشح عرق و اتساع مردمک چشم واکنش نشان می‌دهد. این به بدن اجازه می‌دهد تا در موقعیت‌هایی که نیاز به اقدام فوری وجود دارد، سریع پاسخ دهد. در برخی موارد، ما باید بایستیم و با تهدید مقابله کنیم، در حالی که در برخی موارد ممکن است از خطر فرار کنیم.
2. دستگاه پاراسمپاتیک که به حفظ عملکرد طبیعی بدن و تدابیر فیزیکی کمک می‌کند. هنگامی که تهدید برطرف شد، این دستگاه ضربان قلب، تنفس و جریان خون به عضلات را کاهش داده و مردمک چشم را منقبض می‌کند. دستگاه پاراسمپاتیک اجازه می‎دهد بدن را به حالت استراحت طبیعی برگردانیم.

مقالۀ مرتبط: نقش سمپاتیک و پاراسمپاتیک در بخش های مختلف بدن و اعصاب آن‌ها