بررسی اجمالی
چالش‌های باروری می‌تواند دشوار باشد. در درجه‌ی اول از لحاظ احساسی و تأثیر آن بر روی رابطه‌ی شما، سلامت اسپرم به لحاظ تاریخی مفهوم نیروی مردانگی یا مرد بودن را تداعی می‌کند. اگر این وضعیت نیز وجود نداشته باشد، می‌تواند سلامت اسپرم به عنوان یک دغدغه‌ی بزرگ تلقی شود اما فعالیت بهتر و سالم بودن در مورد اسپرم شما مهم‌تر از هر چیز دیگری می‌باشد. طی بررسی که در سال ۲۰۱۷ بر روی تقریبا ۴۳ هزار مرد انجام شد، نشان داده شد که تعداد اسپرم‌ها در جهان از سال ۱۹۷۳ تا سال ۲۰۱۱ به طور قابل توجهی کاهش یافته است.
سکس، باروری و حاملگی فرایندی چند بعدی بوده و وابسته به عوامل بسیاری است. اقداماتی که برای داشتن اسپرم سالم انجام می‌شود فقط یک گام کوچک اما مثبت در جهت رشد خانواده است.
در این مقاله برخی از راهکارهایی جهت تقویت قوای اسپرم شرح داده شده که می‌توانید با انجام برخی از تغییرات شروع به اجرای آن‌ها کنید.
چرا سلامت اسپرم مهم است؟
ناباروری فقط یک مشکل برای زنان نیست؛ در یک سوم موارد، یک عامل ناتوانی در مردان به عنوان علت ناباروری شناخته می‌شود. (نوشته‌ای از کتابخانه‌ی ملی ایالت متحده‌ی آمریکا)
واضح است که داشتن اسپرم سالم مهم است اما سلامت اسپرم فراتر از تصور است. کیفیت اسپرم نقش مهمی در سلامت بارداری و احتمال تولد نوزاد دارد.
مطالعاتی بر روی موش‌ها نشان داد که استرس و چاقی در موش‌های نر، ژن‌های دخیل در فرآیند تولید اسپرم را تغییر می‌دهد. این عوامل باعث می‌شود که نوزادانِ موش‌ها بیشتر دچار کاهش وزن و استرس باشند. با این حال، مطالعات انسانی بیشتری برای بررسی این موضوع نیاز است.
اکنون ویژگی‌های اسپرم سالم را توصیف می‌کنیم:
- مقدار (اندازه): تعداد اسپرم سالم حدود ۱۵ میلیون و یا بیشتر برای هر میلی لیتر مایع منی است. هرچه بیشتر از این مقدار باشد، احتمال اینکه یکی از آن‌ها از طریق سیستم تولید مثل زن به یک تخم تبدیل شود بیشتر خواهد بود.
- جابه جایی (تحرک): هر اسپرم به طور موثر یا حتی به طور کامل حرکت نمی‌کند اما این موضوع طبیعی می‌باشد. فقط حدود ۴۰ درصد یا بیشتر از آن‌ها کافیست تا حرکت کنند و شما بتوانید بارور شوید.
- شکل (مورفولوژی): اسپرم سالم دارای سر بلند و کشیده و دمی قوی می‌باشد. اسپرم‌هایی با شکل مناسب قدرت زیادی در بارور کردن تخمک دارند.
شما می‌توانید عوامل بسیاری را در داشتن اسپرم سالم کنترل کنید. در این‌جا مواردی ذکر خواهد شد که شما می‌توانید انجام دهید تا اسپرم‌های شما قوی‌تر شوند.
شمار اسپرم هایتان را بالا ببرید
۱. به خوبی غذا بخورید
شما چیزی هستید که می‌خورید و این مورد در اسپرم های شما نیز صادف است. هم مواد مغذی مناسب و هم بد در حفظ سلامتی اسپرم‌ها وجود دارند.
