لخته‌های خون اولین سد دفاعی بدن در برابر خونریزی هستند. لخته باعث بسته شدن محل زخم‌ها و جلوگیری از خونریزی می‌شوند. بدون سیستم انعقادی پارگی رگ های کوچک در بدن که به وفور اتفاق می‌افتد می‌توانست نتایج جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد. در واقع در این صورت خونریزی آنقدر ادامه پیدا می‌کرد تا فرد جان خود را از دست بدهد.
لخته های خونی با وجود وظیفه بسیار مهم و حیاتی خود در صورت ایجاد شدن درون رگ‌های بزرگ می‌توانند سبب ایجاد بیماریهای مهمی گردند. در این مقاله قصد داریم تا به بررسی دو حالت مهم بیماریهای مربوط به لخته‌های خونی بپردازیم.
۱) لخته‌های وریدی عمیق (DVT)
۲) آمبولیسم ریوی (PE)
ایجاد لخته خونی در شریان‌ها موجب قطع خونرسانی به آن ناحیه می‌شوند. در نتیجه لخته‌های ایجاد شده در مسیر شریان‌های ارگان‌های اصلی بدن می‌توانند سبب قطع خونرسانی به آن‌ها شده و باعث آسیب بافتی گردند.
به طور کلی لخته‌های ایجاد شده در شریان ها سبب ایجاد دو مورد زیر می‌گردند:
۱) حمله قلبی (Heart Attack)
۲) سکته مغزی (Stroke)
در این قسمت نگاهی اجمالی به DVT و PE خواهیم داشت.
ترومبوز به معنای لخته شدن خون است. شایعترین محل لخته شدن خون بدنبال شکستگی ها ، وریدهای عمقی ساق است. البته بدنبال لخته شدن خون در ورید های ساق ممکن است در وریدهای ران و لگن هم لخته تشکیل شود و یا ممکن است شروع تشکیل لخته از همان ابتدا نه در ورید های ساق بلکه در وریدهای ران یا لگن باشد.
لخته‌های عمیق وریدی که معمولا در وریدهای تحتانی پا اتفاق می‌افتند، یکی از علل اصلی ایجاد آمبولی ریوی هستند. در واقع لخته‌های خونی حرکت کرده از وریدهای عمقی پا در محل رگ‌های عبوری از ریه به دام افتاده و موجب اختلال در خونرسانی ریه می‌شوند.
لخته‌های موجود در ریه تنها در افراد با عارضه DVT دیده نمی‌شود. اما آمبولیسم تنهای در افرادی با DVT مشخص می‌گردد. پژوهش های صورت گرفته نشان از قابل مهار بودن DVT و آمبولیسم ها دارد. این در حالیست که در گذشته بیشتر از سبک زندگی، نوع ساختار ژنتیکی در افراد عاملی تعیین کننده در ایجاد این گونه موارد داشت. نکته بسیار جالب این است که حدود ۵۰٪ از تمامی لخته‌های خونی وریدها در بیمارستان ها و پس از اعمال جراحی ویا بستری شدن به مدت طولانی اتفاق می‌افتد.
همچنین در مقاله‌ای منتشر شده در American Journal of Preventive Medicine عارضه لخته‌های خونی در ورید ها هر ساله در حدود ۳۰۰۰۰۰ تا ۶۰۰۰۰۰ نفر را در ایالات متحده درگیر می‌کند. که معادل ۱ نفر در هر ۱۰۰۰۰۰ آمریکایی خواهد بود.
عوامل ایجاد کننده DVT:
بدنبال شکستگی ها و و ضربات شدید آسیب‌های بافتی موجب آزادسازی برخی مواد به جریان خون اطراف می‌شود. این مواد می‌توانند مکانیسم‌های انقاد خون را فعال کنند. همچنین آسیب های ایجاد شده برای خود وریدها نیز یکی از عوامل اصلی فعال شدن پلاکت‌ها و ایجاد لخته خونی می‌باشد. در واقع از منظر بافت شناختی در تماس بودن کلاژن و فیبروبلاست ها با عوامل خونی موجب فعالسازی مسیر‌های انعاد خون می‌شود. عامل دیگر تغییر در سرعت جریان خون می‌باشد. مسبب این عامل می‌تواند سبک زندگی افراد ویا استراحت ناشی از اعمال جراحی باشد. زیرا با انجام فعالیت های بدنی ماهیچه های پا سبب بازگشت خون از پا به نواحی فوقانی می‌شوند. در نتیجه خون درون پاها ساکن نماینده و تجمع نمی‌یابد. عامل سن و همچنین تغییرات دیواره داخلی رگ‌ها می‌تواند عامل مهمی در لخته شدن خون درون رگ‌ها باشد.
علائم DVT:
۱) درد
۲) حساسیت به لمس
۳) تورم و قرمزی
۴) گرم شدن پوست
با این حال ممکن است در مراحل ابتدایی بیماری این علائن ظهور نکند.
درمان DVT:
اگر زیاد می نشینید، راه بروید و پاهایتان را کش دهید. اگر علائم شما بهبود نیافت حتما به پزشک خود اطلاع دهید. درمان DVT، تزریق فوری رقیق کننده خون (هپارین) به منظور پیشگیری از افزایش لخته ها است. هپارین می‌تواند به صورت وریدی تزریق شود یا به صورت زیر پوستی (زیرجلدی) تزریق شود. هپارین و وارفارین برای چند روز تجویز می شود و وقتی که وارفارین به سطح مطلوب خود در خون برسد، هپارین قطع شده و وارفارین معمولا به مدت شش ماه و گاهی بیشتر در ادامه درمان قرار می گیرد. گاهی درمان DVT باید به صورت مادام العمر همچنان وجود داشته باشد. همچنین آزمایش خون برای حصول اطمینان از اینکه دوز وارفارین مناسب است انجام داده می شود.البته ممکن است پزشک برای کنترل تورم در پاها، جوراب های ساق بلند خاصی را پیشنهاد دهد اما افرادی که دارای اضافه وزن هستند باید شروع به کاهش وزن کرده و فعالیت خود را برای پیشگیری از ایجاد لخته های خون بیشتر کنند.
نشانه های آمبولیسم ریوی (PE):
۱) تنگی نفس
۲) درد هنگام تنفس عمیق
۳) تنفس سریع
۴) ضربان قلب تند
همچنین علائم زیر می‌تواند همراه با PE بروز کند:
۱) ترس و استرس
۲) تعریق شدید
