اگر تا کنون با خانم‌های باردار در تماس بوده باشید و یا خود تجربه خاملگی داشته باشید، شاید متوجه تنگی نفس در فرد باردار شده باشید. این حالت اغلب در ماه‌های پایانی بارداری دیده می‌شود و گاهی فرد را هم از لحاظ جسمی و هم از لحاظ روحی تحت فشار قرار می‌دهد. این مقاله در ابتدا به بررسی پرسش تنگی نفس بارداری چیست پرداخته و در ادامه علت تنگی نفس بارداری و راه‌های درمان تنگی نفس بارداری بیشتر بحث خواهند شد.
تنگی نفس بارداری چیست
در ابتدا به توضیح پاسخ سوال اول یعنی تنگی نفس بارداری چیست می‌پردازیم. یک خانم باردار، به مرور ممکن است هنگام انجام فعالیت‌های روزمره خود، مثل بالا رفتن از پله‌ها دچار تنگی نفس شود. براساس یافته‌های مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۵، نزدیک به ۶۰ الی ۷۰ درصد از زنان باردار، تنگی نفس بارداری را تجربه می‌کنند. گفته می‌شود این عارضه به دلیل بزرگ شدن رحم و اعمال فشار آن به سمت بالا و روی ریه، اتفاق می‌افتد و به همین دلیل نفس کشیدن را دشوار می‌کند.
علت تنگی نفس بارداری
علی رغم آن که تنگی نفس در بارداری، علامت شایعی در این دوران است اما پیدا کردن دلیل واحدی برای این علامت همواره ممکن نیست.
تنگی نفس بارداری ممکن است بنابر دلایل متعددی ایجاد شود و علت آن می‌تواند دامنه مختلفی از مشکلات را شامل شود؛ از بزرگ شدن رحم گرفته تا تغییراتی در عملکرد قلب.
برخی از زنان باردار، به طور ناگهانی دچار تنگی نفس می‌شوند در حالی که برخی دیگر از زنان باردار، به مرور به بروز تغییرات الگوی تنفسی خود در سه ماهه دوم و سوم بارداری پی می‌برند.
سه ماهه اول بارداری
اندازه جنین چندان ارتباطی با تنگی نفس بارداری ندارد به طوری که برای بروز تنگی نفس، جنین لزوماً نباید بزرگ باشد.
دیافراگم، یک دیواره عضلانی است که قلب و ریه‌ها را از محتویات شکم جدا می‌کند. دیافراگم در طول سه ماهه اول بارداری، به اندازه ۴ سانتی متر بالا می‌رود.
حرکت دیافراگم به پر شدن ریه‌ها از هوا کمک می‌کند. در حالی که برخی از زنان باردار تغییری در عمق تنفس خود حس نمی‌کنند، اما ممکن است زنان دیگر توانایی تنفس کامل و عمیق را از دست بدهند.
علاوه بر تغییرات صورت گرفته در دیافراگم، زنان باردار معمولاً به دلیل افزایش سطح هورمون پروژسترون، سریع‌تر نفس می‌کشند.
هورمون پروژسترون نقس اساسی در رشد و تکامل جنین دارد. این هورمون همچنین یک ماده محرک تنفسی است که منجر به تنفس سریع‌تر فرد می‌شود.
میزان پروژسترون در بدن یک زن، طی دوران بارداری افزایش می‌یابد.
هرچند سریع‌تر نفس کشیدن الزاماً موجب تنگی نفس نمی‌شود، اما برخی از زنان باردار، متوجه تغییراتی در الگوی تنفسی خود می‌شوند.
سه ماهه دوم بارداری
زنان باردار ممکن است در سه ماهه سوم بارداری، تنگی نفس قابل توجهی را تجربه کنند.
بزرگ شدن رحم معمولاً با تنگی نفس بارداری در سه ماهه دوم ارتباط دارد. با این وجود، برخی تغییرات در نحوه عملکرد قلب در این دوران، می‌تواند منجر به تنگی نفس شود.
در دوران بارداری، حجم خون بدن مادر به میزان قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌یابد. برای حرکت این حجم از خون در بدن و نیز رسیدن آن به جفت، لازم است پمپ قلب، محکم‌تر کار کند.
افزایش کار قلبی، می‌تواند سبب احساس تنگی نفس در زن باردار شود.
سه ماهه سوم بارداری
در طول سه ماهه سوم بارداری، بسته به موقعیت سر جنینِ در حال رشد، تنفس ممکن است آسان‌تر یا دشوار‌تر شود.
پیش از آن که جنین بتواند بچرخد و بیشتر وارد فضای لگنی شود، سر جنین ممکن است در زیر دنده‌ها احساس شود (در صورتی که این طور نیست و در واقع، سر زیر دیافراگم قرار گرفته است). به همین دلیل، جنین تلاش می‌کند با فشار آوردن به بالا، خود را به پایین هل دهد. فشار سر جنین روی دیافراگم، می‌تواند منجر به افزایش فشار روی ریه‌ها شده و تنگی نفس بارداری را تشدید کند.
طبق اعلام مرکز ملی منابع سلامت زنان (National Women`s Health Resource Center)، این نوع تنگی نفس در بارداری معمولاً در هفته‌های ۳۱ تا ۳۴ بارداری رخ می‌دهد.