تحرک اسپرم‌ها مخصوصا در افرادی که دارای رژیم غذایی غربی هستند (گوشت، حبوبات، لبنیات، شیرینی، اسنک و پیتزا) در مقایسه با کسانی که رژیم غذایی حاوی مرغ، ماهی، سبزیجات، میوه‌ها دارند بیشتر تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
مقاله‌ی مرتبط: رژیم غذایی مناسب باروری مردان را افزایش می‌دهد
برخی از این مواد غذایی و ویتامین‌ها را نیز برای افزایش تعداد اسپرم امتحان کنید:
- ویتامین B-12: این ویتامین قوی در گوشت، ماهی و مواد لبنی یافت می‌شود. این ویتامین اثرات مثبتی در سراسر بدن شما دارد. در میان چیزهای دیگر، ویتامین B-12 از اسپرم در مقابل التهاب و استرس اکسیداتیو ناشی از رادیکال‌های مضر آزاد در بدن شما حفاظت می‌کند.
- ویتامین C: خوردن پرتقال، انواع توت‌ها، سیب زمینی، گوجه فرنگی و اسفناج می‌تواند به افزایش تعداد اسپرم کمک کند. در برخی موارد نیز تعداد اسپرم‌ها ممکن است بعد از چند ماه دوبار برابر شود.
- دانه‌های روغنی: آجیل‌ها مدت زمان طولانی می‌باشد که در بهبود سلامت جنسی شناخته شده‌اند چراکه شواهد بسیاری از اثرات مثبت آن‌ها وجود دارد. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۸ بر روی ۱۱۹ مرد نشان داد که رژیم غذایی دارای بادام، گردو و فندق در طی یک دوره ۱۴ هفته‌ای، افزایش میزان اسپرم را تا ۱۶ درصد بالا برده است.
- لیکوپن: رنگ قرمز مواد غذایی همچون گوجه فرنگی و هندوانه ناشی از همین ماده است. این ماده‌ی شیمیایی می‌تواند با رادیکال‌های آزاد اکسیژن (ROS) در بدن شما وارد واکنش شود. ROS می‌تواند به DNA آسیب وارد کند و باعث صدمه به اسپرم شود. مصرف ۴ تا ۸ میلی گرم لیکوپن روزانه، باعث افزایش تعداد و حرکت اسپرم‌ها خواهد شد.
مقاله‌ی مرتبط: لیکوپن
۲. ورزش کنید اما نه بیش از اندازه
ورزش‌های سبک حتی می‌تواند مقدار اسپرم، حرکت و شکل آن را بهبود بخشد.
یک مطالعه در سال ۲۰۰۵ نشان داد که ترکیبی از فعالیت کم و شاخص توده بدنی بالا (BMI) به طور مستقیم به کیفیت منی منجر می‌شود. اضافه وزن یا چاقی می‌تواند سطح تستوسترون را نیز تحت تاثیر قرار دهد که می‌تواند باعث کاهش میل جنسی در شما شود.
ورزش و کاهش وزن می‌تواند تعداد اسپرم و کیفیت آن را در طول هفته افزایش دهد. سعی کنید یک پیاده روی ۲۰ دقیقه‌ای انجام دهید. افزایش هورمون‌ها، اندورفین‌ها و گردش خون مناسب نیز می‌تواند باعث افزایش میل جنسی شما شود.
مقاله‌ی مرتبط: با افزايش وزن، سلامت اسپرم مردان كاهش مى‌یابد
بنابراین تحرک داشته باشید. اما خیلی زیاد هم نه! فعالیت فیزیکی شدید، به خصوص دوچرخه سواری، دویدن و کوهنوردی به کاهش کیفیت مایع منی منجر می‌شود. این ممکن است به دلیل صدمه از صندلی‌های دوچرخه یا حرکت اسکروتوم یا تغییرات هورمون ناشی از استرس بوده باشد. یک مطالعه در سال ۲۰۰۳ نشان داد که موش‌های نری که در معرض افزایش ارتفاع بودند، تعداد اسپرم پایین‌تری داشتند.
۳. لباس زیر پادار یا اسلیپ؟
بیایید در آخر به این نقطه نظر برسیم: ترجیح شما هر چه هست باشد؛ لباس زیر شما احتمالا خوب است.
