کولکتومی، یک روش جراحی برای برداشتن کامل یا بخشی از کولون است. کولون، جزئی از روده بزرگ است که در انتهای دستگاه گوارش قرار دارد. کولکتومی براي درمان يا جلوگيري از بروز برخی بيماريهای روده بزرگ ضروري است.
انواع مختلفی از جراحی کولکتومی وجود دارد:
کولکتومی کامل: در این حالت کل روده بزرگ برداشته می شود.
کولکتومی جزئی : در این حالت بخشی از روده بزرگ برداشته میشود که به این نوع جراحی، کولکتومی ساب توتال نیز گفته میشود.
همی‌کولکتومی: در این حالت قسمت راست یا چپ کولون برداشته میشود.
پروکتوکولکتومی: این نوع جراحی، شامل برداشتن کولون و رکتوم است.
در جراحی کولکتومی، علاوه بر برداشتن کولون، متدهایی لازم است که دوباره لوله ی گوارش بهم بپیوندد و مجرایی به خارج ایجاد کند.
کاربرد کولکتومی
کولکتومی برای درمان و جلوگیری از برخی بیماری‌ها و شرایط روده بزرگ است؛ مثل:
- خونریزی شدید و غیرقابل کنترل: در صورت خونریزی شدید کولون ممکن است برای برداشتن آن قسمت به عمل جراحی نیاز باشد.
- انسداد کولون: کولون مسدود شده یک حالت خطرناک است که بسته به شرایط ممکن است به کولکتومی کامل یا جزئی نیاز داشته باشد.
- سرطان روده بزرگ: در مراحل اولیه سرطان ممکن است فقط نیاز به برداشتن بخش کوچکی از کولون باشد. اما در مراحل پیشرفته سرطان ممکن است بخش بیشتری از کولون برداشته شود.
- بیماری کرون: اگر دچار بیماری کرون هستید و علی‌رغم مصرف دارو، بهبودی چندانی مشاهده نمی‌کنید، احتمال دارد که پزشک با انجام کولکتومی به بهبود و کاهش علائم کمک کند. همچنین برای انجام آزمایش بررسی کولون (کولونوسکوپی) ، ممکن است کولکتومی راه حل مناسبی باشد.
- کولیت زخمی: اگر در این مورد نیز داروها به كنترل علائم كمك نمی كنند، ممكن است پزشك کولکتومی كامل را توصیه كند. اگر نشانه هایی از سرطان در طول کولونوسکوپی مشاهده شود، کولکتومی نیز گزینه ی مناسبی است.
- دیورتیکولیت: اگر قبلا دچار دیورتیکولیت شده‌اید و مجددا عود کرده است، پزشک می‌تواند با عمل جراحی قسمتی از روده برزگ را بردارد
- جراحی برای پیشگیری: اگر چند پولیپ در کولون بوجود آمد است و در معرض خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ قرار گرفته‌اید ، ممکن است که در آینده تحت جراحی کولکتومی کامل قرار بگیرید. احتمال كولكتومي براي افراد دچار بیماری ژنتيكي-ارثي سرطان کولون مانند پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی یا سندرم لینچ بالا است.
در مورد روشهای درمانی با پزشک صحبت کنید. در برخی شرایط ، ممکن است شما بین انواع مختلفی از جراحی‌های کولکتومی انتخابی داشته باشید. پزشک می تواند در مورد مزایا و خطرات هر کدام صحبت کند.
عوارض کولکتومی
کولکتومی عوارض جدی به همراه دارد. این عوارض به سلامتی عمومی شما بستگی دارد. نوع کولکتومی و رویکردی که جراح انجام می‌دهد مهم است.
به طور کلی ، عوارض کولکتومی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- خون ریزی
- لخته شدن خون در پاها (ترومبوز ورید عمقی) و ریه ها (آمبولی ریوی)
- عفونت
- آسیب دیدن ارگان‌های مجاور مثل مثانه
- پارگی در محل بخیه‌های لوله گوارش
بعد از جراحی مدتی در بیمارستان بستری خواهید شد تا دستگاه گوارشتان بهبود یابد. همچنین تیم مراقبت های بهداشتی علائم و عوارض جراحی را تحت نظر دارند. بسته به شرایط و وضعیت ممکن است چند روز تا یک هفته در بیمارستان بمانید.