اگر یک زن باردار دچار تنگی نفس شدید شود، لازم است به پزشک مراجعه کند.
علل دیگر تنگی نفس بارداری
در حالی که تغییرات فیزیولوژیک بارداری می‌تواند باعث تنگی نفس شود، برخی از بیماری‌ها نیز می‌توانند علت تنگی نفس در بارداری را روشن کند. از جمله:
- آسم: بارداری یک خانم مبتلا به آسم، می‌تواند علائم آسم فرد را بد‌تر کند. هر فرد مبتلا به آسم، باید در دوران بارداری به پزشک مراجعه کند و درباره درمان‌های این دوران مثل اسپری‌های استنشاقی و دارو‌ها، مشاوره بگیرد.
- مشکلات قلبی حوالی زایمان و پس از آن (peripartum cardiomyopathy): این بیماری نوعی نارسایی قلبی است که در طی بارداری یا بلافاصله پس از زایمان رخ می‌دهد. علائم این بیماری شامل ورم مچ پا، افت فشار خون، خستگی و تپش قلب است. بسیاری از خانم‌های باردار، ابتدا این علائم را به بارداری خود نسبت می‌دهند، در حالی که این بیماری به طور جدی بر سلامت مادر تأثیر گذار است و اغلب به درمان نیازمند است.
- آمبولی ریوی: آمبولی ریه زمانی اتفاق می‌افتد که یک لخته خون در یکی از شریان‌های ریه‌ها گیر کند. آمبولی به طرز چشمگیری بر تنفس اثر گذار است و باعث سرفه، درد قفسه سینه و تنگی نفس می‌شود.
مجموعه‌ای در قالب راهنمای بارداری در مجموعه‌ی دکترمجازی تهیه شده است برای آشنایی بیشتر با تغییرات و روند بارداری مطالعه این مجموعه به شما پیشنهاد می‌شود. راهنمای بارداری
درمان تنگی نفس بارداری
به طور کلی، احساس تنگی نفس بسیار ناراحت کننده است و منجر به محدود کردن فعالیت فیزیکی فرد می‌شود.
خوشبختانه، درمان تنگی نفس بارداری ممکن است و زنان باردار با انجام این درمان‌ها، می‌توانند راحت‌تر نفس بکشند. این راه‌ها شامل:
- تمرین قرار گرفتن در وضعیت بدنی مناسب: این تمرینات به رحم اجازه می‌دهد تا جای ممکن از دیافراگم فاصله بگیرد. همچنین کمربند‌های مخصوص حاملگی، به قرار گرفتن فرد در وضعیت بدنی مناسب‌تر کمک می‌کنند. این کمربند‌ها در فروشگاه‌های مخصوص و نیز به صورت آنلاین موجود هستند.
- خوابیدن با بالش‌هایی که قسمت فوقانی پشت را حمایت کند. این بالش‌ها به گرانش زمین کمک می‌کنند تا رحم را کمی پایین بکشد و از این طریق، فضای بیشتری در اختیار ریه‌ها قرار گیرد. چرخیدن ملایم به سمت چپ در این موقعیت نیز می‌تواند از فشار رحم بر روی شریان آئورت کم کند. شریان آئورت، شریان اصلی در انتقال خون پر اکسیژن به کل بدن است.
- راه دیگر درمان تنگی نفی بارداری تمرین تکنیک‌های تنفسی است که معمولاً هنگام زایمان مورد استفاده قرار می‌گیرند، مثل تنفس لاماز (Lamaze breathing). تمرین این تکنیک‌ها در دوران بارداری می‌تواند به استفاده از آن‌ها در حین زایمان نیز کمک کند.
- توجه به بدن و کاهش فعالیت تا جای ممکن. در صورت مشکل شدن تنفس در مادران باردار، لازم است خستگی در کنند و اگر تنفس باز هم شدید‌تر شد، به طور کامل استراحت کنند. در مراحل بعدی بارداری، ممکن است زن باردار نتواند فعالیت‌های فیزیکی گذشته را به راحتی انجام دهد.
در صورتی که خانم باردار، به دلیل بیماری زمینه‌ای، به تنگی نفس بارداری دچار است، باید به توصیه‌های پزشک خود درباره درمان، عمل کند.
مراجعه به پزشک
از آن جایی که زنان زیادی در حین بارداری دچار تنگی نفس می‌شوند، برخی علائم، نیازمند درمان دارویی هستند.
زنان باردار در صورت مشاهده علائم زیر باید فوراً به پزشک مراجعه کرده و درمان شوند:
- کبود شدن لب‌ها، انگشتان دست و پا
- تپش قلب یا ضربان قلب بسیار بالا
- احساس درد هنگام نفس کشیدن
- تنگی نفس بسیار شدیدی که تشدید شود
- خس خس سینه
اگر تنگی نفس آزار دهنده باشد یا فرد برای اولین بار تنگی نفس را تجربه می‌کند، باید به پزشک مراجعه کند.
پزشک ممکن است درخواست تصویربرداری (مانند سونوگرافی ساق پا) دهد تا لخته شدن خون در ساق پا را، به عنوان یک دلیل احتمالی برای تنگی نفس رد کند.