در مطالعه‌ی سال ۲۰۱۶ تقریبا هیچ تفاوتی در نوع لباس و میزان تعداد اسپرم وجود نداشت اما پس از آن، مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۸ انجام شد، نشان داد مردانی که لباس‌های پاچه‌دار گشاد می‌پوشند ۱۷ درصد اسپرم بیشتری از مردانی داشتند که لباس زیر تنگ به تن می‌کردند اما با این حال تمام لباس های خود را کنار نگذارید؛ محققان مطالعه‌ی سال ۲۰۱۸ هشدار دادند که نتایج به طور کامل قطعی نیست چرا که آن‌ها عوامل دیگری را که میزان اسپرم را تحت تاثیر قرار می‌دهد اندازه‌گیری نکرده‌اند، مانند نوع شلوار یا جنس لباس زیر.
آن‌ها همچنین تاکید کردند که بدن شما ممکن است در اثر گرمای اضافی روی بیضه‌ها که ناشی از پوشیدن زیرپوش تنگ است، تولید هورمون‌های محرک فولیکولی را برای تولید اسپرم بیشتر افزایش دهد. بنابراین واقعا، این مورد به شما بستگی دارد. شواهد نشان دهنده‌ی این است که لباس‌های پاچه دار و گشاد تنها تاثیر کمی در افزایش تعداد اسپرم‌ها دارند.
مقاله‌ی مرتبط: لباس زیر تنگ واقعاً با اسپرم کمتر ارتباط دارد
۴. قبل از نوشیدن الکل یا کافئین فکر کنید
بررسی که در سال ۲۰۱۷ بر روی تقریبا ۲۰ هزار مرد انجام شد نشان داد که کافئین موجود در نوشابه‌های گازدار ممکن است به DNA اسپرم آسیب برساند. این عامل می‌تواند باعث کاهش تعداد اسپرم‌ها شود.
مصرف بیش از سه فنجان در روز از نوشیدنی‌های کافئین‌دار؛ چه قهوه و چه نوشیدنی‌های انرژی زا، خطر سقط جنین را افزایش می‌دهد. مرد یا زن بودن در این مورد مهم نیست. به گفته‌ی این بررسی، دو فنجان کافئین در روز کاملا مناسب است.
در مورد الکل نیز فکر کنید. مطالعه‌ی سال ۲۰۱۴ نشان داد که داشتن پنج واحد یا بیشتر از الکل در هفته، تعداد اسپرم و تحرک آن‌ها را کاهش می‌دهد. هر چه شما بیشتر الکل می‌نوشید این اثرات مخرب افزایش می‌یابند. پنج واحد الکل تقریبا برابر است با حدود:
- ۴۰ اونس آبجو
- ۲۵ اونس شراب
- ۵ اونس نوشیدنی‌های تقطیری
بررسی دیگر سال ۲۰۱۷ روی بیش از ۱۶ هزار مرد دیگر نشان داد که الکل بر تعداد اسپرم در هر انزال تاثیر می‌گذارد.
۵. مکمل مصرف کنید
اگر شما در حال تلاش برای افزایش کیفیت اسپرم خود هستید، می‌توانید چندین ویتامین و مواد معدنی مهم را از طریق غذاهایی که می‌خورید دریافت کنید. شما همچنین می‌توانید یک مکمل روزانه مصرف کنید.
مکمل‌هایی برای سلامت اسپرم:
- ویتامین C برای تعداد و تحرک اسپرم‌ها
- ویتامین D برای افزایش تستوسترون اگر دچار کمبود ویتامین D هستید
- روی اگر سطح پایینی از آن را داشته باشید
- عصاره ریشه آشواگاندا (جینسینگ هندی) برای تعداد و حرکت اسپرم‌ها
- کوآنزیم Q10 برای کیفیت منی
به خاطر داشته باشید که سازمان غذا و داروی آمریکا، کیفیت و پاکی مکمل‌ها را مانند آنچه که برای مواد مخدر انجام می‌دهند، تنظیم نمی‌کند. در مورد دوز مناسب برای شما با پزشک خود صحبت کنید. در این مورد پزشکان می‌توانند از اینکه مکمل مصرفیتان با هیچ گونه دارویی تداخل نمی‌کند مطمئن باشند.
۶. از مواد و محصولات شیمیایی اجتناب کنید
مواد شیمیایی آسیب رسان به هورمون می‌تواند در محل کار، در هوا و حتی در محصولات مراقبتی شما وجود داشته باشد.