آمادگی برای کولکتومی
در طی روزهای منتهی به عمل جراحی کولون، ممکن است پزشک از شما بخواهد:
- رژیم غذایی خاص قبل از عمل جراحی: پزشک دستورالعمل‌هایی به شما می دهد. ممکن است از شما خواسته شود که چند ساعت تا چند روز قبل از عمل، از خوردن و آشامیدن خودداری کنید.
- توقف مصرف برخی داروهای خاص: برخی از داروهای خاص می توانند عوارض را حین جراحی افزایش دهند. بنابراین ممکن است پزشک قبل از جراحی، مصرف این داروها را متوقف کند.
- نوشیدن محلول هایی جهت پاکسازی روده: پزشک نوعی محلول مسهل تجویز می‌کند. شما باید این محلول را در چند ساعت و طبق دستورالعمل ها خاصی بنوشید. این کار باعث اسهال می شود تا روده بزرگ خالی شود. پزشک ممکن است تنقیه را نیز توصیه کند.
- مصرف آنتی بیوتیک: در بعضی موارد، ممکن است پزشک برای نابودی باکتری‌های طبیعی روده و جلوگیری از عفونت آنتی بیوتیک تجویز کند.
آماده سازی برای کولکتومی همیشه امکان پذیر نیست. به عنوان مثال، اگر دچار انسداد روده یا سوراخ شدن روده شده‌اید به کولکتومی اضطراری نیاز دارید که در این صورت نمی‌توان روده را تخلیه کرد.
برنامه‌ریزی برای بستری شدن در بیمارستان
با توجه به وضعیت بیمار، حداقل چند روز بعد از کولکتومی باید در بیمارستان بستری شد. بدین منظور، شخصی لازم است تا بتواند در خانه و محل کار وظایف شما را انجام دهد.
برخی وسیله‌ها در مدتی که شما در بیمارستان بستری هستید و ممکن است نیازتان باشد عبارتند از:
- لباس و دمپایی
- لوازم آرایشی و بهداشتی مانند مسواک و خمیردندان و در صورت لزوم ریش‌تراش
- لباس راحتی
- وسیله‌هایی برای تفریح و سرگرمی
همی‌کولکتومی راست و چپآنچه انتظار دارید
در طول کولکتومی
در روز عمل، تیم درمان، شما را برای جراحی آماده می‌کنند. فشار خون و تنفس کنترل می شود. همچنین، ممكن است به صورت وریدی از بازو آنتی بیوتیك دریافت كنید.
سپس به اتاق عمل منتقل می شوید و روی تخت قرار می گیرید. به شما یک داروی بیهوشی عمومی داده می شود تا بیهوش شوید.
تیم جراحی ، کولکتومی را شروع می‌کنند. جراحی روده بزرگ به دو روش ممکن است انجام شود:
- کولکتومی باز: جراحی باز شامل ایجاد برش طولانی تر در شکم برای دسترسی به روده بزرگ است. جراح برای جدا کردن روده از بافت اطراف از ابزارهای جراحی استفاده می کند و بخشی از کولون یا کل روده را برمی‌دارد.
- کولکتومی لاپاروسکوپی: کولکتومی لاپاروسکوپی که به آن کولکتومی کم تهاجم نیز گفته می شود، شامل چندین برش کوچک در شکم است. جراح، دوربین فیلمبرداری کوچک و یک ابزار جراحی را از برش های عبور می دهد.
جراح ضمن این که از ابزارهایی برای جدا کردن روده بزرگ از بافت اطراف استفاده می کند، یک صفحه ویدیویی را نیز در اتاق عمل تماشا می کند. کولون از طریق برش کوچک در شکم خارج می شود. این عمل به جراح کمک می‌کند تا عملکردهای مورد نیاز را بر روی روده بزرگ در خارج از بدن انجام دهد.