آن‌ها به عنوان مواد شیمیایی شناخته شده‌اند که برای تولید مثل خطرناکند. مراکز کنترل بیماری فهرست جامعی از آن‌ها را نگه می‌دارد. این مواد شیمیایی از هر لحاظ می‌توانند به اسپرم شما آسیب برسانند: از نظر تعداد، تحرک و شکل.
مواردی از این مواد شیمیایی اجتاب پذیر:
- سرب: در لوله‌ها، رنگ، خاک و گرد و غبار و به ویژه در خانه‌های قدیمی و اطراف آن‌ها یافت می‌شود.
- استایرن و استون: در پلاستیک موجود در ظروف پلاستیکی، بسته بندی، عایقی و مصالح ساختمانی از این مواد استفاده می‌شود.
- بخار جیوه: در آئروسل‌های صنعتی و گرد و غبار فلزات یافت می‌شود.
- دی برومو کلرو پروپان: در برخی از آفت کش‌ها و تجهیزات تحقیقاتی یافت می‌شود.
مقاله‌ی مرتبط: آيا رنگ‌ها و محصولات آرايشى مو مى‌توانند سبب سرطان شود؟
اکثر این مواد شیمیایی در غلظت‌های بالا در کارخانه‌ها و یا سایر مکان‌های صنعتی یافت می‌شوند اما بعضی از آن‌ها درست در خانه‌ی شما وجود دارند و اجزای صابون، مواد شوینده‌ی بدن و دستکش‌های پلاستیکی را تشکیل می‌دهند.
ایالت کالیفرنیا حتی قانونی را تصویب کرد که بر طبق آن تولیدکنندگان ملزم هستند تا به مصرف کنندگان هشدار دهند، در صورت استفاده از مواد موجود در محصولاتشان احتمال ابتلا به سرطان وجود دارد.
چه کاری می‌توانید انجام دهید؟
- مواد اولیه‌ی هر محصولی را قبل از خرید بخوانید.
- هر محصولی را که حاوی این مواد شیمیایی است با محصولات طبیعی جایگزین کنید.
- سعی کنید اقلام پلاستیکی خود را با جایگزین‌هایی مانند شیشه، فولاد ضد زنگ، سیلیکون یا حتی پلاستیک‌های زیست تخریب پذیر جایگزین کنید.
اگر شما و همسرتان خواهان IVF هستید
اگر پس از استفاده و گذران تغییر در شیوه‌ی زندگی و درمان‌های پزشکی راه حلی پیدا نکردید، ممکن است تصمیم بگیرید که با IVF ادامه دهید.
IVF شامل استفاده از یک نمونه اسپرم برای بارور کردن تخمک از تخمدان همسر یا یک اهدا کننده می‌باشد که پس از آن در رحم قرار داده می‌شود. اگر همه چیز خوب پیش رود، شما به زودی یک پدر خواهید بود.
مقاله‌ی مرتبط: بعد از اولین بار در سال ۱۹۷۸، بیش از ۸ میلیون نوزاد از طریق IVF متولد شده‌اند
برای بالا بردن احتمال لقاح در حالی که تحت IVF هستید، هر نکته‌ای را که در این مقاله عنوان شده است امتحان کنید. بروز تغییرات درازمدت است اما مهم است که تا ۳۰ روز پیش از دادن نمونه‌ی اسپرم این نکات را رعایت کنید.
IVF یک تلاش پر هزینه است، چراکه شما می‌خواهید بهترین فرصت را برای باروری داشته باشید. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد تغییرات شیوه زندگی شما و شریک زندگیتان در طول دوره‌یIVF، می‌توانید راهنمایی‌های این دوره را از قبل مطالعه نمایید.
خب اما از کجا بدانیم این روش موثر است؟
قبل از انجام تغییرات در رژیم غذایی یا شیوه زندگی خود، با پزشک خود صحبت کنید. مهم این است که اندازه‌ی اسپرم خود را قبل و بعد از این تغییرات اندازه گیری کنید تا بدانید که آیا آن‌ها عملکرد بهتری دارند و یا خیر.
با انجام این تغییرات و احتمالا استفاده‌ی کمی از تکنولوژی، شما می‌توانید در راه رشد خانواده‌ی خود، گام موثرتر و بهتری بردارید.