پس از انجام ترمیم ها به روده بزرگ ، جراح از طریق برش مجدد روده بزرگ را ترمیم می کند.
نوع عمل جراحی بستگی به وضعیت بیمار و تخصص جراح دارد. کولکتومی لاپاروسکوپی ممکن است درد و زمان بهبودی بعد از عمل را کاهش دهد. اما همه افراد داوطلب این روش نیستند. همچنین، در برخی شرایط نیز ممکن است عمل با عنوان کولکتومی لاپاروسکوپی شروع شود، اما شرایط جراحی، تیم جراحی را وادار به انجام کولکتومی باز کند.
پس از ترمیم یا برداشتن روده بزرگ، جراح، دستگاه گوارش را دوباره به لوله گوارشی پیوند میزند تا بدن بتواند ضایعات را از طریق مجرایی دفع کند.
این روش‌ها عبارتند از:
- مجدداً قسمتهای باقی مانده روده بزرگ باز شود. جراح ممکن است قسمتهای باقیمانده روده بزرگ شما را به هم پیوند دهد و روشی بنام آناستوموز ایجاد می‌کند. سپس مدفوع مثل قبل از بدن دفع میشود.
- روده خود را به دهانه ایجاد شده در شکم وصل کنید. ممکن است جراح روده بزرگ (کولوستومی) یا روده کوچک (ایلئوستومی) را به دهانه ایجاد شده در شکم پیوند دهد. این کار اجازه می‌دهد تا مدفوع از طریق این دهانه (استوما) از بدن خارج شود.
برای جمع آوری مدفوع کیسه ای در قسمت بیرونی استوما استفاده میشود. این کیسه می تواند دائمی یا موقتی باشد.
- روده کوچک به مقعد وصل میشود. پس از برداشتن روده بزرگ (پروکتوکولکتومی )، جراح ممکن است از بخشی از روده کوچک برای ایجاد کیسه ای استفاده کند که به مقعد وصل می شود (آناستوموز ایلئوآنال). ) این کار این امکان را می‌دهد تا مدفوع به طور عادی دفع شود،هرچند که ممکن است مدفوع آبکی داشته باشید.
به عنوان بخشی از این روش، ممکن است تحت عمل ایلئوستومی موقتی نیز قرار بگیرید.
جراح در مورد روشهای موجود قبل از عمل با شما صحبت خواهد کرد.
بعد از کولکتومی
بعد از عمل، شما به اتاق ریکاوری منتقل می‌شوید تا پس از بیهوشی تحت نظر قرار بگیرید. سپس تیم مراقبت های بهداشتی شما را برای ادامه بهبودی به یکی از اتاق‌های بیمارستان می برند.
تا زمانی که عملکرد روده بازیابی شود، در بیمارستان خواهید ماند. این، ممکن است چند روز تا یک هفته طول بکشد.
ممکن است در ابتدا نتوانید غذاهای سفتی بخورید. ممکن است از طریق ورید، غالباً از بازو، سرم غذایی دریافت کنید و سپس نوشیدنی‌های خالص میل کنید. پس از بهبودی روده، سرانجام می توانید غذاهای سفت و جامد را به رژیم غذاییتان اضافه کنید.
اگر جراحی، کولوستومی یا ایلئوستومی باشد و اتصال روده به خارج از شکم لازم باشد، یک پرستار استومی به شما چگونگی مراقبت از استوما را نشان می‌دهد. پرستار در مورد چگونگی تغییر کیسه استومی و جمع آوری مدفوع را توضیح می‌دهد.
پس از ترخیص از بیمارستان، این انتظار میرود که تا دو هفته در خانه بهبودی یابید. ممکن است در ابتدا احساس ضعف کنید، اما در نهایت حالت بهتر خواهد شد. از پزشک بپرسید که چه زمانی می توانید به روال عادی زندگی برگردید.
